رویای شفاف

 رؤیای شفاف (Lucid Dream) رؤیایی است که در آن بیننده متوجه می‌شود که خواب است و کنترل رؤیا را در دست می‌گیرد.

در رؤیای معمولی این ناخودآگاه است که صحنه‌ها و مناظر و افرادی را که در رؤیا حضور دارند می‌آفریند و آن‌ها را کنترل می‌کند. در رؤیای شفاف اما خودآگاه بیننده خواب با همراهی ناخودآگاهش صحنه‌های رؤیا را عوض می‌کنند. در نتیجه رؤیای شفاف رخدادی است به صورت محصول مشترک (Co-created Event). بیننده خواب در آن اراده می‌کند که صحنه‌ رؤیا عوض شود و در اکثر موارد آنچه او اراده کرده، در رؤیا به واقعیت می‌پیوندد. مثلاً ممکن است در یک کویر قدم بزند و اراده کند که کویر خشک و بی آب و علف به جنگلی سبز و خرم تبدیل شود.

“بیننده خواب‌‌های شفاف‌‌” (Lucid Dreamers) می‌داند که دارد خواب می‌بیند پس می‌توانیم بگوییم او در طول رؤیاهایش بیدار است. رؤیای شفاف وسیله‌ای است برای حل کردن مشکلات، خود درمانی و رشد شخصی. روانشناسان امروزی معتقدند رویای شفاف به شما کمک می‌کند عمیق‌ترین بخش هویت خود را پیدا کنید و بدانید واقعاً چه کسی هستید.

رویای شفاف می‌تواند به طرز خارق‌العاده‌ای واضح، قوی و رهایی بخش باشد. خیلی از کسانی که رؤیای شفاف داشته‌اند، آن را یکی از بهترین تجربه‌های زندگی‌شان توصیف می‌کنند.

قرن‌های زیادی است که رویای شفاف وجود دارد، اما تا همین چندی پیش پدیده‌ کمتر شناخته شده‌ای به حساب می‌آمد. رویای شفاف می‌تواند به طرز خارق‌العاده‌ای واضح، قوی و رهایی بخش باشد. خیلی از کسانی که رؤیای شفاف داشته‌اند، آن را یکی از بهترین تجربه‌های زندگی‌شان توصیف می‌کنند. رؤیای شفاف می‌تواند کیفیت زندگی‌ را در بیداری بالا ببرد.

وقتی بیننده خواب “شفاف” می‌شود، متوجه می‌شود تمام دنیایی که در رویا می‌بیند ساخته خودش است و می‌تواند آن را با هر چیزی که دوست دارد عوض کند. با آگاهی به این نکته، حس آزادی و نشاط پایان‌ناپذیری به او دست می‌دهد. هیچ چیز خارجی وجود ندارد که او را در رویا محدود کند؛ نه هنجارهای اجتماعی دست او را از انجام کاری که درون‌اش مایل به انجام آن است کوتاه می‌کند و نه قوانین فیزیک. همه چیز در ذهن وی اتفاق می‌افتد، بنابراین می‌تواند هر کاری را که ذهن‌ انسان قدرت تصور کردن آن را دارد انجام دهد. ممکن است تصمیم بگیرد که به بهشت پرواز کند. یا با کسی مواجه شود که قبلا جرئت روبه‌رو شدن با او را نداشته است. شاید بخواهد فانتزی‌های جنسی‌اش را با جذاب‌ترین شریک‌ها امتحان کند. ممکن است بخواهد با عزیز از دست رفته‌ای هم‌سخن شود که سال‌ها آرزوی آن را داشته است. شاید اراده کند که به جای شُش، آب شش داشته باشد و به زیر آب برود و با لاک‌پشت‌ها و نهنگ‌ها شنا کند و بدون کپسول اکسیژن در زیر آب نفس بکشد. شاید هم این فرصت را برای خودآگاهی و خودشناسی بیشتر استفاده کند. در رؤیای شفاف هیچ چیزی غیر ممکن نیست.

