از ابتدای پاییز ۱۳۹۲ آلودگی هوا در تهران و سایر کلان‌شهرهای ایران بار دیگر شدت گرفته است.
در طول این مدت، بار‌ها هوای تهران در مرز هشدار قرار گرفته است. گزارش وضعیت هوای شهرهای اصفهان، ارومیه، تبریز، اراک و مشهد هم چندان مناسب نبوده است. در این شرایط گفته می‌شود، اوضاع هوا و ترافیک پایتخت، بد‌تر از دهه ۶۰ شده است. نمایندگان مجلس ایران طرحی را ارائه کرده‌اند تا براساس آن پایتخت سیاسی و اداری کشور از تهران خارج شود با این توجیه که تهران بیش از این ظرفیت ندارد.
پس از انتشار گزارش‌های نگران‌کننده از مشکلات تنفسی مردم اهواز و برخی از شهرهای استان خوزستان، اکنون آلودگی هوای تهران و کلان‌شهرهای بزرگ ایران همچنان تشدید می‌شود. این درحالی است که شهروندان، این آلودگی را با تحمل سوزش چشم و گلو و ناراحتی‌های مختلف ریوی سپری می‌کنند. بسیاری از بیماران تنفسی نیز در کنج خانه یا بیمارستان‌ها بستری شده‌اند.
هربار با اوج‌گیری آلودگی هوا موضوع تعطیلی مدارس و ادارات یا طرح زوج و فرد کردن تردد خودرو‌ها در شهرهای آلوده مطرح می‌شود، اما بیشتر کار‌شناسان بر این باور هستند که این طرح‌های مقطعی و گذرا گره از این مشکل باز نمی‌کند.
صبح نخستین روز زمستان ۱۳۹۲آلودگی هوای پایتخت در مرز هشدار قرار گرفته است. عدد میانگین آلودگی هوا، ۱۴۷ اعلام شد، یعنی فقط سه پله از هشدار و ناسالم برای همه گروه‌ها پایین‌تر.
تارنمای خبرآنلاین گزارش داد که از صبح سوم دی ماه تاکنون شش واحد به میزان آلودگی تهران افزوده شده و البته شهر ری هم در وضعیت اضطرار است.
شرکت کنترل کیفیت هوای تهران اعلام کرد میانگین شاخص آلاینده‌های تهران صبح روز یکشنبه هشتم دی ماه روی عدد ۱۶۴ قرار گرفته است. یعنی ۲۰ واحد از صبح و ظهر روز گذشته بالا‌تر و البته وضعیت هشدار.
ماسک‌های بی‌مصرف چیزی از آسیب‌های ذرات معلق کم نمی‌کند
عاقبت ناخوشایند بازگشت آلودگی هوا هم زمان با آغاز سرما در بیشتر مناطق ایران، مرگ هزاران تن از شهروندان را به همراه داشته است.
رحمت‌الله حافظی، رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران آذرماه سال جاری در یک برنامه رادیویی پیرامون آلودگی هوا گفت: «در سال گذشته بر اساس آمار وزارت بهداشت ماهانه به صورت میانگین ۲۲۷ مرگ منتسب به آلودگی هوا در تهران داشتیم.»این آماری تکان‌دهنده است که باید دو هزار و ۵۲۲ مورد بستری شدن ناشی از بیماری‌های قلبی در سال و چهار هزار و ۵۲۵ مورد بستری بر اثر مشکلات تنفسی را به آن افزود. البته به راحتی می‌توان حدس زد که درصد بالایی از این میزان مرگ و میر به سالمندان و کودکان اختصاص دارد.
چهارم دی ماه، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) به نقل از مدیر روابط عمومی اورژانس تهران از درمان ۴۴ تهرانی بر اثر آلودگی هوا در آمبولانس‌های مستقر این مرکز در میادین اصلی خبر داد.
