با وجود واکنش‌های تند داخلی، شام کاری ظریف-اشتون در آستانه دور سوم مذاکرات اتمی به میزبانی سفارت ایران در وین انجام شد و ظریف، کلمه‌ای در انتقاد از قطعنامه پارلمان اروپا نگفت.

Zarif Ashton
میزبانی اشتون در شام کاری با ظریف بر عهده سفارت ایران در وین بود.

وزیر خارجه ایران، پس از تنش‌های اخیر بین جمهوری اسلامی و اتحادیه اروپا بر سرپرونده حقوق بشر، یک بار شام کاری با کاترین اشتون را به نشانه اعتراض لغو کرد اما در مورد دیگر و در شرایطی بدتر، این قرار را به هم نزد. به این ترتیب، پرسشی پیش می‌آید که ظریف کی با اشتون شام کاری می‌خورد و کی به نشانه کدورت، قرار شام را لغو می‌کند؟ این تعارض رفتاری را چگونه می‌توان توضیح داد؟

پرده اول؛ شامی که لغو شد

پس از دیدار کاترین اشتون از تهران در ۱۷ اسفند ۹۲ و دیدار او با فعالان مدنی، موج بزرگی از اعتراض علیه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به راه افتاد. علی لاریجانی، رئیس مجلس ایران، دیدار وی با نرگس محمدی در سفارت اتریش را “دزدانه” توصیف کرد.

ظاهراً اظهارات ظریف علیه قطعنامه پارلمان اروپا مواضعی “کلیشه‌ای” به منظور “مصرف داخلی” است تا فشار را از دوش خود بردارد.

جواد ظریف میزبان و دعوت‌کننده  کاترین اشتون پس از چند روز تعلل، دیدار او  با “محکومان فتنه” را تقبیح کرد و وزارت خارجه به سفارت اتریش تذکر دیپلماتیک داد.  درادامه این واکنش‌ها، منابع داخلی نوشتند که ظریف شام کاری خود را با اشتون در شب پیش از دومین دور مذاکرات هسته‌ای (۲۶ اسفند) لغو کرده است.

خبرگزاری ایرنا نوشت که «منابع آگاه» این اقدام را «در راستای دیدارهای خلاف عرف دیپلماتیک مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در تهران» ارزیابی کرده‌اند.

پرده دوم؛ شامی که لغو نشد

کمتر از یک ماه از سفر اشتون به تهران و در آستانه دور سوم مذاکرات هسته‌ای (۱۸ فروردين ۹۳)، اتحادیه اروپا قطعنامه‌ای را با عنوان “سند راهبردی در تعامل جدید با ایران” از تصویب گذراند. این قطعنامه از جمله شروط توسعه همکاری با جمهوری اسلامی ایران را آزادی همه زندانیان سیاسی، دیدار احمد شهید از تهران برشمرد و از کاترین اشتون نیز خواست تا پایان ۲۰۱۴ امکان  تاسیس دفتر نمایندگی اتحادیه اروپا را برای نظارت بر وضعیت حقوق بشر در ایران فراهم آورد.

تصویب چنین قطعنامه‌ای نه تنها فریاد و خروش دولتمردان جمهوری اسلامی را برآورد که مراجع دولتی مثل نوری همدانی و مکارم شیرازی را به واکنش تند واداشت. مجلس شورای اسلامی در واکنش به این قطعنامه، طرح دو فوریتی “راهبرد ایران در مقابله با مصوبه اتحادیه اروپا” را پیشنهاد داد.

در این میان وزارت خارجه با احضار سفیر یونان (رییس دوره ای اتحادیه) مراتب اعتراض رسمی خود را ابلاغ کرد. از همه مهم تر، جواد ظریف در کمیسیون امنیت ملی مجلس، مواضع بسیار تندی علیه پارلمان اروپا گرفت و گفت: «روشن است که پارلمان اروپا به لحاظ وزن سیاسی و حقوقی… فاقد مشروعیت و مقبولیت در وعظ دیگران نسبت به رعایت حقوق بشر است… دولت اجازه نخواهد داد، هیچ هیأت پارلمانی از اروپا با شروطی که در قطعنامه اخیر پارلمان اروپا آمده است، به ایران سفر کند.»

خویشتنداری ظریف در دیدار با اشتون می‌تواند نشانه آگاهی از این حقیقت باشد که فضای مذاکرات رسمی، آن هم زیر ذره بین رسانه‌های خارجی، جای جار و جنجال عصبی مقامات جمهوری اسلامی نیست.

اما به رغم این همه واکنش‌های تند، شام کاری ظریف-اشتون در آستانه سومین دور مذاکرات هسته‌ای به میزبانی سفارت ایران در وین انجام شد بدون آنکه وزیر خارجه ایران، کلمه‌ای در انتقاد از اشتون و قطعنامه پارلمان اروپا بر زبان آورد.

رفتار و گفتار متعارض

اگربه گفته منابع داخلی دیدار اشتون با “فتنه‌گران” موجب لغو شام کاری ظریف با اشتون در دور دوم مذاکرات هسته‌ای بود، ضروری‌تر بود که ظریف پس از صدور چنان قطعنامه‌ای، شام کاری با اشتون را لغو می کرد.

ظریف بر خلاف اظهارات تند و تیز خود علیه قطعنامه پارلمان اروپا، نه تنها شام کاری را با اشتون لغو نکرد بلکه میزبانی شام را در سفارت ایران در وین نیز متقبل شد.

ظریف در دیدارهایش با اشتون کلمه‌ای از حمله‌های لفظی در تهران علیه اتحادیه اروپا را بر زبان نیاورده است. سکوت و خویشتنداری او می‌تواند نشانه آگاهی از این حقیقت باشد که فضای مذاکرات رسمی، آن هم زیر ذره بین رسانه‌های خارجی، جای جار و جنجال عصبی مقامات جمهوری اسلامی نیست.

اما چرا جواد ظریف در سفرهای خارجی علیه مواضع منتقدانه اتحادیه اروپا در پرونده حقوق بشر ایران موضعگیری نمی‌کند؟ ظاهراً باید پاسخ را در این یافت که اظهارات ظریف علیه قطعنامه پارلمان اروپا مواضعی “کلیشه‌ای” به منظور “مصرف داخلی” است تا فشار را از دوش خود بردارد.

وزیر خارجه ایران، کسی نیست که از وزن سیاسی و حقوقی اتحادیه اروپا بی‌اطلاع باشد. او که میزبان و دعوت‌کننده اشتون به تهران بود، نمی‌خواهد مسئولیت دیدارهای اشتون و قطعنامه اتحادیه را برگردن بگیرد.

جواد کریمی قدوسی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفته که رییس قوه قضائیه به طور “حضوری” به وزیر خارجه درباره عدم تکرار سفر هیات های خارجی به تهران و دیدار با “فتنه‌گران” تذکر داده است.

اما ذوق و شادی اقتدارگرایان از لغو شام کاری ظریف با اشتون در آستانه دور دوم مذاکرات، کمتر از یک ماه به طول نیانجامید. این مثل درعرف دیپلماتیک بسیار مشهور است که “یک دیپلمات چیزی می‌گوید و چیزی دیگر رفتار می‌کند.”