مصر در رویای امنیت

مصر در هفته‌های اخیر در تب شیفتگی به السیسی می‌سوزد. اشتیاقی که بخش‌های وسیع کشور به فرمانده ارتش ابراز می‌‌کنند به مرز هیستری رسیده است.

همه‌جا در قاهره چهره او دیده می‌شود. بر دیوار‌های خانه‌ها پوستر‌های او چسبانده شده، در تلویزیون او را با ژست‌های دلپذیر همراه با موسیقی میهنی نشان می‌دهند. میهمانان گفت‌وگو‌های تلویزیونی نیز برای ابراز وفاداری به فیلد‌مارشال سر و دست می‌شکنند.

سیاستمداران هم از قافله تمجید مردی که به‌زودی بالاترین پست مملکت را خواهد گرفت عقب نمی‌مانند. نخست‌وزیر کنونی مصر، حازم‌الببلاوی‌، اخیرا السیسی را با ژنرال دوگل در فرانسه و ژنرال آیزنهاور در آمریکا مقایسه کرده است.

علاوه بر مردم مصر، سیاستمداران هم از قافله تمجید السیسی عقب نمی‌مانند. نخست‌وزیر کنونی مصر، حازم‌الببلاوی‌، اخیرا او را با ژنرال دوگل در فرانسه و ژنرال آیزنهاور در آمریکا مقایسه کرده است.

این شیفتگی قرار است بین ۱۷ فوریه و ۱۸ آوریل به اوج خود برسد. در این فاصله قرار است انتخابات ریاست جمهوری انجام پذیرد (طبق قانون می‌بایستی ۳۰ تا ۹۰ روز بعد از قانون اساسی جدید، رییس جمهور انتخاب شود. از آنجا که این قانون رسما در تاریخ ۱۸ ژانویه به تصویب رسیده است،  ۳۰ روز بعد آن ۱۷ فوریه خواهد بود.)

اما اگر از مردم مصر بپرسید که بعد از انتخابات چه خواهد شد، خواهید دید که آنها از السیسی انتظار معجزه دارند. او باید برایشان کار و امنیت فراهم کند، جهانگردان را به مصر باز‌گرداند و آرامش را در مملکت برقرار سازد. اما اینکه او واقعا بتواند اقتصاد مصر را شکوفا کند، جای تردید دارد. وزارت همکاری بین‌المللی مصر اخیرا هشدار داده بود که اقتصاد مصر با نرخ رشد ۲,۱  درصد در استانه رکود کامل است. این نرخ قبل از انقلاب ۷,۲ درصد بود.

انقلاب مصر از سه بیماری صعب‌العلاج رنج می‌برد:

− قبل از انقلاب زندگی ۱۰ درصد مردم از طریق صنعت توریسم وجهانگردی تامین می‌شد، اما بعد از انقلاب پای گردشگران از مصر بریده شد و میلون‌ها نفر کار خود را از دست دادند. از آنجا که در آینده نزدیک خشونت در این کشور قابل رفع نیست و جهانگردان نمی‌توانند اطمینانی به امنیت خود داشته باشند، این مشکل در کوتاه مدت حل نمی‌شود.

قبل از انقلاب زندگی ۱۰ درصد مردم از طریق صنعت توریسم وجهانگردی تامین می‌شد، اما بعد از انقلاب پای گردشگران از مصر بریده شد و میلیون‌ها نفر کار خود را از دست دادند.

− از همان قبل از انقلاب، اقتصاد به خاطر ارتشاء و سوء‌استفاده از قدرت تحلیل می‌رفت. قدرت‌مداران و نظامیان دوران مبارک که السیسی را در قبضه‌کردن قدرت یاری کردند، اکنون می‌خواهند امتیازات گذشته خود را بازیابند و در نتیجه با تمام قوا در مقابل اصلاحات سیاسی و اقتصادی مقاومت خواهند کرد.

− دیگر اینکه ارتش هم تمایلی به اصلاحات ندارد چرا که ژنرال‌ها  اقتصاد گسترده خود را، که بیش از یک سوم کل اقتصاد مصر است پیش می‌برند. تاسیسات اقتصادی ارتش زیر هیچ گونه کنترلی نیست واز پرداخت مالیات هم معاف است. تا زمانی که ژنرال‌ها تمایلات اقتصادی خود را پیش می‌برند راهی برای اصلاحات اقتصادی باز نخواهد شد.

