جی ۲۰ مجموعه‌ای از ۱۹ کشور پیشرفته اقتصادی به علاوه اتحادیه اروپا است که هرسال برای حل مسائل عاجل اقتصادی و مالی جهانی، با حضور سران این کشورها، در یکی از کشورهای عضو برگزار میشود. امسال از همان اول معلوم بود، که موضوع اصلی این نشست سوریه خواهد بود.
روز چهارشنبه و یک روز قبل از آغاز اجلاس، ، باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا در سر راه خود در سوئد توقف کرد تا با نخست وزیران کشورهای اسکاندیناوی در مورد حمله نظامی به سوریه گفتگو کند. او در استکهلم گفت: “همبستگی جهانی نباید نسبت به این شقاوت سکوت کند. بی‌تفاوتی به خشونت در سوریه، میتواند خطر به کارگیری مجدد گاز سمی را افزایش دهد.”
اوباما می‌گوید،کاربست سلاح شیمیایی خط قرمز او نیست بلکه خط قرمز جهان است. پوتین نیز قبل از شروع اجلاس اعلام کرد اگر مدارک قانع کننده‌ای ارائه شود، در موضع روسیه در شورای امنیت تجدیدنظر می‌کند.
نخست وزیران کشورهای اسکاندیناوی بیانیه مشترکی در فراخوان به واکنش جدی نسبت به استفاده از سلاح شیمیایی و پاسخگویی مسئولان این اقدام منتشر کردند.
پوتین قبل از شروع اجلاس سنت پترزبورگ، از یکسو اعلام کرد اگر مدارک واقعا قانع کننده‌ای ارائه شود، در موضع روسیه در شورای امنیت تجدیدنظر می‌کند و از سوی دیگر، جان کری وزیر امور خارجه آمریکا را دروغگو خواند و گفت او در مورد ستیزه‌جویان القاعده، آگاهانه دروغ گفته است.
آنگلا مرکل صدراعظم و گیدو وستروله وزیر خارجه آلمان هم در تلاشند تا ۲۰ کشور را به موضع‌گیری مشترک در مورد استفاده از سلاح شیمیایی برانگیزند.
از طرف سازمان ملل، اخضر ابراهیمی به نشست فرستاده شده است. بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل بر راه‌حلی سیاسی برای سوریه تاکید دارد.
مواضع روز اول
در همان روز اول (پنجشنبه، ۵ سپتامبر) مواضع اعضای “جی ۲۰” مشخص شد. چین نسبت به عواقب وخیم حمله نظامی به سوریه بر اقتصاد جهانی هشدار داد. به گفته ژوگوانگیائو معاون وزیر اقتصاد چین، اولین نتیجه این کار گران شدن هر بشکه نفت به میزان ۱۰ دلار خواهد بود که موجب توقف رشد اقتصادی بسیاری کشورها خواهد شد که هم اینک نیز ضعیف است.
چین نسبت به عواقب وخیم حمله نظامی به سوریه بر اقتصاد جهانی هشدار داد. به گفته معاون وزیر اقتصاد چین، اولین نتیجه این کار گران شدن نفت به میزان هر بشکه ۱۰ دلار خواهد بود.
به پیش‌بینی چین، رشد اقتصاد جهانی به یک چهارم نزول خواهد کرد. او تصریح کرد که برای سوریه باید راه حلی سیاسی یافته شود. چین دومین کشور دارای حق وتو در شورای امنیت، بعد از روسیه است، که خود را در مقابل راه‌حل نظامی در سوریه قرار میدهد.
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه هم بار دیگر تاکید کرد، که هیچ مدرک قانع کننده‌ای در کاربست سلاح شیمیایی توسط حکومت سوریه ارائه نشده است و تنها اسناد روشن میتواند روسیه را بر آن دارد که در موضع مخالف کنونی در شورای امنیت تجدیدنظر کند. پوتین کنگره آمریکا را از موافقت با دخالت نظامی در سوریه بر حذر داشت.
پوتین که در مقابل شورای حقوق بشر در کرملین صحبت می‌کرد، گفت:” هر کاری که خارج از چارچوب شورای امنیت سازمان ملل صورت گیرد، یک تجاوز است و تنها استثنا، دفاع از خود است. وقتی که آمریکا از طرف سوریه مورد حمله واقع نشده، نمی‌توان از دفاع از خود سخن گفت.”
پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک‌های جهان هم در پیامی که برای اجلاس یاد شده فرستاد، خواهان رفع اختلافات و یافتن راه‌حلی صلح‌آمیز برای بحران سوریه شد.
