کارگران ایران، ۳۵ سال پس از انقلاب

کارگران ایران اگرچه در ماه‌های آخر انقلاب بود که با اعتصاب سراسری همراه شدند، اما نقش تعیین‌کننده‌ای در انقلاب ۵۷ داشتند.

کمیته اعتصاب نفت که در پالایشگاه تهران مستقر بود با کارگران در جنوب ایران در گوران – لاوان تماس گرفت.

این مکان آخرین نقطه‌ای بود که نفت از آنجا به خارج صادر می‌شد. بستن شیرهای نفت و توقف صادرات نفت به اصطلاح «ضربه کاری» لازم را برای سقوط سلطنت پهلوی وارد آورد.

سهم کارگران اما از پیروزی انقلاب چه بود؟ در سه سال اول پس از انقلاب شوراهای کارگری در سراسر کشور شکل گرفتند، اما خیلی زود جنگ بهترین بهانه  برای سرکوب شوراهای کارگری، تسخیر خانه کارگر، دستگیری و اعدام شمار زیادی از فعالان کارگری شد.

نقش کارگران در سقوط حکومت پهلوی چه بود؟ چه عواملی باعث شد که کارگران نتوانند شوراهای کارگری را که بلافاصله پس از انقلاب شکل گرفته بودند حفظ کنند؟ دستاورد اولین قانون کار پس از انقلاب برای کارگران چه بود؟

اولین قانون کار پس از انقلاب در سال ۱۳۶۹ خورشیدی به تصویب رسید، اما کارگران از حق اعتصاب و تشکل‌های مستقل محروم ماندند. پس از دوران جنگ سیاست تعدیل اقتصادی دوران اکبر هاشمی رفسنجانی آغاز شد. یکی از این پیامدها برای طبقه کارگر ایران قراردادهای موقت و سفیدامضا بود. در حالیکه تنها هفت درصد از کارگران کشور در پایان جنگ و در شروع ریاست جمهوری رفسنجانی قرارداد موقت داشتند و بقیه رسمی یا استخدامی بودند، امروز حدود ۸۵ درصد کارگران ایران قراردادهای موقت یا سفیدامضا دارند.

این سیاست که به پیروی از سیاست‌های جهانی نئولیبرال در ایران برای امنیت سرمایه انجام گرفت، روند امنیت شغلی را از کارگران به ویژه در صنایع بزرگ مثل نفت، پتروشیمی، آب، برق و خودروسازی گرفت و قدرت چانه‌زنی طبقه کارگر را به شدت کاهش داشت.

از سوی دیگر با تغییر قانون کار در دوران اصلاحات کارگاه‌های زیر ده نفر از شمول قانون کار خارج شدند که این رفرم نیز تعداد زیادی از کارگران را از امکانات  قانون کار مثل حداقل دستمزد و ایمنی کار محروم کرد.

با نگاهی به سی و پنج سال گذشته، طرح این پرسش ها ضروری به نظر می رسد: نقش کارگران در سقوط حکومت پهلوی چه بود؟ چه عواملی باعث شد که کارگران نتوانند شوراهای کارگری را که بلافاصله پس از انقلاب شکل گرفته بودند حفظ کنند؟ دستاورد اولین قانون کار پس از انقلاب برای کارگران چه بود؟ پیامد سیاست‌های تعدیل اقتصادی رفسنجانی و اصلاحات خاتمی برای کارگران چه بود؟ بزرگترین ضعف جنبش کارگری ایران چیست؟ چرا امروز شاهد اعتصاب‌ها، اعتراض‌ها و تحصن‌های گسترده ولی پراکنده هستیم؟

این پرسش‌ها را در یک گزارش رادیویی با علی پیچگاه از کمیته اعتصاب نفت تهران در سال ۵۷، مرتضی افشاری عضو سابق هیئت مدیره سندیکای صنعت چاپ تهران، صدیق اسماعیلی فعال کارگری، پویان داریوش پژوهشگر کار و کارگری و ایوب رحمانی کنشگر کارگری در میان گذاشته‌ایم.

در همین زمینه:

 دوسیه سی و پنجمین سالگرد انقلاب بهمن

شکایت کارگران از سازمان تامین اجتماعی: دلایل و پیامدها