حسن عباسی با بیان این مطلب گفت: «آمبولانس‌های این مرکز در میدان‌های تجریش، انقلاب، آزادی، امام خمینی، راه‌آهن و شهرری مستقر شده‌اند.»
حمیدرضا، روزنامه‌نگار حوزه محیط زیست در این زمینه به زمانه می‌گوید: «مسئله، همان داستان قدیمی “وارونگی هوا” یا “اینورژن” است. این اتفاق در فصل سرد رخ می‌دهد و وقتی هوا سرد است، گازهای آلاینده و ذرات معلق کمتر از حد معمول در هوا اوج می‌گیرند، یعنی در ارتفاع پایین تری قرار می‌گیرند. همین موضوع باعث می‌شود که هوای سطح زمین، گرم‌تر از حد طبیعی شود و آلاینده‌ها همان‌جا گیر بیافتند. این وضعیت بسیار خطرناک است و در تهران از سال‌ها پیش، این مشکل در ماه‌های آذر و دی تکرار می‌شود و ما هم فقط مدرسه‌ها را تعطیل می‌کنیم.»
پس از انتشار گزارش‌های نگران‌کننده از مشکلات تنفسی مردم اهواز و امیدیه در استان خوزستان، نوبت به شهروندان مشهدی رسید تا با نگرانی به آسمان شهر خود خیره شوند.
در ۱۴ آذرماه، هنگامی که این آلودگی با بررسی گزارش‌های سازمان هوا‌شناسی و سازمان محیط زیست، در وضعیت اضطراری قرار گرفت، استانداری خراسان رضوی از تعطیلی تمام مدارس و موسسات آموزش عالی مشهد خبر داد.
بر اساس آمار وزارت بهداشت ماهانه به صورت میانگین ۲۲۷ مرگ منتسب به آلودگی هوا در تهران داشتیم. این آماری تکان‌دهنده است که باید دو هزار و ۵۲۲ مورد بستری شدن ناشی از بیماری‌های قلبی در سال و چهار هزار و ۵۲۵ مورد بستری بر اثر مشکلات تنفسی را به آن افزود.
هربار با اوج‌گیری آلودگی هوا موضوع تعطیلی مدارس و ادارات یا طرح زوج و فرد کردن تردد خودرو‌ها در شهرهای آلوده مطرح می‌شود، اما بیشتر کار‌شناسان بر این باور هستند که این طرح‌های مقطعی و گذرا گره از این مشکل باز نمی‌کند، همانطور که ماسک‌های بی‌مصرف بر صورت کودکان و ماندن آنها در خانه نیز چیزی از آسیب‌های ذرات معلق بر ریه کودکان کم نمی‌کند.
حمیدرضا، روزنامه‌نگار ساکن تهران در ادامه می‌گوید: «همین که وضعیت هوا کمی عادی شد، دوباره همه چیز برمی‌گردد به حالت قبل.»
او با اشاره به یکی از همسایه‌هایش که به بیماری آسم مبتلاست می‌افزاید: «همسایه ما به دلیل آلودگی هوا و بیماری آسمی که به آن دچار شده است به زحمت از خانه به بیرون می‌رود، همسایه‌ها برایش خرید می‌کنند.»
این روزنامه‌نگار با بیان اینکه تعداد روزهای سالم و پاک هر روز رو به کاهش است تاکید می‌کند: «این قضیه دو شکل دارد یکی اینکه دولت کاری نمی‌کند. یعنی کیفیت خودرو‌ها، سوخت، حمل و نقل عمومی، کنترل صنایع آلاینده، سوخت نیروگاه‌ها و… یا انجام نمی‌شود یا به دقت انجام نمی‌شود. بخش دیگر به خود مردم برمی‌گردد، یعنی مسئله‌ای که من الان در تهران می‌بینم، این است که یکسری از مردم به نوعی دارند لجبازی می‌کنند و می‌گویند وظیفه دولت است که یک کاری بکند و چون کاری نمی‌کند ما هم کاری نمی‌کنیم.»
