از همان روزی که محمود احمدی‎نژاد در دفاع از وزیر کار خود فیلم دیدار «ب.ز» با برادر رئیس قوه قضائیه و رئیس مجلس را پخش کرد، پای میلیاردر ۳۹ ساله ایرانی به نزاع‎های سیاسی درون حکومت ایران باز شد.

بابک زنجانی

تا آن روز کمتر کسی می‎دانست مالک هلدینگ سورینت و باشگاه راه‎آهن یکی از شرکای اقتصادی و یاور دولت برای دور زدن تحریم‎ها است. اگر چه اتحادیه اروپا و دولت امریکا در سال ۲۰۱۲ نام او را در فهرست تحریم شدگان قرار داده بودند، اما کمتر کسی گمان می‎برد که دایره فعالیت‎های بابک زنجانی و میزان دارایی‎های او تا به این حد وسیع باشد.

نقطه اتصال بابک زنجانی و دولت احمدی‎نژاد تحریم‎ها و اقتصاد مقاومتی بوده و او حداقل ۱۷ میلیارد یورو از مطالبات نفتی را به ایران بازگردانده است.

هر چه عمر دولت احمدی‎نژاد به پایان نزدیک‎تر شد، فشارها بر بابک زنجانی نیز افزایش یافت. اگر تا پیش از جلسه استیضاح وزیر کار دولت دهم، او برگ برنده رئیس دولت به شمار می‎رفت، پس از آن به یکی از نمادهای فساد اقتصادی و رانت‎خواری در اقتصاد ایران و پرونده‎های قضایی تبدیل شد.

نزدیک به یک‎سال پس از استیضاح وزیر کار و رونمایی سیاسی از بابک زنجانی، آوازه او و فعالیت‎های اقتصادی پرحاشیه‎اش از مرزهای ایران فراتر رفت و کابینه رجب طیب اردوغان در ترکیه را به لرزه درآورد.

بدبیاری‎های بابک زنجانی از زمانی آغاز شد که بیژن زنگنه در مقام وزیر نفت دولت یازدهم، از بدهی دو میلیارد دلاری او به خزانه خبر داد. در ادامه وزیر کار دست نمایندگان مجلس را در تحقیق و تفحص از سازمان تامین اجتماعی باز گذاشت تا فاش شود که او ۱۳۸ شرکت وابسته به شستا را بدون طی مراحل قانونی و ضوابط خریداری کرده است.

افشای فساد مالی در ترکیه هم دامان مرد ۱۳.۵ میلیارد دلاری ایران را گرفت و رضا صراف یکی از متهمان اصلی پرونده فساد در ترکیه، خود را کارمند زنجانی خواند و مقام‎های قضایی ترکیه از دست داشتن او در پولشویی و انتقال پول به ایران خبر دادند.

احمدی‌نژاد  با شعار مبارزه با مافیای ثروت و قدرت، زمینه را برای ظهور گروه جدیدی از سرمایه‎داران در ایران فراهم کرد. آنها در این دوره به یکی از ابزارهای نمایش موفقیت دولت تبدیل شدند.

نمایندگان مجلس در نامه‎ای به قوه قضائیه خواستار برخورد قضایی با مالک هلدینگ سورینت شدند و رئیس دولت دستور برخورد قاطع با سوء استفاده کنندگان از تحریم‎ها را صادر کرد. سخنگوی قوه قضائیه نیز از دستور رئیس دولت استقبال کرد و وعده برخورد سریع با مفسدان اقتصادی را داد.

اقتصاد مقاومتی و کاسب‎کاری سرمایه‎داران خشن

اقتصاد نفتی و دولتی ایران در غیاب نهادهای ناظر مستقل، استعداد ویژه‎ای برای رانت‎خواری و فساد دارد. به‎گونه‎ای که در ده سال گذشته ایران همواره در میان کشورهای با شاخص فساد بالا قرار داشته است.

