مؤسسه علمی تلسکوپ فضایی (STScI)، اخیراً ژرف‌ترین تصویر جهان هستی که تاکنون بشر موفق به تهیه‌اش شده را منتشر کرد – تصویری که همانند سایر تصاویر اصطلاحاً «ژرف» هابل، افزون بر آینه‌های خود تلسکوپ، از دریچه یک «عدسی گرانشی» هم تهیه شده است و گوشه‌ای از خوشه کهکشانی «پاندورا» را با بالغ بر ده‌هزار کهکشان ریز و درشت‌اش نمایش می‌دهد.
این تصویر در واقع اولین نسخه از سری‌تصاویر «کران‌پیما»ی هابل (Frontier Field) محسوب می‌شود، که قرار است از طریق پدیده «عدسی گرانشی»، نماهای ژرف‌تری از جهان هستی که تاکنون موفق به تماشای‌شان شده‌ایم را به تصویر کشند. این پدیده هنگامی رخ می‌دهد که انبوهی از ماده – که مثلاً به هیأت خوشه‌های کهکشانی درآمده – بافتار فضا-زمان پیرامونی‌اش را چنان دچار اعوجاج کند که نور پس‌زمینه، به جای یک مسیر سرراست و مستقیم، از یک مسیر خمیده – یعنی در راستای همین اعوجاجات – به چشم ما برسد (اتفاقی که در یک عدسی معمولی، به یمن اختلاف ضریب شکست شیشه با هوا رخ می‌دهد). لذا می‌شود این خوشه‌های متراکم را به‌منزله عدسی‌های غول‌‌آسایی دید که اجرام پس‌زمینه‌شان – که در غیراینصورت احتمالاً آنقدر محو و کم‌نور می‌بودند که نمی‌شد حتی تشخیص‌شان داد – را با نمای دقیق و مشخصی به ما عرضه می‌کنند.
هابل همین پدیده را، از سال ۱۹۹۶ میلادی – که نخستین تصویر «ژرف»اش را گرفته – تاکنون استفاده کرده تا در محدوده‌ای ریز و تاریک از آسمان، هزاران کهکشان را شکار کند.
خوشه پاندورا
حال، اخترشناسان شش خوشه کهکشانی را شناسایی کرده‌اند که می‌شود آنها را به‌عنوان بهترین عدسی‌های گرانشی، به‌منظور استفاده در پروژه نقشه‌برداری «کران‌پیما»ی هابل، که حدود سه سال هم به طول می‌انجامد، استفاده کرد. اولین تصویر، مربوط به خوشه «آبل ۲۷۴۴»، یا «خوشه پاندورا» می‌شود؛ منطقه‌ای که گمان می‌رود آوردگاه چهار تجمع مستقل کهکشانی باشد.
این تصویر، که با ۵۰ ساعت نوردهی تهیه شده، نمای پیچ‌وتاب‌خورده‌ی هزاران کهکشانی را نشان می‌دهد که فاصله برخی‌شان از ما به ۱۲ میلیارد سال نوری هم می‌رسد. این یعنی که چنین تصویری عملاً مقطعی از عمر جهان را نشان می‌دهد که فقط یک میلیارد سال از تولدش می‌گذشته – مثل اینکه عکس‌های سه سال و نیمه‌گی یک انسان پنجاه‌ساله را تماشا کنیم.
این تصویر که توسط تیمی به سرپرستی جنیفر لوتز از مؤسسه علمی تلسکوپ فضایی تهیه شده، طی دویست و بیست و سومین نشست انجمن نجوم آمریکا در اوایل ژانویه در مریلند ارائه شد. این نقشه‌برداری‌های مقطعی به ستاره‌شناسان کمک می‌کند از رازهای سنین نوباوگی جهان پرده برگیرند و ضمناً به تعقیب ماده تاریک – این‌دفعه در قلمرو خوشه‌های دوردست کهکشانی – هم کماکان ادامه دهند.
پی‌نوشت:
«جعبه پاندورا»، مطابق اساطیر یونانی، جعبه‌ای محتوی تمام ناخوشی‌ها و شوربختی‌های ناشناخته بشر بوده که زئوس (خدای خدایان) آن را به کیفر گناهی که پرومته مرتکب شده بود و آتش خدایان را دزدیده بود، به پاندورا – نخستین زن – داده بوده تا به بشر هدیه کند؛ اما پاندورا شخصاً آن جعبه را گشود و شوربختی‌ها سرازیر زمین شد.
منبع: NewScientist
توضیح تصویر:
طرحی از پدیده عدسی گرانشی: نور کهکشان دوردست، در اطراف تجمعی از کهکشان‌های نزدیک‌تری که در راستای خط دید ما و آن کهکشان قرار گرفته‌اند، خمیده می‌شود و بیننده زمینی، آن را به شکل دو کهکشان مجزا و باریک در حواشی خوشه می‌بیند / منبع: وب‌سایت Science Blogs
سپاس آقای سنایی
shahrvand / 25 January 2014