به گفته وی، «محیط زیست اعلام می‌کند سعی کنید در مصرف گاز صرفه‌جویی کنید. ازسوی دیگر در مصرف برق هم صرفه‌جویی کنید، چون نیروگاه‌ها از گاز استفاده می‌کنند و برای اینکه برق تولید شود و از طرفی گاز خانه‌ها هم قطع نشود، مجبورند در نیروگاه‌ها مازوت بسوزانند که بسیار آلوده‌کننده است. کاری که می‌توان انجام داد، این است که دمای خانه، یک درجه کمتر شود. دوم، صرفه‌جویی در مصرف برق است.
در پی افزایش آلودگی هوا و در شرایطی که سرما به سراغ شهرهای بزرگ و صنعتی آمده است، سازمان محیط زیست از شهروندان این شهر‌ها خواست در مصرف گاز صرفه‌جویی کنند.
به گزارش تارنمای خبرآنلاین، با سرد شدن و ماندگاری سرما در کشور، مصرف گاز به عنوان نخستین و مهم‌ترین سوخت گرمایشی ساختمان‌ها در ایران، به شدت بالا رفته است.
داریم خفه می‌شویم. کسی نیست کاری کند؟
آلودگی هوا در پاییز امسال، انتقاد و اعتراض تعدادی از هنرمندان مشهور را نیز در پی داشت.
عزت‌الله انتظامی، بازیگر سینما که این روزها به دلیل مشکلات تنفسی ناشی از آلودگی هوا در بیمارستان بستری است در مطلبی در روزنامه شرق نوشت: «داریم خفه می‌شویم. کسی نیست کاری بکند؟»
به گفته انتظامی اگر تا سال‌های پیش تنها تهران گرفتار این معضل بود، اکنون اکثر شهرهای ایران با مشکل آلودگی هوا مواجه هستند. مگر استنشاق هوای تازه حق ما نیست؟ بالاخره نفس کشیدن حق طبیعی ما هست یا نیست؟ برای احقاق این حق به کجا پناه ببریم؟»
داریوش مهرجویی، کارگردان سینما نیز در مراسم درگذشت خواهرش ژیلا مهرجویی، طراح صحنه و لباس، به تندی از مسئولان کشور در این مورد انتقاد کرد و گفت آلودگی هوا مسبب مرگ خواهر او و ابتلای دوستانش به سرطان است.
جیوا خرم، روزنامه‌نگار: «یکی از ریشه‌های آلودگی هوای شهر تهران بلندمرتبه‌سازی و تخریب باغ‌های شمال این شهر است.»
گوهر خیراندیش، بازیگر سینمای ایران نیز که دخترش به دلیل آلودگی هوا در بیمارستان بستری شده است در روزهای پایانی آذرماه به هفته نامه سلامت گفت: «مدیران نالایق دولت قبل و برنامه‌های غلط باعث چنین وضعیتی شده‌اند. مثلاً اعلام می‌کنند طرح زوج و فرد است، اما وقتی من می‌توانم با دادن ۱۸ هزار تومان وارد طرح شوم، این چه طرحی است؟ این چه قانونی است که می‌توان با پول تغییرش داد؟ این دیگر قانون نیست، این فقط نشان می‌دهد مسئولان دنبال منفعت شخصی‌شان هستند و به فکر مردم نیستند.»
وی در بخش دیگری از سخنانش گفته بود: «همه می‌دانند بدبختی که ما داریم، بیشترش به خاطر آلودگی است که ماشین‌ها ایجاد می‌کنند. پس چرا برای معاینه فنی سخت‌گیری نمی‌کنند؟ معاینه فنی را با پول می‌توان گرفت. این همه ماشین فرسوده در شهر حرکت می‌کند چرا کسی جلویشان را نمی‌گیرد؟ این همه ماشین خراب هستند که از کنار ما می‌گذرند و کسی کاری به کارشان ندارد. چرا؟ چون پول می‌گیرند و جیب‌شان را پر می‌کنند و نتیجه هم می‌شود این. ژیلا (ژیلا مهرجویی) می‌میرد، استاد انتظامی حال خوشی ندارد، دخترم در جوانی ریه‌هایش را از دست داده و هزاران مردم دیگر که صدایشان به جایی نمی‌رسد و من این روزها مدام آنها را در راهروهای بیمارستان، شهر و… می‌بینم.»