بسیاری از تجربه‌هایی که در رؤیای شفاف به دست می‌آوریم، معادل یا بسیار نزدیک به تجربه‌ای است که بدن فیزیکی در عالم بیداری با آن مواجه می‌شود، بنابراین به همان میزان لذت‌بخش‌ هستند. فعالیت مغز در طول رؤیای شفاف افزایش پیدا می‌کند و این باعث می‌شود تا حواس پنجگانه واقعی‌تر شوند. آنچه در رؤیای شفاف لمس یا بو می‌کنیم، بسیار نزدیک به لمس کردن یا بوییدن در عالم بیداری است. آگاهی به این که داریم خواب می‌بینیم، باعث می‌شود همه چیز شفاف‌تر و واضح‌تر به نظر برسد، بسیار شبیه به واقعیت در عالم بیداری.

 در سال ۱۹۸۳ برای اثبات ارتباط بین بدن فیزیکی و بدن در رویا، تحقیقی درباره سکس در رویای شفاف انجام شد. از آنجایی که شمار بیشتری از زنان نسبت به مردان، ارگاسم را در خواب تجربه می‌کنند، آزمایش با یک زن شروع شد و مشخصه های فیزیولوژیک مختلف که معمولاً با تحریک جنسی تغییر می‌کنند اندازه گرفته شدند.

زن مورد آزمون در یک رویای شفاف، کارهایی را که برایش برنامه‌ریزی شده بود، انجام داد. بررسی‌ها ارتباط چشمگیری بین فعالیت جنسی در رؤیا و نتایج فیزیولوژیک آن داشت. در طول ۱۵ ثانیه از مدت رویا، فعالیت عضله‌های واژن، نبض واژنی و شمار دم و بازدم زن به بیشترین حد خود در طول مدت رویا رسید.

از رویای شفاف می‌توان به عنوان ابزاری استفاده کرد برای تمرین آنچه در بیداری به سختی می‌توان تجربه کرد. مثلاً یک ویلون زن مبتدی که برای شرکت در یک کنسرت بزرگ دعوت شده و مضطرب است می‌تواند در مورد آن کنسرت رویای شفاف ببیند و در مقابل جمعیت در رویا ویلون بزند. تجربه‌ این ویلون زدن در رویای شفاف در حافظه ثبت می‌شود و باعث می‌شود در عالم واقعیت اعتماد به نفس بیشتری برای انجام این عمل داشته باشد.

فعالیت مغز در طول رؤیای شفاف افزایش پیدا می‌کند و این باعث می‌شود تا حواس پنجگانه واقعی‌تر شوند. آنچه در رؤیای شفاف لمس یا بو می‌کنیم، بسیار نزدیک به لمس کردن یا بوییدن در عالم بیداری است.

مثال دیگر مربوط به کارکویل تنسی است که برای شرکت در یک مسابقه ریاضی دعوت شده بود و مسئله‌ای به او داده بودند تا آن را حل کند. وی تمام روز را روی آن مسئله کار می‌کند و به نتیجه‌ای نمی‌رسد. تصمیم می‌گیرد در مورد آن رویای شفاف ببیند. در رویا به سراغ کتاب مرجعی می‌رود و آن را ورق می‌زند. رویای او فقط چند ثانیه طول می‌کشد. وقتی بیدار می‌شود به سراغ همان کتاب مرجع می‌رود و جواب مسئله را با توجه به یکی از روش‌های آن کتاب پیدا می‌کند. هیچ معجزه‌ای اتفاق نیفتاده بود. کارکویل سال‌ها قبل آن کتاب را خوانده بود، اما در حافظه‌ خودآگاهش دسترسی به خیلی از جزئیات آن را نداشت. ما در رویا به بخشی از حافظه‌ ناخودآگاه‌مان دسترسی داریم که در بیداری برایمان دست نیافتنی است.

