تمدید ده‌ساله مأموریت ایستگاه فضایی بین‌المللی

ده سال وقت کمی نیست. یک آزمایشگاه بین‌المللی – که به رغم شهرت عالمگیرش هنوز آنقدرها که باید، مطرح نشده – طی یک دهه‌ای که گذشته، دستاوردهای چشمگیرش را با روندی باورنکردنی به جهان عرضه کرد.

ایستگاه فضایی بین‌المللی آزمایشگاهی است که به یمن قابلیت‌های منحصربفردش، هم‌اینک:

ایستگاه فضایی، با نمای بی‌نظیری که از زمین دارد، سکّوی مناسبی برای پیشبرد مطالعات زمین‌شناختی محسوب می‌شود.

۱ – مهندسین، موفق به تولید بازوی روباتیک دقیقی شده‌اند که به پزشکان جراح امکان جداسازی بافت تومور از توده مغز را می‌دهد؛ ۲ –  آزمایشگران فهمیده‌اند که چطور می‌شود آتش را «بدون شعله» روشن کرد – فناوری عجیبی که منجر به تولید موتورهای خودکار فوق‌بهینه خواهد شد؛ ۳ –  فیزیکدانان، موفق به شمارش صدهاهزار ذره پادماده در انبوه پرتوهای کیهانی شده‌اند – که علامتی محرز و مسلّم از وجود ماده تاریک است؛ ۴ – پژوهشگران، اتم‌ها را به اشکال عجیب و غریبی گرد هم آورده‌اند و بدینوسیله مصالحی را برای تولید مواد هوشمند آتی استحصال کرده‌اند؛ و چندین و چند دستاورد بدیع دیگر. این آزمایشگاه، همان ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) ‌است.

به‌گفته جولی رابینسون، دانشمند برنامه ISS، “دستاوردهای ۱۰ سال گذشته – به‌ویژه با توجه به این نکته که ایستگاه فضایی هنوز در دست ساخت بوده – چشمگیر هستند. حالا که کار ساخت ایستگاه به اتمام رسیده، دست‌کم ۱۰ سال عمر دیگر هم به ایستگاه اعطاء شده است”.

تمدید مأموریت ایستگاه فضایی، به ابزارآلات مرتبط به علوم زمین این اجازه را می‌دهد تا مجموعه‌داده‌های بلندمدت‌تری را تهیه کنند.

در همین ماه بود که طبق اعلام دفتر رئیس‌جمهور آمریکا، بارک اوباما، فعالیت‌های ایستگاه فضایی بین‌المللی دست‌کم تا سال ۲۰۲۴ تمدید شد. این فرصت، ناسا و سایر سازمان‌های فضایی دنیا را قادر می‌‌سازد تا اهداف و برنامه‌های تحقیقاتی مهمی را در دستور کارشان قرار بدهند؛ از این جمله که ISS، نقش بی‌بدیلی در تحقق سفرهای طولانی‌مدت فضایی دارد. رابینسون در این‌باره می‌گوید: “شاید از آنجاکه ایستگاه فضایی هرگز از مدار زمین خارج نخواهد شد، این گفته کمی عجیب به نظر بیاید؛ اما ما مصمم‌ایم که پژوهش‌های ایستگاه، برای تخفیف آثار سوء ۲۱ تا ۳۲ مورد از مخاطرات جانی شناخته‌شده‌ای که به مأموریت‌های بلندمدت فضایی مربوط می‌شود، ضرورت دارد. راه مریخ، از ISS می‌گذرد”. وی این را هم می‌افزاید که مطالعات پزشکی صورت‌پذیرفته بر بدن فضانوردان، برای مردمانی که روی زمین هستند هم اهمیت دارد. درمان و مقابله با ضایعاتی نظیر پوکی استخوان و تحلیل ماهیچه‌ها، و همچنین پیشرفت‌های حوزه پزشکی از راه دور، تنها چند مورد از دستاوردهای ضمنی این حوزه‌‌اند که از زمان آغازبه‌کار برنامه ISS، هم‌اکنون راهشان را به اتاق‌های بیمارستان گشوده‌اند.

همچنان که به ده سال پیش رو ورود می‌کنیم، گستره‌ای متنوع از «نمونه‌ارگانیسم‌ها»، با هدف پیشبرد مطالعات پیشرفته حوزه علوم زیستی هم مسافران ISS را همراهی خواهند کرد. این مسافران تازه، شامل علف‌های هرز، پشه‌های میوه و همچنین جوندگانی می‌شوند که جملگی‌شان از مقادیر قابل توجهی DNA مشترک با انسان میزبانی می‌کنند. به‌گفته رابینسون، “با بررسی این ارگانیسم‌ها در محیط بی‌وزنی، چیزهای زیادی را درباره‌شان خواهیم آموخت”.