اما از میانه دهه هشتاد خورشیدی، پس از آن‎که محمود احمدی‎نژاد دولت را در اختیار گرفت، آمار فساد اقتصادی در ایران افزایش یافت او با شعار مبارزه با مافیای ثروت و قدرت، زمینه را برای ظهور گروه جدیدی از سرمایه‎داران در ایران فراهم کرد..

سرمایه‎دارانی که در دولت‎های پیشین چندان فرصت خودنمایی نیافته بودند، در این دوره به یکی از ابزارهای نمایش موفقیت دولت تبدیل شدند. در همین راستا فعالیت شورای ایرانیان خارج از کشور به منظور جذب سرمایه‎داران ایرانی خارج از کشور گسترش یافت.

دولت احمدی‎نژاد که خود را مستقل از گروهای سیاسی قدرتمند و ثروتمند در ایران می‎خواند، برای یافتن متحدان جدید راه را برای گروهی از فعالان اقتصادی هموار کرد که به فاصله کوتاهی تخلفات مالی گسترده آن‎ها نمایان شد. مه‎آفرید خسروی، هادی زنوری مطلق، یدالله روزچنگ و حسن هدایتی از جمله افرادی بودند که در دوره احمدی‎نژاد فرصت مانور بیشتری یافتند و صاحب پرونده فساد اقتصادی شدند.

زنجانی برای قرارگاه سازندگی خاتم راه مبادله کالا و پرداخت پول را هموار کرده و توانسته است در شرایط تحریم، ۱۷ فروند هواپیمای مسافربری خریداری کند.

پس از آن‎که ایران و غرب بر سر پرونده هسته‎ای به توافق نرسیدند و تحریم‎های بین‎المللی علیه ایران به اجرا گذاشته شد، دولت اعلام کرد که راهکار دور زدن تحریم‎ها را یافته‎است. رهبر جمهوری اسلامی ایران نیز از سیاست‎های دولت حمایت کرد و خواستار اجرای الگوی اقتصاد مقاومتی در مقابله با تحریم‎ها شد.مجلس شورای اسلامی هم همسو با دولت مجوز صادرات نفت برای بخش خصوصی را صادر کرد.

نقطه اتصال دولت احمدی‎نژاد و بابک زنجانیهم تحریم‎ها و اقتصاد مقاومتی بوده است. جایی که به گفته بابک زنجانی، مقام‎های دولتی از او خواسته‎اند که پول نفت را از بانک‎های خارجی به داخل انتقال دهد و او نیز حداقل ۱۷ میلیارد یورو از مطالبات نفتی را به ایران بازگردانده است. برای قرارگاه سازندگی خاتم راه مبادله کالا و پرداخت پول را هموار کرده و توانسته است در شرایط تحریم، ۱۷ فروند هواپیمای مسافربری خریداری کند.

رازهای آقای میلیاردر

راز ثروت‎اندوزی بابک زنجانی به روایت خودش برای بسیاری قابل قبول نیست. او مدعی شده که در دوران خدمت سربازی، شانس این را یافته که راننده شخصی محسن نوربخش، رئیس کل فقید بانک مرکزی ایران شود و از محل توزیع ارز دولتی به یک سرمایه ۱۷ میلیون تومانی در یک سال دست یابد.

اگر چه همین ادعای او نیز از سوی نزدیکان محسن نوربخش تکذیب شده است. اما اگر فرض را بر درستی ادعای زنجانی بگذاریم، نخستین مسیر او برای راه‎یافتن به باشگاه ثروتمندان ایران، رانت ویژه توزیع ارز دولتی در بازار بوده‎است.

ظاهرا نخستین مسیر زنجانی برای راه‎یافتن به باشگاه ثروتمندان ایران، رانت ویژه توزیع ارز دولتی در بازار بوده‎است.

باز هم به روایت خود او، تجارت پوست به ترکیه که یک‎بار پای او را به زندان باز کرده، دریچه خوشبختی را هم به او نشان داده است. او توانسته است با تجارت پوست به ترکیه و واردات کالاهای مصرفی به ایران، راه ثروت‎اندوزی را طی کند.

