نشریه «نشنال جئوگرافیک» از ۱۲۵ سال پیش تاکنون درباره دورافتاده‌ترین نقاط جهان اطلاع‌رسانی کرده و در این میان هنر عکاسی و گزارشگری را هم دگرگون ساخته است.
به مناسبت صد و بیست و پنجمین سال انتشار این نشریه، کتابی در سه جلد و در ۱۴۰۰ صفحه انتشار یافته است. در این کتاب عکس‌هایی که برای نخستین بار منتشر می‌شود، مخاطب را به سفری به گرد جهان و همه قاره‌ها می‌برد.
انجمن جغرافیای ملی و سفرهای اکتشافی
وقتی در سال ۱۸۸۸ نخستین شماره «نشنال جئوگرافیک» منتشر شد، کمتر کسی گمان می‌کرد که این نشریه بی‌زینت و بدون هیچ‌گونه تصویری، در گستره پنج نسل و در طی ۱۲۵ سال گزارشگری و هنر عکاسی را متحول کند.
انجمن «جغرافیای ملی» که توسط ۳۳ دانشمند و ماجراجو و اکتشافگر و بانکدار در ژانویه ۱۸۸۸ تأسیس شده بود، نخستین شماره نشریه «نشنال جئوگرافیک» را منتشر کرد. هدف این انجمن «گسترش دانش و پراکندن آن در سراسر جهان»، و به یک معنا، شناختن و شناساندن جهان بود.
در ۱۲۵ سال گذشته، «انجمن جغرافیای ملی» از بیش از ۱۰ هزار سفر اکتشافی و پژوهش‌های علمی حمایت کرده است. برخی از این کاوش‌ها و پژوهش‌ها در تاریخ ثبت شده‌اند: سفر اکتشافی رابرت پری به قطب شمال، کشف محوطه باستانی «ماچو پیچو» به جای مانده از دوره اینکاها در کشور پرو توسط هیرام بینگهام و کاوش‌های زیردریای رابرت بالارد که به کشف بقایای کشتی تایتانیک انجامید.
از نشریه‌ای دانشگاهی که می‌بایست در حلقه سربسته‌ای از نخبگان منتشر شود، رفته‌رفته طی این سال‌ها نشریه‌ای به وجود آمده که در میلیون‌ها نسخه منتشر می‌شود و درک و دریافت ما را از جهان، از فرهنگ‌ها و اقوام بیگانه و از طبیعت تغییر داده است.
از میان عکاسان ایرانی رضا دقتی، عکاس شناخته‌شده، با نشریه «نشنال‌جیوگرفیک» همکاری می‌کند. یکی از شماره‌های این نشریه هم به «ایران» اختصاص داشت و عکس‌هایی از نیوشا توکلیان در آن شماره انتشار یافت.
جنجال خلیج فارس و محرومیت عکاسان ایرانی
در سال ۲۰۰۴ «انجمن جغرافیای ملی» نقشه تازه‌ای از جهان منتشر کرد. در این نقشه نام خلیج فارس، «خلیج عربی» ثبت شده بود و همچنین جزایر سه گانه تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی هم «جزایر اشغال‌شده توسط ایران و مورد ادعای امارات» خوانده شده بود. این موضوع باعث شد ایرانیان از سراسر جهان به‌طور خودانگیخته‌ای اعتراض کنند. انجمن جغرافیای ملی در اثر این اعتراض‌ها، نام «خلیج عربی» را به خلیج فارس تغییر داد و عبارت «جزایر اشغال شده» را هم حذف کرد. سپس با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که این تغییرات در پی مشورت با مراجع دولتی، دانشگاهی و برخی سازمان‌ها و افراد صورت گرفته است.
در سال ۲۰۱۲ مسابقه عکس «نشنال جئوگرافیک» به‌دلیل تحریم‌های بانکی علیه ایران و به این دلیل که عکاسان ایرانی در اثر این تحریم‌ها امکان واریز کردن ۱۵ دلار برای شرکت در این مسابقه عکاسی را نداشتند، آن‌ها را از شرکت در این مسابقه محرم کرد.
محرومیت عکاسان ایرانی از شرکت در مسابقه عکس «نشنال جئوگرافیک»، بار دیگر اعتراضاتی گسترده را در پی داشت. عکاسان و انجمن‌های هنری و فرهنگی در ایران و حتی مرکز هنرهای تجسمی وزارت ارشاد به محرومیت عکاسان ایرانی از شرکت در این مسابقه اعتراض کردند. در آن زمان عکاسان کشورهای سوریه، سودان، کره شمالی و کوبا نیز از شرکت در این مسابقه محروم شده بودند. همه این کشورها تحت تحریم ایالت متحده آمریکا قرار دارند.