مریم که در بخش فرهنگی رادیو در میدان ارک کار می‌کند به زمانه می‌گوید: «مدتی است که نفسم بالا نمی‌آید، احساس سوزش شدید و حالت خفگی و درد در قفسه سینه دارم. دکتر می‌گوید از خانه بیرون نیایید. مگر می‌شود به سر کار نرفت؟ آخر هفته می‌روم شمال، خانه پدری، یک کم نفس بکشم. این چند روز شیر گرم کردم تا آلودگی از تنم خارج شود، اما انگار فایده‌ای ندارد. همه داریم به خاطر این آلودگی هوا می‌میریم.»
محیط زیست سالم، حق مردم است
برخی از کار‌شناسان و دوستداران طبیعت، معتقدند که نابودی گسترده درختان، باغ‌ها و فضاهای سبز در بسیاری از مناطق شهری ایران ازجمله تهران و رشد روزافزون پدیده آپارتمان‌سازی، خطر آلودگی هوا را افزایش داده است.
با این وجود، یوسف رشیدی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوا دوم آذرماه در سخنانی اعلام کرد با توسعه فضای سبز تنها پنج درصد جذب آلودگی هوا افزایش می‌یابد و اگر حتی کل تهران را هم فضای سبز کنیم هیچ اتفاقی نخواهد افتاد.
جیوا خرم، روزنامه‌نگار و فعال میراث فرهنگی ساکن تهران در این زمینه به رادیو زمانه می‌گوید: «یکی از ریشه‌های آلودگی هوای شهر تهران بلندمرتبه‌سازی و تخریب باغ‌های شمال این شهر است. سال‌ها پیش که به امید به دست آوردن سودهای کلان و زندگی لوکس، باغ‌های شمیران در شمال شهر تهران را که حکم یک ریه سالم شهر تهران را داشت تخریب کردیم و جای آن همه درخت اکسیژن‌ساز را به برج‌های سر به فلک کشیده‌ای دادیم باید به فکر امروز می‌بودیم.»
وی با بیان اینکه بلندمرتبه‌سازی در ناحیه شمال تهران از دو جهت به محیط زیست صدمه می‌زند می‌افزاید: «هرکدام از این برج‌ها میزان زیادی انرژی تولید می‌کند که باعث گرم شدن و در نتیجه آلوده شدن هوای شهر می‌شود. نکته مهم دیگری که شاید کمتر به چشم می‌آید، آن است که این برج‌ها مانع بزرگی هستند در مقابل حرکت باد و باعث می‌شوند مواد الاینده به حالت سکون درآیند و آلودگی‌ها جمع شود.»
خرم، همچنین توسعه شهری از سمت شرق و غرب را معضل دیگری دانست که باعث شود تا باز هم در جریان حرکت باد مشکل ایجاد کند.
چندسالی هست که موضوع انتقال پایتخت از تهران مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ بحثی که هیچ‌وقت تصمیم قاطعی در مورد آن گرفته نشده است. این بار نیز با خطرناک‌تر شدن وضعیت آلودگی هوا در چند شهر بزرگ ایران و دستور حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران برای تشکیل جلسه ویژه شورای عالی محیط زیست در مورد مقابله با آلودگی هوا این موضوع، دوباره در دستور کار مسئولان قرار گرفت.
شاهین سپنتا: «در ایران به جای استفاده از منابع انرژی سبز مثل نور خورشید و باد، به استفاده از سوخت‌های فسیلی ادامه داده‌ایم و به دنبال استفاده از انرژی‌های سیاه مثل انرژی هسته‌ای هستیم که در حقیقت ما را از داشتن منابع انرژی پاک و سبز محروم کرده است.»