او که سال ۷۶، ۷۷ به دلیل صدور چک بی‎محل به ارزش ۳۱۲ میلیون تومان به زندان محکوم شده و نخستین کارخانه خود را در سال ۱۳۸۰ تاسیس کرده‎است. همزمان با این کارخانه، یک موسسه مالی در امارات به ثبت رسانده است. موسسه‎ای که به یک بانک در تاجیکستان و یک بانک در مالزی منتهی شده و او پس از آن‎که نامش در فهرست تحریم‎شدگان قرار گرفت، همه سرمایه خود را به ایران بازگرداند.

فعالیت‎های اقتصادی بابک زنجانی تا دوران احمدی‎نژاد بیشتر در بیرون از مرزهای ایران صورت گرفته است. او در این دوره یک شرکت تولیدی سنگ‎های ساختمانی و یک موسسه واردات و صادرات نیز در امارات تاسیس کرده است.

بابک زنجانی در سال ۱۳۸۵ شرکت هواپیمایی قشم را از سپاه پاسدارن خریده و در سال ۱۳۸۸ اقدام به نوسازی آن کرده است. او در همین دوره با شرکت سرمایه‎گذاری الغدیر رابطه برقرار کرده و به یکی از معتمدان قرارگاه سازندگی خاتم‎الانبیا برای انجام مبادله‎های مالی تبدیل شده است.

زنجانی به ایسنا گفته است:« ۱۷.۵ میلیارد یورو از پول معاملات نفتی ایران را به داخل کشور انتقال داده و ۱۷ فروند هواپیما مسافربری به کشور وارد کرده است.» او در گفت‎وگو با هفته‎نامه آسمان هم بار‎دیگر بر همکاری خود در فروش و انتقال نفت ایران در زمان تحریم‎ها تاکید کرده و گفته است: « برای این کارها باید پاداش بگیرد.» حالا اما نه تنها پاداشی نگرفته که راهی زندان شده است.

برخی از رسانه‎های نزدیک به گروه‎های سیاسی مخالف دولت، انحراف افکار عمومی از پرونده کرسنت را دلیل بازداشت زنجانی عنوان کرده‎اند.

مانور مبارزه با فساد

بابک زنجانی که در سه سال گذشته یاور روزهای سخت حکومت بوده و از این محل به ثروت افسانه‎ای نیز دست یافته است، حالا اولین بازداشتی مانور برخورد با فساد اقتصادی و رانت‎خواری است. اگر چه سخنگوی قوه قضائیه گفته است که پرونده در دست بررسی است و دلیل بازداشت او تا پایان مراحل رسیدگی مقدماتی منتشر نخواهد نشد اما گمانه‎زنی‎های متعددی در باره بازداشت او منتشر شده است.

برخی از رسانه‎های نزدیک به گروه‎های سیاسی مخالف دولت، انحراف افکار عمومی از پرونده کرسنت را دلیل این بازداشت عنوان کرده‎اند. یک وب‎سایت خبری نزدیک به دولت هم به نقل از یکی از نمایندگان مجلس، دلیل بازداشت او را احتمال خروج از کشور اعلام کرده است. پیش از این رسانه‎های ترکیه هم از قرار ملاقات احتمالی او با رضا ضراب در ترکیه خبر داده‎بودند.

همچنین جلوگیری از بحران‎های ناشی از فساد مالی ترکیه و نقش فعال بابک زنجانی در چرخه انتقال پول به ایران از دیگر دلایل بازداشت او عنوان شده است.

دلایل بازداشت او هر یک از این گمانه‎ها باشد، حال پس از سه سال قدرت‎نمایی در اقتصاد ایران گرفتار فرایند بازداشت و قضایی شده است. رسیدگی به پرونده او و کسانی که در سال‎های گذشته زمینه ثروت‎اندوزی او را از مسیر تحریم‎ها فراهم کرده‎اند، می‎تواند نشان دهد که قوه قضائیه و دولت در برخورد با رانت‎خواری و مفاسد اقتصادی جدی‌ا‎ند و یا بابک زنجانی نیز قربانی نزاع‎های سیاسی درون حاکمیت شده است.

در همین زمینه: بابک زنجانی بازداشت شد