آلودگی هوا، به‌ویژه در شهرهای بزرگ ایران، بحرانی جدی در حوزه سلامت عمومی به حساب می‌آید. اوایل آذر امسال، مهدی پیرهادی، عضو شورای شهر تهران اعلام کرد که در سال ۱۴۰۰ آلودگی هوا جان ۶۳۹۸ نفر را گرفته و افزود: «قطعاً این عدد در سال ۱۴۰۱ بیشتر می‌شود.»
آلودگی هوا، علاوه بر مشکلات عمومی قلبی و ریوی، به طور ویژه برای زنان نیز معضلاتی به همراه دارد و از جمله، احتمال ابتلا به بیماری اندومتریوز یا نابجایی آستر رحم را بالا می‌برد.
اندومتریوز (که به شکل آندومتریوز یا اندومتروز نیز نوشته می‌شود) بیماری‌ای است که باعث می‌شود سلول‌های آستر رحم – لایه‌ای پوششی که سطح داخلی رحم را می‌پوشاند – در بیرون از رحم، به‌ویژه در لگن، شروع به رشد و تکثیر کنند.
در نتیجه‌ی این بیماری، هم‌زمان با پریود محل رشد نامتعارف سلول‌های آستر رحم خون‌ریزی می‌کنند. از نشانه‌ها و نتایج آندومتریوز، درد لگنی، پریود دردناک و طولانی همراه با لکه‌بینی، تداخلات ادراری، سکس دردناک و نازایی است.
ابتلای دست‌کم ۱۰ درصد از زنان به اندومتریوز
علیرضا زالی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه بهشتی تهران در گفت‌وگو با روزنامه‌ی «اعتماد» با بیان اینکه تخمین زده می‌شود در ایران از هر ۱۰ زن، یک نفر به اندومتریوز مبتلا باشد، عدم تشخیص قطعی و شناسایی دیرهنگام این بیماری را از مهمترین چالش‌های درمانی دانست.
زالی در این باره افزود: «تخمین زده می‌شود بین هشت تا ۱۵ سال بین بروز علایم و تشخیص بیماری فاصله است و بسیاری از مبتلایان در زمان مراجعه، از سطح پیشرفته‌ای از اندومتریوز رنج می‌برند.»
زالی درباره‌ی پیامدهای اندومتریوز گفت که «این بیماری یک بیماری صرف لگنی نیست و ارگان‌های دیگر را نیز درگیر می‌کند.»
رئیس دانشگاه علوم پزشکی بهشتی بدون بیان صریح، به «چالش‌های فرهنگی» در بازگویی و بیان علائم این بیماری اشاره کرد و گفت:
اگر در نظر بگیریم از هر ۱۰ دختر، یک دختر ایرانی به اندومتریوز مبتلاست، به این معنی است که دو تا سه میلیون ایرانی با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند؛ بیماری که علایم آن به شدت در کیفیت زندگی فرد تاثیرگذار است.
پیشتر نیز در اردیبهشت ۱۳۹۶، شاهین خزعلی، رئیس کلینیک اندومتریوز مرکز درمان ناباروری ابن سینا با بیان اینکه این بیماری معمولاً زنان در سنین بین ۱۵ تا ۴۹ سال را درگیر می‌کند، گفته بود: «حداقل ۲ میلیون نفر در کشور مبتلا به اندومتریوز هستند.»
به گفته خزعلی اگر درد قاعدگی در حدی است که درمان‌های معمول ضد درد جواب نمی‌دهد، افراد حتماً باید به پزشک متخصص اندومتریوز مراجعه کنند. او افزود که برای تشخیص ابتلا به آندومتریوز هم از سونوگرافی و هم از لاپاراسکوپی استفاده می‌شود اما تشخیص نهایی و قطعی با لاپاراسکوپی است.
آلودگی هوا و چربی اشباع؛ عوامل مهم آندومتریوز
کیفیت هوا و تغذیه تأثیر بالایی بر احتمال ابتلا به آندومتریوز دارد. علیرضا زالی در این رابطه می‌گوید:
میزان آلاینده‌های موجود در هوا با ابتلا به اندومتروز در کشورهای صنعتی رابطه مستقیم دارد. دی اکسین‌ها ترکیبات موجود سمی موجود در آلاینده‌ها که حتی ممکن است از طریق مصرف چربی اشباع در مواد غذایی گوشتی نیز وارد چرخه غذایی افراد شود، در بروز بیماری تاثیر بسزایی دارد.
زالی همچنین با اشاره به مطالعات جدید گفت که تغییر در جذب ویتامین دی ممکن است در افزایش شانس ابتلا به اندومتریوز موثر باشد.
زالی آندومتریوز را بیماری چندوجهی با زیرپایه ژنتیک و تاثیرپذیر از عوامل محیطی اعلام کرد و گفت: «برای پیگیری و درمان این بیماری نیاز به کلینیک‌ها و تخصص‌های چندوجهی است.»
رئیس دانشگاه علوم پزشکی بهشتی یادآور شد که «حدود صد مرکز ناباروری در کشور مشغول به فعالیت هستند که وجه قابل توجه مراجعات به این مراکز را مبتلایان به اندومتریوز تشکیل می‌دهند.» او افزود: «۵۰ تا ۷۰ درصد بیماران درگیر اندومتریوز به نازایی در سطوحی به نازایی مبتلا می‌شوند.»
زالی همچنین بر ضرورت توسعه آموزش‌ها از سنین مدرسه، بازآموزش جامعه پزشکی به منظور افزایش قدرت تشخیص و بهره‌گیری از ظرفیت‌های چندوجهی برای درمان تأکید کرد.
این در حالی است که در ایران، آگاهی‌رسانی و آموزش درباره سلامت زنان و افراد کوییر تحت تأثیر ایدئولوژی حکومتی ناکارآمد مانده است.
رسالت اهریمنی ولایت فقیه سترونی کامل ایران است.
همصدا / 22 December 2023