مصر از زمان انقلاب تا کنون فقط به یمن کمک‌های خارجی توانسته روی پای خود بایستد. در دوره مرسی و اخوان‌المسلمین کمک‌های مالی از قطر تامین می‌شد و بعد از سقوط آنها این عربستان سعودی‌، کویت و امارات هستند که حمایت مالی این کشور را به عهده گرفته‌اند. کشورهای خلیج فارس تا کنون حدود ۱۵ میلیارد دلار به اقتصاد مصر تزریق کرده‌اند. هفته قبل عربستان دوباره قرار گذاشت که چهارمیلیارد دلار دیگر به مصر کمک کند.

به گفته سامولی شیلکه، از انستیتو شرق مدرن در برلین، مصر نمی‌تواند اقتصاد خود را در طولانی مدت با کمک‌های خارجی سرپا نگه دارد. به نظر او بسیار مشکل خواهد بود که مصر بتواند همواره کمک‌های مالی در حجم بالا برای خود دست‌وپا کند و السیسی باید به صورت یک رییس جمهور مردم‌پسند و مقتدر حکومت را پیش ببرد. او به عنوان ناجی ملت به صحنه آمده و با اقتدار هم عمل خواهد کرد. به کارگیری میهن‌پرستی مصری می‌تواند حکومت او را تا مدتی تضمین کند، ولی شرایط اقتصادی بر ضد او عمل خواهد کرد.

قدرت‌مداران و نظامیان دوران مبارک که السیسی را در قبضه‌کردن اوضاع یاری کردند، می‌خواهند امتیازات گذشته خود را بازیابند و در نتیجه با تمام قوا  در مقابل اصلاحات سیاسی و اقتصادی مقاومت خواهند کرد.

 مردم انتظار دارند که اوضاع معیشتی آنها بهتر شود و وقتی چنین نشود چه خواهد شد؟ به نظر شیلکه، السیسی تحت فشاری دو‌جانبه است ، از طرفی قدرت او بر مبنای سرکوب اسلامگرایان قرار دارد و از طرف دیگر رشد اقتصادی نیاز به آرامش اجتماعی دارد و تا هنگامی که ارتش این سرکوب را ادامه می‌دهد چنین آرامشی برقرار نخواهد شد.

اما هواداران السیسی تمام این تردیدها در مورد مشکلات آینده ریاست جمهوری او را نادیده می‌گیرند. آنها فکر می‌کنند که موقعیت السیسی بعنوان قهرمان ملت کمک او در برطرف کردن موانع خواهد بود. احمد نجار اقتصاددان سرشناس مصری می‌گوید: «مهم نیست که قرص چقدر تلخ باشد، وقتی که فرد مورد علاقه شما آنرا در دهانتان بگذارد قورتش خواهید داد.»

سرکوب خبرنگاران‌؛ پیش بسوی جامعه تک‌صدایی

سخنگوی کمیسر حقوق بشر سازمان ملل هفته گذشته نگرانی خود را از فشارهای شدید بر روزنامه‌نگاران در مصر ابراز کرده است. در ماه‌های گذشته گزارش‌های زیادی در مورد ارعاب و دستگیری‌ها و نیز حملات خشونتبار به روزنامه‌نگاران داخلی و خارجی رسیده است. روز اول فوریه، دو شبکه خبری که برای انتشارات اینترنتی کار می‌کردند، مورد حمله نیروهای امنیتی قرار گرفتند. دوربین‌ها و کامپیوتر‌های این دو شبکه ضبط شدند. کارکنان‌شان هم دستگیر شده و یک روز بعد با پرداخت وثیقه آزاد شدند.

بلاد فضل، یکی از خبرنگارانی که در هفته‌های اخیر نظامی شدن جامعه را افشا کرده، در توییتر خود می‌نویسد، اوضاع از دوره مبارک و مرسی بدتر شده است. روزنامه الشروق، یکی از مطبوعات انگشت‌شماری که هنوز گزارش‌های انتقادی منتشر می‌کند، هفته گذشته یکی از ستون‌های خود را به بهانه اینکه قابل انتشار نیست، حذف کرد و در توجیه این اقدام نوشت، در این فضای سیاسی که هرروز قطبی‌تر می‌شود و هرکسی می‌تواند به آسانی تحت تعقیب قضایی قرار گیرد، باید با دقت و احتیاط عمل کرد.

تاسیسات اقتصادی ارتش زیر هیچ گونه کنترلی نیست واز پرداخت مالیات هم معاف است. تا زمانی که ژنرال‌ها تمایلات اقتصادی خود را پیش می‌برند راهی برای اصلاحات اقتصادی باز نخواهد شد.