وی در نامه‌ای به پوتین به عنوان رئیس نشست، بار دیگر مخالفت شدید خود با راه‌حل نظامی را یادآور شد و نوشت: “درگیری‌های مسلحانه باعث جدایی‌های شدید و زخم‌های عمیق میشود که برای رفع آنها سال‌های سال وقت لازم خواهد بود.” از طرفی دیگر، سخنگوی پاپ، گزارش یک روزنامه آرژانتینی مبنی بر تلفن پاپ به بشار اسد را تکذیب کرد.
ایتالیا دو کشتی جنگی خود را به سواحل لبنان فرستاده تا در صورت شروع جنگ، از صلح‌بانان ایتالیایی در لبنان حفاظت کنند. سربازان کلاه آبی ایتالیایی در جنوب لبنان، در مرز اسرائیل مستقر هستند.
در مقابل اوباما رئیس جمهور آمریکا در تلاش است که پشتیبانی جهانی را برای اقدام تنبیهی علیه سوریه جلب کند. او روز قبل از اجلاس توانست مانعی را از پیش پای خود بردارد.
کمیته خارجی سنای آمریکا با ۱۰ رأی موافق در مقابل ۷ رأی مخالف، موافقت خود را برای حمله‌ای محدود به سوریه اعلام کرد که حد اکثر ۶۰ روز طول بکشد و در صورت لزوم فقط ۳۰ روز قابل تمدید باشد و در آن از نیروی زمینی هم استفاده نشود.
فراخوان به اجلاس برای حل مسالمت‌آمیز بحران سوریه
سازمان‌های امدادی در سوریه هم خواستار تلاش برای حل صلح‌آمیز درگیری‌ها هستند. سازمان یاری به کودکان “ورلد ویژن” در نامه به آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان خواسته است که وی از نفوذ سیاسی خود برای یافتن راه‌حل مسالمت‌جویانه استفاده کند.به نظر این سازمان، در منطقه خطر یک تنش مسری وجود دارد و امدادگران هم می‌توانند قربانی حملات نظامی شوند.
۲۶۵ نهاد دیگر نیز از باراک اوباما و پوتین خواسته‌اند اختلافات خود را کنار گذارند و جامعه جهانی راه حل مشترکی برای مسئله پیدا کند.
سازمان امدادی “اکسفام” رهبران کشورهای پیشرفته را به پیش‌برد آتش‌بسی فوری در منطقه فرا خواند. به نظر این سازمان “گزینه نظامی جواب درستی برای مسئله نیست و نتایج غیر قابل پیش‌بینی و مخربی برای منطقه پیش می‌آورد”. طبق آمار موجود، تا کنون در سوریه ۱۰۰۰۰۰ نفر جان خود را از دست داده‌اند و ۲ میلیون نفر دیگر نیز در به در شده‌اند.
ارتش ترکیه واحد‌های جدیدی با زره‌پوش در حاشیه مرزی کیلیس و یایلاداقی مستقر کرده است. مواضع ترکیه در تمام مرز ۹۰۰ کیلومتری با سوریه با ضدهوایی تقویت شده است.
اشتاین‌مایر رئیس فراکسیون سوسیال دمکرات‌ها در مجلس آلمان، در مقاله‌ای در اشپیگل از صدر اعظم این کشور خواست پیگیر امکاناتی برای یک راه‌حل سیاسی برای سوریه در اجلاس باشد. او می‌نویسد، در قدم اول باید سوریه را وادار به امضای قرارداد منع سلاح شیمیایی کرد و در قدم بعدی کنفرانس صلحی، از جمله با شرکت ایران تشکیل داد.
۲۶ وزیر خارجه کشورهای اروپایی قرار است در روز جمعه ۶ سپتامبر در ویلینیوس پایتخت لیتوانی گرد هم آیند تا در باره بحران فزاینده سوریه مشورت کنند.
تحولات و تحرکات در منطقه
با وجود اینکه تلاش برای حل مسالمت‌جویانه بحران سوریه ادامه دارد اما بسیاری از کشورها خود را برای ضربه نظامی احتمالی آمریکا در سوریه آماده میکنند. ایتالیا دو کشتی جنگی خود را به سواحل لبنان فرستاده تا در صورت شروع جنگ، از صلح‌بانان ایتالیایی در لبنان حفاظت کنند. سربازان کلاه آبی ایتالیایی در جنوب لبنان، در مرز اسرائیل مستقر هستند.
گزارش”ائتلاف در باره مهمات خوشه‌ای” که از ۳۵۰ سازمان از ۹۰ کشور جهان تشکیل شده، حاکی از به کارگیری بمب‌های خوشه‌ای از اواسط سال ۲۰۱۲ توسط دولت سوریه است.