هرکسی با تمرین می‌تواند رؤیای شفاف ببیند. عده‌ای زودتر و عده‌ای دیرتر. ممکن است فردی خوش‌شانس باشد و به طور طبیعی رؤیای شفاف ببیند. شاید هم جزو آن دسته‌ای باشد که به تلاش و کوشش زیادی برای دیدن رؤیای شفاف نیاز دارد. راه‌های زیادی برای تمرین در این زمینه وجود دارند که پرداختن به همه آنها در این متن کوتاه نمی‌گنجد. ساده‌ترین تمرین برای دیدن رویای شفاف این است که فرد علاقه‌مند در طول بیداری به موضوع مورد علاقه خود فکر کند و سپس تصمیم بگیرد تا در خواب، رویای شفاف ببیند. او لازم است به اطراف‌ و جزئیات در عالم بیداری دقت کند. این امر ممکن است در تشخیص خواب و بیداری کمک کند، چرا که جزئیات اشیا و مکان‌ها در خواب و بیداری می‌توانند متفاوت باشند؛ به عنوان مثال آینه درعالم واقعیت وسیله‌ای است که خارج از ذهن انسان وجود دارد و عملکرد آن وابسته به ذهن او نیست. مهم نیست ما چه تجربه‌ای از آینه در ذهن داریم. آینه بر اساس قوانین فیزیک (و نه تجربیات ذهنی ما) کار خودش را انجام می‌دهد و ما می‌توانیم تصویر اشیا را در آن ببینیم، اما آینه در عالم رؤیا به این صورت عمل نمی‌کند؛ چون وجود خارجی ندارد و فقط در ذهن بیننده خواب است. به همین دلیل عملکرد آن هم تابعی از ذهن وی می‌شود. اگر بیننده خواب در رؤیا به آینه نگاه کند متوجه می‌شود که عمل انعکاس را کامل و بی‌نقص انجام نمی‌دهد. مثلاً ممکن است تصویر او را تار یا با کمی اعوجاج نشان دهد. دلیل این پدیده این است که ذهن بیننده خواب سعی می‌کند مدلی از آینه را تولید کند، اما نمی‌تواند قوانین فیزیکی را که باعث دیدن تصویر در آینه می‌شوند، بدون نقص مدل‌برداری کند. اگر بیننده خواب فرد در عالم بیداری، فرد دقیقی باشد و همیشه به جزئیات دقت کند، در عالم رویا نیز همین الگو را ادامه می‌دهد و اینجاست که وقتی در رویا با آینه مواجه می‌شود، می‌تواند به تفاوت آن با آینه فیزیکی پی ببرد و متوجه شود که خواب است. اینجاست که بیننده خواب “شفاف” شده است. این پدیده برای سایر اشیا و نشانه‌هایی که در رویا و واقعیت وجود دارند صادق است. جزئیات رویا با جزئیات عالم بیداری متفاوت هستند. لازم است در این جزئیات دقت شود.

داشتن دفترچه‌ای برای ثبت رویاها می‌تواند به “شفاف” شدن بیننده خواب کمک کند. نوشتن رویاهای معمولی و شناسایی نشانه‌های رویا (Dream Figures) نیز تمرین خوبی است. با این کار فرد علاقه‌مند به مرور متوجه می‌شود که چه نشانه‌هایی در رؤیاهایش تکرار می‌شوند و با تمرکز آگاهانه بر آنها ممکن است بتواند رؤیا را از واقعیت تشخیص دهد.

بدون شک زندگی کوتاه است، بدتر از آن این که ما، بین یک چهارم تا نیمی از همین عمر کوتاه را هم خواب هستیم. آیا خوابیدن در طول رویاها بهترین استفاده‌ای است که از این عمر کوتاه می‌توان کرد؟ با این کار نه تنها بخشی از عمر انسان به هدر می‌رود، بلکه درس‌ها و تجربه‌های هیجان‌انگیزی نیز از دست می‌رود که می‌توانند زندگی‌ را غنی‌تر کنند. با بیدار شدن در رویاها به تجربه‌ زندگی افزوده می‌شود و اگر ساعاتی که انسان رویای شفاف می‌بیند را برای تجربه و تمرین ذهنی به کار بگیرد، می‌تواند لذت بیشتری از عمر خود در حین بیداری ببرد.

منبع:

Stephen LaBerge and Howard Rheingold: Exploring the World of Lucid Dreaming, Ballantine Books 1991