با این وجود، عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی، انتقال پایتخت را یک «ایده» دانسته است که باید این از سوی گروه مطالعاتی وزارت راه و شهرسازی بررسی شود.
او معتقد است برای انتقال پایتخت، زلزله یا آلودگی هوا کفایت نمی‌کند. باید مجموعه‌ای از دلایل گسترده در این زمینه وجود داشته باشد. این امر نیازمند شناسایی مسائل اقتصادی و فنی است.
از سوی دیگر تارنمای تسنیم به نقل از حسینعلی امیری، سخنگوی وزارت کشور، طرح مصوب مجلس مبنی بر انتقال پایتخت سیاسی اداری از تهران را ناممکن دانسته است و می‌گوید: «این طرح، نیاز به بررسی کار‌شناسی عمیق‌تری دارد که خیلی در آن لحاظ نشده است.»
به گفته جیوا خرم «واقعیت اینجاست که مشکل آلودگی بحرانی‌تر و پیچیده‌تر از این حرف‌ها است که بخواهیم با چندروز تعطیلی و نهایتاً تغییر پایتخت آن را حل کنیم. توسعه بی‌رویه شهر تهران بدون در نظر گرفتن صدماتی که به محیط زیست می‌زند باعث این مشکل شده است و باید به شکل جدی پیگیر آن شد. ای کاش به جای این همه هزینه بیهوده که برای توسعه شهر تهران شده مقداری از آن، صرف ساخت امکانات رفاهی در شهرستان‌ها و روستا‌ها می‌شد. زندگی خوب در کنار محیط زیست سالم، حق تمام مردم ایران است.»
شاهین سپنتا، کنشگر تشکل‌های محیط زیست نیز در این زمینه به رادیو زمانه می‌گوید: «در فرهنگ مردمان ایران کهن، آلوده کردن چهار پدیده طبیعی آب و خاک و آتش (انرژی) و هوا کاری اهریمنی و ناشایست بود، اما امروز شوربختانه به خاطر مدیریت اشتباه منابع طبیعی کشور هرکدام از این چهار پدیده به شدت آسیب دیده و آلوده شده‌اند.»
وی با بیان اینکه به خاطر برداشت بی‌رویه منابع آب و سدسازی غیر اصولی و آلوده کردن منابع آبی، مهم‌ترین منبع حیات اکوسیستم را در معرض نابودی جدی قرار داده‌ایم می‌افزاید: «نابودی جنگل‌ها و فروش خاک مرغوب نیز موجب فرسایش خاک شده و بیابان‌زایی نیز عملاً خاک‌های مرغوب را بلعیده و نخاله‌های ساختمانی و زباله‌های شهری و صنعتی نیز به صورت جدی منابع خاک را آلوده کرده است.»
به گفته این کنشگر محیط زیست ساکن اصفهان، رشد ناپایدار صنعت و افزایش جمعیت و به دنبال آن ناکارآمدی ناوگان حمل و نقل و الگوهای غلط گرمایش خانه و صنعت نیز آسیب جدی به پاکی هوا زده است و کلان‌شهر‌ها با آلودگی شدید هوا مواجه‌اند.
سپنتا می‌گوید: «در ایران به جای استفاده از منابع انرژی سبز مثل نور خورشید و باد، به استفاده از سوخت‌های فسیلی ادامه داده‌ایم و به دنبال استفاده از انرژی‌های سیاه مثل انرژی هسته‌ای هستیم که در حقیقت ما را از داشتن منابع انرژی پاک و سبز محروم کرده است و آلودگی آب و خاک و هوا را نیز تشدید می‌کند.»
در همین زمینه:
افزایش هشدارها نسبت به وضعیت محیط زیست
شما بگید گوش شنوا کجا و احساس مسئولیت کجا
مردم میمیرند میگن به جهنم یا . . . .
ali / 07 January 2014