آمار استانداری‌ها و سازمان‌های دولتی نشان می‌دهد که میزان تولید زباله در ایران رو به افزایش است. افزایش تولید پسماندهای مختلف و مدیریت آن‌ها به ویژه در استان‌های ساحلی در شمال و جنوب ایران نگران‌کننده شده است.
برآوردهای سازمان حفاظت محیط زیست حاکی از آن است که در این استان‌ها روزانه بیش از ۱۴ هزار تن زباله تولید می‌شود. به این ترتیب تولید یک چهارم کل زباله کشور در استان‌های ساحلی است.
در این میان، سهم استان ساحلی خوزستان بیش از ۴۸۰۰ تن است که از بیشترین مقادیر تولید زباله را در حال حاضر دارد. از سوی دیگر، سرانه تولید زباله در مازنداران نیز بیش از هر نقطه دیگر در ایران است.
در نشستی با نام «هم‌اندیشی مدیریت پسماندهای ساحلی» که روز سه‌شنبه، دوم اردیبهشت، به مناسبت «روز جهانی زمین پاک» در محل سازمان حفاظت محیط زیست ایران برگزار شد، افزایش نگران‌کننده حجم تولید زباله در این استان‌ها مورد بحث قرار گرفت.
در این نشست، مسئولانی از سازمان حفاظت محیط زیست، شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، معاونان استانداری های گیلان، مازندران، گلستان، خوزستان، بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان حضور داشتند.
به گفته سعید متصدی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست، مهمترین چالش در سواحل ایران در زمینه پسماندها، کمبود و محدودیت زمین برای دفن زباله است.
از سوی دیگر، طرح تفکیک زباله و بازیافت آن نیز در شکل بسیار محدودی اجرا می‌شود و تنها ده درصد از زباله‌های این استان‌ها در مبدأ تفکیک می‌شود.
گرچه قانون مدیریت پسماند در ایران در سال ۱۳۸۴ تصویب شد، اما با گذشت حدود نه سال از آن تاریخ، هنوز آیین‌نامه‌های اجرایی این قانون تدوین نشده است.
به گزارش ایسنا، معاون سازمان حفاظت محیط زیست ایران با تاکید بر این‌که بیشتر کشورها به سمت کاهش پسماند پیش می‌روند در حالی که کشور ما عکس این روش عمل می‌کند، گفت: «رواج استفاده از ظروف یک‌بار مصرف و استفاده بیشتر از مواد تجزیه‌ناپذیر، تولید پسماند را افزایش می‌دهد.»
زباله؛ یادگار گردشگران برای مازندران
استان مازنداران دارای ۳۵۰ کیلومتر خط ساحلی است. سواحل مازندران یکی از پرجاذبه‌ترین نقاط ایران برای گردشگرانی است که در تعصیلات نوروز یا تابستان به این خطه سفر می‌کنند.
اما این گردشگران میراثی از خود برجای می‌گذارند که محیط زیست و طبیعت مازندران را به شدت آلوده می‌کند.
در حالی که میزان تولید زباله در روزهای عادی در مازندران حدود ۳۰۰۰ تن است، در ایام نوروز حجم تولید زباله به بیش از ۱۵ هزار تن در روز می‌رسد.
به گفته علی‌اکبر یداللهی، مسئول پسماند اداره کل محیط زیست استان مازندران، تنها یک پنجم زباله تولید شده در استان مازندران متعلق به افراد بومی است و بقیه توسط مسافران تولید می شود.
او همچنین اضافه کرد برای مدیریت این مشکل نقشه راه تهیه شده که بر آن اساس ایجاد کارخانه کمپوست در شهرستان بهشهر آغاز شد و اکنون ۹۵ درصد پیشرفت داشته است. به گفته این مقام مسئول، برای مقابله با بحران زباله در مازندران باید کارخانه های کمپوست در تنکابن، نور و قائمشهر نیز تکمیل و راه اندازی شود.
جنوب؛ جایی که زباله‌ها نیز در گرما می‌پزند
مشکلات دفع زباله در استان‌های جنوبی مانند خوزستان، بوشهر و هرمزگان به دلیل بالا بودن میزان دما و رطوبت هوا دو چندان است.
به گفته معاون عمرانی استانداری بوشهر، شرایط آب و هوایی در این استان نیازمند یک مدیریت ویژه برای دفع و بازیافت زباله است.
شاپور رستمی در نشست «هم‌اندیشی مدیریت پسماندهای ساحلی» اعلام کرد سرانه تولید زباله در استان بوشهر ۹۰۰ گرم است که این مقدار بسیار بیشتر از ظرفیت جمعیتی استان است. استان بوشهر در برخی از ایام سال سه برابر جمعیت بومی پذیرای مسافر است از این رو حجم تولید زباله نیز افزایش می یابد.
او با اشاره به این که در برخی از نقاط استان، زباله‌ها در شبانه روز سه مرتبه جمع‌آوری می‌شوند، گفت: «به همین دلیل برای کاهش تولید زباله نیازمند آموزش و فرهنگ سازی هستیم.»
در خوزستان نیز بیش از ۳۰ درصد از صنایع سنگین کشور مستقر هستند، اما این صنایع در بخش حفاظت از محیط زیست بسیار ضعیف عمل می‌کنند.
احمدرضا لاهیجان زاده، مدیرکل محیط زیست استان خوزستان، با انتقاد از صنایع مستقر در این استان گفت برخی از آن‌ها سالانه میلیون ها دلار درآمد دارند، اما متاسفانه هیچ مبلغی برای حفاظت از محیط زیست منطقه هزینه نمی‌کنند.
او همچنین از راه‌اندازی کارخانه کمپوست پارس در اهواز خبر داد، اما گفت با توجه به حجم تولید زباله و تعداد زیاد گردشگران، این کارخانه جوابگوی پسماندهای تولید شده نیست.
لاهیجان زاده از زباله‌های خانگی به عنوان مشکل اصلی زباله در خوزستان نام برد و گفت: «تا ۵ سال پیش فکر می‌کردیم زباله‌های خطرناک مشکل اصلی استان باشند، اما حالا با معضل پسماندهای خانگی رو به رو هستیم».
زباله‌هایی که بازیافت نمی‌شوند
گرچه اصولی‌ترین راه برای مدیریت زباله نابودکردن آن به روش بهداشتی و یا بازیافت زباله است، اما در ایران بخش اندکی از زباله‌ها بازیافت می‌شوند.
به گفته علی نوذرپور، معاون امور شهرداری‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، در ایران تنها حدود ۲۰ درصد از پسماندها بازیافت، دو درصد دفن بهداشتی و بقیه به صورت عادی و غیر بهداشتی دفن می‌شوند.
این مقام مسئول در وزارت کشور تاکید کرد دولت قصد دارد طی ۵ سال آینده میزان بازیافت را از ۲۰ درصد به ۶۰ درصد و دفن بهداشتی پسماند را نیز به حداقل ۲۰ درصد برساند و همچنین با مدیریت اصولی پسماندها حدود ۳۰ درصد از آن‌ها نیز در مبدأ تفکیک شوند.
نوذرپور با اشاره به پسماندهای ساحلی در کشور گفت: «سرانه تولید زباله برای هر نفر در روز در شهرهای کشور حدود ۷۰۰ گرم است که این سرانه در شهرهای استان‌های ساحلی بیش از ۸۰۰ گرم گزارش شده است.»