ترکیه هم خود را برای کنترل مرزها در صورت حمله آمریکا آماده می‌کند. به گزارش شبکه تلویزیونی آلمانی”ان تی وی” ارتش ترکیه واحد‌های جدیدی با زره‌پوش در حاشیه مرزی کیلیس و یایلاداقی مستقر کرده است.
در کیلیس بیمارستانی آماده شده تا سوری‌هایی که مورد حمله شیمیایی قرار گرفته‌اند در آن بستری شوند. در تمام مرز سوریه و ترکیه که ۹۰۰ کیلومتر است، مواضع تقویت شده و ضدهوایی کار گذشته شده است.
در جنوب شرقی ترکیه، سامانه دفاع ضد موشکی پاتریوت از آمریکا، هلند و آلمان مستقر است. رژیم سوریه اعلام کرده که خاک ترکیه، اردن و اسرائیل را در صورت دخالت این کشورها در جنگ، مورد حمله قرار خواهد داد.
استفاده سوریه از بمب خوشه‌ای
سازمان‌های مستقل در منطقه، ارتش سوریه را متهم به استفاده از بمب خوشه‌ای در مقیاس وسیع میکنند. گزارش “ائتلاف در باره مهمات خوشه‌ای” که از ۳۵۰ سازمان از ۹۰ کشور جهان تشکیل شده، حاکی از آن است که سوریه از اواسط سال ۲۰۱۲ این بمب‌ها را در درگیری‌های خود با شورشیان به طور گسترده به کار گرفته است.
سازمان حقوق بشر آمریکا که این گزارش را تنظیم کرده، از سال۲۰۱۲ تا کنون۱۵۲ محل را در سوریه شناسایی کرده که در آنها حداقل ۲۰۴ بمب خوشه‌ای به کار رفته است. از ۱۴ استان سوریه، ۹ استان مشمول این مناطق می‌شوند.
سازمان یاد شده، به این امر توجه میدهد که این‌ها فقط مکان‌هایی هستند که آنها توانسته‌اند با ویدئو بقایای بمب‌ها را مشخص کنند، وگرنه مناطق دیگری هم مورد حمله بوده‌اند. آنها همچنین دو منطقه را در حمص و حلب مشخص کرده‌اند، که در دو هفته گذشته مورد حمله قرار گرفته‌اند.
دولت آمریکا گمان دارد که برنامه میکروبی سوریه از دهه ۸۰ به بعد خوابیده است، ولی ارتش این کشور تمامی بخش‌های تولید این سلاح را در اختیار دارد.
بمب‌های خوشه‌ای می‌توانند با توپخانه میان‌برد و یا هواپیما مورد استفاده قرار گیرند. اکثرا در هوا منفجر می‌شوند و ده‌ها و صدها بمب کوچک را در محوطه‌ای به وسعت زمین فوتبال پراکنده میکنند. این بمب‌ها تا مدت‌ها بعد از خاتمه جنگ هم، مثل مین زمینی، در خاک باقی می‌مانند و باعث مرگ یا ناقص شدن افراد می‌شوند.
کنوانسیون بمب‌های خوشه‌ای در سال ۲۰۰۸ تصویب شد و از ۲۰۱۰ اجرا گردید. ۱۱۲ کشور تا پایان ۲۰۱۳ خود تحت پوشش این ممنوعیت رفته و از تولید و انبار کردن و فروش چنین سلاح‌هایی خودداری میکنند. سوریه این کنوانسیون را امضا نکرده است.
آیا سوریه سلاح میکروبی هم دارد؟
برنامه سلاح‌های میکروبی در سوریه مربوط به ۳۰ سال پیش است. طبق گزارش واشنگتن پست، کارشناسان امنیتی در حال بررسی این هستند که آیا دمشق در شرایطی هست که بتواند سلاح میکروبی تولید کند؟
دولت آمریکا گمان دارد که برنامه میکروبی سوریه از دهه ۸۰ به بعد خوابیده است، ولی ارتش این کشور تمامی بخش‌های تولید این سلاح را در اختیار دارد. دمشق صاحب باکتری‌ها و ویروس‌های لازم و نیز تکنیک به کارگیری آنها به صورت سلاح جنگی است.
این روزنامه از قول کارشناسان امنیتی دو کشور که نامشان برده نشده، ذکر کرده است: “ما نگران به کار بردن سارین، گاز خفه‌کننده هستیم ولی سارین در مقابل سلاح میکروبی چیزی نیست”. به نظر کنگره آمریکا سوریه میتواند در حد محدودی سلاح میکروبی جنگی،تولید کند.
این اتهامات گوناگون، درست باشند یا نادرست، پرونده بشار اسد را سنگین‌تر میکنند و در خدمت توجیه عملیات نظامی آمریکا در سوریه قرار می‌گیرند.