کمتر از یک هفته است که مازوت‌سوزی در شازند اراک را آغاز کرده‌اند و انتظار می‌رود هوای اراک از قبل آلوده‌تر شود.
بیستم آذر شرکت گاز استان مرکزی و توزیع برق حرارتی شازند در اطلاعیه‌ای مشترک ضمن عذرخواهی از مردم اعلام کرد که مصرف مازوت را آغاز کرده‌اند و وعده داد همه تلاش خود را برای تامین گاز مورد نیاز نیروگاه و کاهش دوره مصرف مازوت به‌کار خواهند گرفت. در این بیانیه چرایی مصرف مازوت را اینگونه شرح داده بودند:
طی روزهای اخیر به دلیل برودت هوا و با توجه به افزایش روز افزون گاز در بخش‌های مختلف بویژه در بخش خانگی، تامین کامل سوخت گاز نیروگاه‌ها ممکن نبوده و به علت محدودیت‌های اعمال شده در سوخت گاز نیروگاه‌های کشور، نیروگاه شازند نیز به اجبار جهت تامین برق و حفظ پایداری شبکه طی روزهای آینده ناگزیر به استفاده از سوخت دوم (مازوت) خواهد شد.
محمدحسن آصفری، نماینده اراک در مجلس، درباره آغاز مازوت‌سوزی در نیروگاه شازند ۲۳ آذر در گفت‌گو با وبسایت «انتخاب» گفت:
متاسفانه تصمیم برای مازوت سوزی در نیروگاه شازند فراتر از تصمیمات استان مرکزی بوده است و عده‌ای در جای دیگری تصمیم می‌گیرند که جای تاسف دارد. طبق گفته قوه قضاییه دستگاهی که در زمینه آلودگی هوا و محیط زیست ترک فعل کند باید با آن دستگاه و مدیران آن برخورد شود، اما هیچ برخوردی با نیروگاه شازند و مسئولینی که در این بین دست داشته‌اند انجام نشده است.
مدیر کل حفاظت محیط زیست در استان مرکزی نیز خبر داد که ۵۰ مشعل از مجموع ۷۲ مشعل نیروگاه حرارتی شازند، با سوخت مازوت فعالیت می‌کنند. به گفته یوسف یوسفی، مازوت‌سوزی در این نیروگاه روز ۲۰ آذرماه آغاز شد و در حال حاضر در هر شبانه روز چهار میلیون لیتر مازوت در این واحد مصرف می‌شود. با وجود این یوسفی گفت این مقدار نسبت به سال گذشته کاهش چشمگیری داشته است.
کمتر از یک هفته از آغاز مازوت‌سوزی در شازند نگذشته بود که در ۲۵ آذر، جمعی از اساتید دانشگاه صنعتی اراک خواستار توقف استفاده از مازوت شدند. آنها در بیانیه خود نوشتند که این موضوع «سلامت بیش از یک میلیون شهروند مظلوم ساکن شهرهای اراک و شازند را با مخاطره جدی مواجه می‌کند».
آنها در این بیانیه نوشتند که «در قانون هوای پاک مصوب سال ۱۳۹۶ مجلس شورای اسلامی تاکید شده است که نیروگاه‌ها اجازه ندارند برای جبران کمبود سوخت، مازوت بسوزانند». اساتید ادامه دادند:
ما استادان و دانشگاهیان دانشگاه صنعتی اراک در راستای مسئولیت‌های اجتماعی خود از مسئولان ارشد استان مرکزی به‌ویژه استاندار و نمایندگان مردم اراک و شازند در مجلس شورای اسلامی خواهشمندیم، پیگیری‌های جدی برای متوقف کردن مازوت‌سوزی در نیروگاه شازند در ماه‌های سرد پیش رو را با جدیت انجام دهند.
آنها در در این بیانیه یادآوری کردند که حذف مازوت از نیروگاه شازند مصوبه چند سفر ریاست جمهوری از جمله سفر سال گذشته رئیس جمهوری و همچنین مصوبه کارگروه کاهش آلودگی هوای اراک است.
اساتید دانشگاه صنعتی اراک آمادگی کامل خود را برای ارائه راهکارها و پیشنهادهای علمی به مسئولان مربوطه استانی و ملی در حوزه «سولفورزدایی مازوت، ذخیره‌سازی گاز، مشاوره و طراحی نیروگاه‌های تولید برق با منابع تجدیدپذیر، نصب فیلترهای مناسب برای نیروگاه و … در جلسات تخصصی و کارشناسی» اعلام می‌کنند.
شفاف‌سازی شرکت گاز اراک درباره این موضوع در حالی صورت گرفت که علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست هفته گذشته در حاشیه جلسه هیأت دولت گفته بود که چندین نیروگاهی که در کلان‌شهر‌ها هستند به هیچ وجه مجوز مازوت‌سوزی ندارند.