در روزهای رفراندوم و نیز سالروزانقلاب در ژانویه، حملات به روزنامه‌نگاران بالا گرفت. روزنامه‌هایی که در چارچوب مورد قبول حکومت نبودند ، مورد توهین و حمله مهاجمان قرار گرفتند و دفاترشان غارت شد. در روز ۲۵ ژانویه ۵ خبرنگار عکاس دستگیر و دو نفر دیگر مجروح و روانه بیمارستان شدند.

 کمیته بین‌المللی حمایت از روزنامه‌نگاران در گزارش سالانه ۲۰۱۳ خود، مصر را بعد از سوریه و عراق، سومین کشور با بیشترین میزان قتل روزنامه‌نگاران معرفی کرد. از زمان سقوط مرسی در ژوییه سال گذشته، ۵ روزنامه‌نگار کشته، ۴۵ نفر زخمی و ۴۴ نفر دستگیر شده‌اند.

در دوره کوتاه زمامداری مرسی آزادی مطبوعات برقرار شد. روزنامه‌ها از فرصت استفاده کرده و حکومت را به‌باد انتقاد گرفتند ولی به محض برکناری مرسی، دوباره سانسور برقرار شد و تمام روزنامه‌های اسلام‌گرایان بسته شدند. به‌علاوه ۴ فرستنده تلویزیونی اسلامگرایان هم از ماهواره نیل سات حذف شدند. در ماه‌های بعد فرستنده‌های ترکیه و قطر هم به سرنوشت این فرستنده‌ها مبتلا شدند.

به روزنامه‌های خارجی تذکر داده شده که در انتخاب کلمات احتیاط کنند، یعنی صحبت از کودتا قدغن شده است. در روزنامه‌های داخلی هم تقریبا گزارش‌های انتقادی ناپدید شده است.

هفته گذشته به‌خصوص خبر دادگاه ۲۰ همکار خبرگزاری الجزیره‌، شامل ‌۱۶ مصری و ۴ خارجی‌، تکان‌دهنده بود. ۵ نفر آنها از آخر دسامبر در زندان ثوره در شرایط بدی به سر می‌بردند. دادستان به آنها اتهام حمایت از گروه‌های  “تروریستی ” و نیز به خطر انداختن امنیت ملی زده است.

مصر از زمان انقلاب تا کنون فقط به یمن کمک‌های خارجی توانسته روی پای خود بایستد. در دوره مرسی و اخوان‌المسلمین کمک‌های مالی از قطر تامین می‌شد و بعد از سقوط آنها این عربستان سعودی‌، کویت و امارات.

البته محاکمه این خبرنگاران، هم یک عمل انتقامی علیه قطر است که از الجزیره حمایت مالی می‌کند و تاکنون حکومت جدید را به رسمیت نشناخته و هم اخطاری است به خبرنگاران خارجی.

در کنار سازمان‌های دفاع از حقوق بشر و روزنامه‌نگاران، دولت آمریکا هم بشدت دراین مورد واکنش نشان داده است. وزارت خارجه این کشور اعلام کرد که حمله به رسانه‌های جمعی نگران‌کننده است و خبرنگاران باید بتوانند کار خود را آزادانه انجام دهند، این برخورد در قاهره، “غیر قابل قبول” و “دخالت در امور داخلی” خوانده شد. حتی در دوره مبارک هم که اخوان غیر‌قانونی بودند، ارتباط روزنامه‌نگاران با آنها مشکلی ایجاد نمی‌کرد.

در واکنش به انتقاد‌های فزاینده بین‌المللی، سرانجام اداره خدمات اطلاعاتی مصر در آخر هفته گذشته اعلام کرد که مقدم خبرنگاران خارجی در مصر گرامی است و ارتباط فی‌نفسه با اخوان جرم نیست، بشرطی که به “امنیت ملی” صدمه نزند.

تروریسم رو به گسترش

موشکی با صفیر بلند به هوا شلیک می‌شود، لحظاتی بعد برق انفجاری در آسمان به‌چشم می‌خورد، هلی‌کوپتر مورد هدف حدود ۶۰ ثانیه خود را در آسمان شبه جزیره سینا نگاه می‌دارد و سپس با پنج سرباز سرنشین خود سقوط می‌کند و دود غلیظی به هوا می‌رود.

ویدیویی که از این عملیات گرفته شده، همراه با مارش‌های نظامی صدای کسی را پخش می‌کند که می‌خواند: “این دست خدا بود.” متخصصان امنیتی در جهان از رشد تروریسم در این منطقه نگرانند، دیوید پترائوس رییس سابق سیا هفته گذشته در یک کنفرانس امنیتی بین‌المللی در تل‌آویو در این باره گفت :”این یک روند جدی است.”