اگرچه تحصیلات رابینسون در رشته زیست‌شناسی بوده، برخی از آزمایشات مورد علاقه‌اش به حوزه فیزیک محض ارتباط می‌یابد. مثلاً او می‌گوید: “برنامه «طیف‌سنج مغناطیسی آلفا» که بر ISS نصب گردیده و توسط ساموئل تینگ، فیزیکدان نوبلیست آمریکایی اداره می‌شود، وزنه‌ تعادل قابل توجهی در مسیر شناخت ماهیت ماده تاریک محسوب می‌شود.

درمان و مقابله با بیماری‌هایی نظیر پوکی استخوان و تحلیل ماهیچه‌ها، و همچنین پیشرفت‌های حوزه پزشکی از راه دور، تنها چند مورد از دستاوردهای ضمنی برنامه ISSاند.

از دیگر پروژه‌های جذاب این حوزه، «آزمایشگاه اتم سرد» است که بناست در سال ۲۰۱۶ به فضا پرتاب شود. رابینسون در این‌باره می‌گوید: “قرار است سردترین نقطه‌ی شناخته‌شده‌ی جهان را «در ISS» ایجاد کنیم. این کار به پژوهشگران امکان می‌دهد که به بررسی اشکال نامتعارف مواد کوانتومی، همچون «چگالِ بوز-اینشتین» بپردازند”.

ایستگاه فضایی، با نمای بی‌نظیری که از زمین دارد، همچنین سکّوی مناسبی برای پیشبرد مطالعات زمین‌شناختی هم محسوب می‌شود. آشکارسازهایی که هم‌اینک در حال طراحی‌اند و طی چند سال آینده به ایستگاه می‌پیوندند، دامنه‌ای متنوع از ابزارآلات مشاهداتی با اهداف متنوع، از پیش‌بینی طوفان‌های گرمسیری و بررسی اقلیم سراسری زمین گرفته تا مخاطرات ناشی از صاعقه را شامل می‌شوند. “تمدید مأموریت ایستگاه فضایی، به ابزارآلات مرتبط به علوم زمین این اجازه را می‌دهد تا مجموعه‌داده‌های بلندمدت‌تری را تهیه کنند”؛ این را رابینسون می‌گوید و می‌افزاید: “برخی از آشکارسازهای کنونی‌مان طی ده سال آینده، اطلاعاتی تا ۹۰ درصد بیشتر از امروز را به دست خواهند آورد”.

تمدید ده‌ساله‌ی مأموریت ISS، به پیشبرد برنامه‌های خصوصی مرتبط به صنعت فضا در خاک ایالات متحده نیز کمک خواهد کرد. شرکت‌هایی همچون SpaceX و Orbital Sciences که به‌عنوان پیمانکار حمل محموله به ایستگاه عمل می‌کنند، هم‌اینک می‌توانند برای اهداف بلندمدت‌تری به رقابت با هم بپردازند. شرکت‌های SpaceX، بویینگ، و سیرا نوادا، حتی برای انتقال فضانورد به ایستگاه تا سال ۲۰۱۷ هم ابزار تمایل کرده‌اند. همچنان‌که بخش خصوصی، امکان دسترسی به مدار زمین را با هزینه‌ی تمام‌شده کمتری میسر می‌کند، رؤیای دست یافتن به روزی که دانشمندان قادر باشند برای پیشبرد تحقیقات‌شان خود به فضا بروند و در آنجا مستقیماً آزمایشات‌شان را به ثمر برسانند، چندان دور از انتظار نخواهد بود.

منبع: NASA

توضیح تصویر:

۱ – تریسی کالدْول، فضانورد مأموریت اکسپدیشن-۲۴، از پشت پنجره اتاقک کاپولا به زمین می‌نگرد / منبع: ناسا

۲-  نمایی از ایستگاه فضایی بین‌المللی، متّصل به شاتل فضایی ایندیور که توسط پائولو نسپولی، فضانورد مأموریت اکسپدیشن-۲۷ از درون کپسول سایوز TMA-20، پس از ترک ایستگاه، در تاریخ ۲۳ می ۲۰۱۱ گرفته شده است. با بازنشسته شدن شاتل‌ها در اواسط همان سال، کپسول‌ روسی پروگرس، کپسول‌های HTV و ATV، به ترتیب متعلق به ژاپن و اتحادیه اروپا، و همچنین کپسول‌های ترابری بخش خصوصی ایالات متحده (همچون «دراگون» و «سیگنوس»)، کار حمل بار و آذوقه به ایستگاه را به عهده گرفتند. کپسول روسی سایوز نیز همچنان به‌عنوان تنها راه ارتباطی فضانوردان و ایستگاه استفاده می‌شود / منبع عکس: ناسا