مردم اراک در طول سال‌های سال بارها به سوخت مازوت در این نیروگاه اعتراض کرده‌اند.
چرا مازوت‌سوزی خطرناک است؟
مازوت یکی از انواع نفت کوره است که از نفت خام به‌دست می‌آید و کیفیتی پایین دارد. به گزارش سایت علمی و آموزشی «فرادرس»، مازوت که به‌طور عمده توسط کشورهای روسیه، قزاقستان، آذربایجان، ترکمنستان و ایران تولید می‌شود برای گرم کردن بویلرها (دیگ بخار) برای تولید بخار مورد به‌کار می‌رود زیرا این ماده گرمای سوختن بسیار بالایی دارد.
نفت‌های کوره مانند مازوت از مواد شیمیایی مختلفی تشکیل شده‌اند و از یکدیگر متفاوت‌اند. زمانی که این مواد به خاک یا آب‌های سطحی می‌رسند، بخشی از آنها تبخیر می‌شوند و برخی دیگر نیز به‌دلیل نشتی مخازن نگهداری آنها در آب و خاک حل خواهند شد.
مواد شیمیایی تبخیر شده می‌توانند در اثر تابش نور خورشید به ترکیبات دیگری شکسته شوند. این اتفاق در اثر فعالیت‌های قارچ‌ها و باکتری‌های داخل آب یا خاک نیز صورت می‌گیرد. این مواد شیمیایی که در خاک و محیط‌های دیگر وجود دارند ممکن است تا بیش از یک دهه در محیط زیست باقی بمانند. بنزن، تولوئن و زایلین از جمله این ترکیبات سمی هستند.
استفاده از مازوت در نیروگاه‌های حرارتی در نزدیکی شهرها ساکنان را در معرض ترکیبات حاصل از سوختن ناقص این فرآورده‌ها قرار می‌دهد. وقتی ساکنان هوایی را تنفس می‌کنند که در نزدیکی نیروگاه‌های مازوت قرار دارد، این سوخت سمی وارد بدن می‌شود.
یکی از اثرهای سوزاندن مازوت، ترکیباتی است که در اثر سوزاندن گوگرد ایجاد می‌شوند. در اثر سوزاندن مازوت که حاوی گوگرد است، ترکیباتی موسوم به اسیدهای گوگرد یا Sox منتشر می‌شوند که بیشترین بخش آن را SO2 تشکیل می‌دهد. SO2 گازی سمی است که برای سلامتی مضر است. این گاز نسبت به هوا وزن بیشتری دارد و زمانی که غلظت آن در هوا به بیش از ۵۰۰ppb [ppb: بخش در میلیارد] برسد، بوی بدی خواهد داشت که در این سطح، کشنده خواهد بود.
هنگامی که این گاز در غلظت‌های پایین‌تر در فضا وجود داشته باشد، «درد قفسه سینه، مشکلات تنفسی، قرمزی چشم و افزایش احتمال بروز بیماری‌های قلبی و تنفسی» را به‌همراه دارد. به طور کلی، غلظت معمول این گاز در اتمسفر کمتر از ۱۰ppb ذکر می‌شود که در این غلظت اثر مخربی بر سلامتی نخواهد داشت.
اثر دوم سوزاندن مازوت و سایر سوخت‌های گوگردی، تشکیل سولفات‌ها و نیترات‌ها به شکل آئروسل یا ذرات بسیار ریز هواست که «ذرات معلق» (Particulate Matter) موجود در هوا را ایجاد می‌کنند. این ذرات معلق با تشدید آلودگی هوا خطر «آسم و حملات قلبی و تنفسی» را افزایش می‌دهند.
اثر سوم سوزاندن مازوت از منبع انتشار آن فراتر می‌رود و ممکن است به‌طور مستقیم به انسان آسیبی نرساند اما آسیبی عمیق به محیط زیست می‌رساند. در این حالت اکسیدهای گوگرد به‌دلیل واکنش در اتمسفر و فاز محلول در آب، به اسید تبدیل می‌شوند. این آئروسل‌های اسیدی در شرایط خاص هواشناسی به باران اسیدی، برف و مه تبدیل خواهند شد.
زمانی که آلودگی هوا ناشی از عملکرد و فعالیت‌های انسانی نباشد، PH باران‌های اسیدی در حدود ۵٬۵ خواهد بود که این میزان خاصیت اسیدی است که از کربنیک اسید حاصل از واکنش بخار آب با دی‌اکسید کربن ایجاد شده است.
این باران‌های اسیدی اثرات مخرب دیگری نیز بر جای می‌گذارند که از میان آنها می‌توان به حل شدن فلزات سنگین در باران‌های اسیدی اشاره کرد. همچنین خاک‌ها نیز دیگر توانایی نگه‌داشتن ریشه درختان را نخواهند داشت. در نتیجه با فرسایش خاک و از بین رفتن پوشش گیاهی، احتمال بروز سیل نیز افزایش می‌یابد.