به روزنامه‌های خارجی تذکر داده شده که در انتخاب کلمات احتیاط کنند، یعنی صحبت از کودتا قدغن شده است. در روزنامه‌های داخلی هم تقریبا گزارش‌های انتقادی ناپدید شده است.

ارتش مصر در ابتدا ادعا کرد که هلی‌کوپتر به علت نقص فنی سقوط کرده است، اما از هنگامی که فیلم ۴,۵ دقیقه‌ای آن در یو‌تیوپ منتشر شد، دیگر شکی در این مورد وجود ندارد.

برای اولین بار در تاریخ مصر، تروریست‌ها با موشک زمین به هوا به چنین هدفی حمله کرده‌اند. مسئولیت چنین حمله‌ای متوجه گروه ” انصار بیت‌المقدس” است که با شبکه جهانی القاعده مرتبطند

 ساک گولد از انستیتوی بروکلینز که گزارش مفصلی از وضعیت امنیتی شبه جزیره سینا منتشر کرده می‌گوید: “این گروه بزرگترین خطر برای مصر در شبه جزیره سینا و نیز در خاک مصر است.”

جهادی‌ها به تازگی، دامنه حملات خشونت‌بار خود را گسترش داده و نه تنها در شبه جزیره سینا، بلکه حتی در شهر‌های بزرگ مصر هم با اتومبیل‌های حامل بمب و عملیات قتل انفرادی فعال شده‌اند.

دیوید بارنت متخصص افراط‌گرایان سینا از بنیاد دفاع از دمکراسی واشنگتن می‌گوید: “این تازه شروع ماجراست و می‌تواند در بی‌ثباتی مصر نقش مهمی بازی کند.”

جهادی‌ها به تازگی دامنه حملات خشونت‌بار خود را گسترش داده و نه تنها در شبه جزیره سینا، بلکه حتی در شهر‌های بزرگ مصر هم با اتومبیل‌های حامل بمب و عملیات قتل انفرادی فعال شده‌اند.

در شب کریسمس یک اتومبیل حامل بمب مرکز پلیس شهر منصوره را منفجر کرد و باعث مرگ ۱۵ نفر شد. در ۲۴ ژانویه در انفجار اتومبیل دیگری در مرکز قاهره، ایستگاه مرکزی پلیس آسیب دید چهار نفر به کام مرگ رفتند، در این انفجار حتی موزه اسلامی که در طرف دیگر خیابان قرار داشت، ویران شد.

انصار بیت‌المقدس در سال ۲۰۱۱، کمی بعد از شروع مبارزه علیه حسنی مبارک، در شبه جزیره سینا پایه‌گذاری شد. هیج مدرکی وجود ندارد که ثابت کند این گروه از طرف اخوان‌المسلمین هدایت می‌شود.

در آغاز آنها عملیات خود را به تخریب خط لوله گاز بین مصر و اسراییل محدود کرده بودند. به علاوه مرتبا موشک‌هایی به خاک اسراییل شلیک می‌کردند که هنوز هم ادامه دارد.

از زمان برکناری مرسی آنها عملیات خود را به قتل در شبه جزیره سینا و حمله به پلیس و ارتش در کل خاک مصر توسعه داده‌اند.

ناظران، تعداد آنان را بین ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ نفر تخمین می‌زنند که اکثرا مصری هستند ولی ستیزه‌جویان جدیدی از خارج، مثلا سوریه، عراق و افغانستان به آنها اضافه می‌شوند که تکنیک‌های جدید را برای عملیات پیچیده‌تر با خود می‌آورند.

از شلیک به هلی‌کوپترچنین بر‌می‌آید که جنگجویان القاعده به موشک‌های مدرن زمین به هوا دسترسی پیدا کرده‌اند. این موشک‌ها که ظاهرا از طریق لیبی به آنجا قاچاق شده‌اند، می‌توانند خطر زیادی برای هواپیماهای مسافری ایجاد کنند که از آنجا عبور می‌کنند.

دیوید پترائوس در کنفرانس تل‌آویو گفته است: «ما به شدت نگران آنیم که انواع سلاح‌ها به این منطقه ‌آورده می‌‌شوند. این همواره یک کابوس بوده که یک هواپیمای مسافری هدف موشک تروریست‌ها قرار گیرد.”

در همین زمینه:

دیکتاتوری اقتصادی ژنرال‌های مصر

افول انقلاب مصر و گسترش خشونت در سالگرد سقوط مبارک

جامعه دوپاره مصر در انتظار ثبات و رونق اقتصادی