جهان را بشناسیم و در حفظ آن بکوشیم
این حاشیه‌ها اما بیش از همه نشان‌دهنده تأثیرگذاری نشریه «نشنال جئوگرافیک» بر فرهنگ‌های دیگر است، آن هم در زمانه‌ای که اهمیت مرزهای جغرافیایی هر دم، بیش از پیش کاهش پیدا می‌کند و به خاطر سادگی سفر و دگرگونی‌های رسانه‌ای، ساکنان جهان با هم در ارتباط تنگاتنگ‌تری قرار دارند.
اکنون نشریه «نشنال جئوگرافیک» به مناسبت صد و بیست و پنجمین سال انتشار، از بایگانی‌اش، تصاویری را برگزیده و برای نخستین بار این عکس‌ها را از قاره‌های مختلف جهان در کتابی در سه جلد و در ۱۴۰۰ صفحه انتشار داده است. این عکس‌ها بیانگر تاریخ تحول هنر عکاسی هم هستند: عکس‌های سیاه و سفید، عکس‌هایی با دوربین پولاروید و عکس‌هایی با دوربین‌های دیجیتال سندی به دست می‌دهند از طبیعت، از فرهنگ‌ها و از دانش در سراسر کره زمین.
هدف بنیانگذاران «انجمن جغرافیای ملی» شناخت جهان و شناساندن جهان بود. این اندیشه پس از ۱۲۵ سال همچنان باقی مانده، اما راه‌های اجرا کردن آن تفاوت پیدا کرده است.
در سال ۱۹۰۵ گیلبرت هاوی گروسنر سردبیری نشریه «نشنال جئوگرافیک» را به عهده گرفت. او مبتکر شیوه «روزنامه‌نگاری با عکاسی» است. گروسنر اعتقاد داشت که باید از انسان‌ها و سرزمین‌ها و فرهنگ‌هایشان همواره با دید مثبت گزارش داد. این روش که مورد بحث و اختلاف نظر هم بود، به مدت ۵۵ سال، تا سال‌های دهه ۱۹۶۰ شیوه غالب گزارشگری در نشریه «نشنال جئوگرافیک» بود. از سال‌های دهه ۱۹۶۰ به این‌سو اما به‌تدریج گزارش‌‌های انتقادی هم در این نشریه منتشر می‌شود. چنین است که به‌تدریج به جای تصویرهایی رمانتیک از طبیعت و انسان‌های متعلق به فرهنگ‌های کمتر شناخته شده، در این نشریه، گزارش‌هایی در زمینه اجتماعی و مشکلات زیست‌محیطی منتشر می‌شوند. اکنون دیگر در نشریه «نشنال جئوگرافیک» شناختن و شناساندن جهان در اولویت قرار ندارد. حفظ جهان و میراث طبیعی و فرهنگی‌اش مورد توجه قرار گرفته است.
«انجمن جغرافیای ملی» هم در این میان بیش از گذشته به حفظ طبیعت و میراث فرهنگی بشریت توجه نشان می‌دهد. در سال ۲۰۱۲ این انجمن از ۲۵۰ پروژه علمی برای حفظ جهان حمایت کرد: پژوهش پیرامون مارهای ونزوئلا، و زنبورهای هندوستان از مهم‌ترین و پربازتاب‌ترین این پروژه‌ها بودند.
گیتانما، نسخه فارسی «نشنال جئوگرافیک»
در این میان نسخه فارسی «نشنال جئوگرافیک» با عنوان «گیتانما» هم در ایران منتشر می‌شود. سردبیری این نشریه را بابک نیکخواه بهرامی به عهده دارد و تاکنون ۱۶ شماره انتشار داده است.
تری آدامسون، معاون اجرایی بنیاد نشنال جئوگرافیک، پس از چاپ نسخه فارسی این نشریه در وب‌سایت «نشنال جئوگرافیک» گفت: «این باعث افتخار ماست که به خوانندگان ایرانی مجله‌ای را عرضه می‌کنیم که به زبان خودشان با آن‌ها سخن می‌گوید. امیدواریم با انتشار ماهانه این نشریه، به تعداد مخاطبان ما افزوده شود و شاهد تکرار موفقیتی باشیم که در انتشار مجله به دیگر زبان‌ها داشتیم.»
آقای بهرامی درباره هدف‌های گیتانما می‌گوید: «ما با چاپ این نشریه قصد داریم اطلاعات خوانندگان فارسی‌زبان را با استفاده از پژوهش‌های علمی انجمن نشنال جئوگرافیک به‌روز کنیم. علاوه بر این در پی آن هستیم تا نتیجه تلاش‌های پژوهشگران و عکاسان برجسته ایرانی را از طریق نسخه فارسی و انگلیسی این نشریه به گوش همه مردم جهان برسانیم.»