مدرسه‌های آنلاین: چرا پدرومادرهای ایرانی جذب این ایده می‌شوند؟

۱۴ ماه پیش در سومین هفته‌ی بازگشایی مدرسه‌ها، اتفاقی در زندگی ارشان وخانواده‌اش رخ داد که برای همیشه آن‌ها را از مدرسه ناامید کرد.

آن روز صبح وقتی سرویس مدرسه، ارشان و هم‌کلاسی‌هایش را پیاده می‌کرد، یک خودرو با ارشان برخورد و سه‌جای استخوان ساق وقوزک پای او شکست. پدر ومادرش خیلی زود او را به بیمارستان رساندند. کامیار پدر ارشان به زمانه می‌گوید:

آمبولانس وپلیس آمده بود اما منتظر بودند ولیِ دانش‌آموز بیاید پای برگه‌ها را امضا کند. چون مدیر مدرسه جرات نداشت پای برگه‌ها را امضا بزند و با این‌که مدرسه‌ی غیرانتفاعی بود همه‌ی مسوولیت‌ها و هزینه‌ها را به صورت غیر مستقیم به گردن راننده‌ی سرویس انداختند.

به گفته‌ی کامیار از آن زمان تا امروز، فرآیند درمان ارشان ادامه دارد: «او می‌تواند راه برود و حتا بازی کند، اما ما قید مدرسه را زده‌ایم. همان پولی را که برای ثبت‌نام به مدرسه می‌دادیم، هزینه‌ی معلم خصوصی کردیم و بعد فهمیدیم که چند مدرسه‌ی آن‌لاین هم هستند و ارشان را در یک مدرسه‌ی آن‌لاین ثبت‌نام کردیم.» 

سامانه‌یی آزمایشی

سیستم آموزش آن‌لاین پس از شروع همه‌گیری و آزمون وخطاهایی که آموزش و پرورش با آن روبه‌رو بود، این‌روزها به یک‌پروژه‌ی شناخته شده، تبدیل شده است.

به گفته‌ی پازوکی موسس یکی از مدرسه‌های آن‌لاین این مدرسه‌ مانند یک مدرسه‌ی واقعی‌ست. بنابراین، دانش‌آموزان مانند یک مدرسه‌ی عادی باید قوانین کلاس آن‌لاین را رعایت و در آن ثبت نام کنند. اما به جای حضور فیزیکی در ساختمان مدرسه، به صورت آن‌لاین و در خانه، درس خود را می‌خوانند. حتا دانش‌آموز می‌تواند در سفر از هتل یا کتابخانه یا هر جای دیگری که به اینترنت و نرم افزار مدرسه‌ی مجازی دسترسی دارد، در آنها شرکت کند.

به گفته‌ پازوکی مدرسه‌ی مجازی برنامه‌ی درسی و جدول زمانی کلاس‌ها را برای دانش آموزان و آموزگاران تدوین کرده است، دانش‌آموزان را در کلاس‌های گوناگون دسته‌بندی و یک آموزگار را به عنوان مسوول یادگیری این کلاس انتخاب می‌کند. در این شرایط، دانش‌آموزان با استفاده از آخرین تکنولوژی‌های روز دنیا، به یادگیری موضوعات و مطالب جدید می‌پردازند. طبیعی‌ست که امروزه، مفهوم آموزش آن‌لاین از آموزش از راه دور نیز تکامل بیشتری پیدا کرده و روش‌های یادگیری ترکیبی نیز بسیار رایج شده است.

پس از کم‌رنگ شدن آسیب‌های همه‌گیری و فاصله‌گرفتن از آن دوران قرنطینه، ارزیابی آزمون وخطاهای آموزش آن‌لاین نشان داد که این نوع آموزش با آن‌که در بطن خود از امتیازهای زیادی برخوردار است ممکن است باعث افت تحصیلی در دانش‌آموزان بشود.

افت چشمگیر تحصیلی

رضوان حکیم‌زاده معاون سابق آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش، ۱۹ دی ۱۴۰۰ بخشی از تجربه‌ی این نوع آموزش را زیر سوال برد و با اشاره به انجام پایشی در زمینه‌ی نحوه و میزان یادگیری دانش‌آموزان در آموزش مجازی در مقایسه با آموزش حضوری، گفت:

با بررسی‌ و تحقیقات زیاد مشخص شد که دانش‌آموزان، خصوصاً دانش‌آموزان دوره‌ی اول ابتدایی نسبت به ۲ سال قبل، دچار اُفت چشمگیری در یادگیری و مهارت‌های سواد پایه شدند.

او در مورد مقاطع تحصیلی دیگر گفت:

در دوره‌ی متوسطه شاهد افت پنهان هستیم. نتایج تحقیقات نشان می‌دهد، یادگیری واقعی دانش‌آموزان کمتر از آن چیزی‌ست که در امتحانات کسب کرده‌اند.

به گفته‌ی کامیار به جز ارشان که به دلیل تصادف مدرسه‌ی حضوری را از دست داد، دانش‌آموزان دیگری هستند که پدر ومادرهایشان ترجیح می‌دهند فرزندشان در فضای مسموم مدارس و با سیستم ایدِئولوژیک مدارس به مدرسه نروند و در کنار پدر و مادر درس بخوانند نه در شرایطی که روز به روز بدتر می‌شود.

کارون خواهر کامیار دو دختر دوقلوی کلاس پنجمی دارد. او و همسرش هم ترجیح داده‌اند بچه‌هایشان پارمیس وپارمیدا امسال در مدرسه‌ی آن‌لاین تحصیل کنند. کارون به زمانه می‌گوید:

پارسال دو بار مدرسه‌ی بچه‌ها مورد حمله‌ی شیمیایی قرار گرفت. به جز آن هم به خاطر آلودگی هوا حدود دو هفته مدرسه‌ها تعطیل شد البته به تناوب. ما تصمیم گرفتیم از تجربه‌ی برادرم استفاده کنیم و برای امنیت بچه‌ها آن‌ها را در مدرسه‌ی آن‌لاین ثبت‌نام کنیم.

او این تجربه را خالی از ایراد نمی‌داند و باور دارد:

من چون دو قلو دارم خیلی دغدغه‌ی تنهایی و ارتباط اجتماعی آن‌ها را ندارم. دخترانم با هم شادند و بازی و گاهی دعوا می‌کنند. اما کلا مدرسه‌ی آن‌لاین باعث می‌شود ارتباط اجتماعی بچه‌ها ضعیف شود و آن‌ها خجول‌تر، غیراجتماعی‌تر و حتا با آسیب روبه‌رو باشند.

به گفته‌ی کارون سیستم آموزش وپرورش در ایران همان سیستمی‌ست که از حدود صد سال پیش آغاز شده و تغییری نکرده است در حالی‌که بچه‌های امروز با بچه‌های صد سال پیش خیلی تفاوت دارند و بر این اساس سیستم آموزشی باید پابه پای بچه‌ها پویا و شاداب باشد. از طرفی به نظر می‌رسد مدیریت آموزش و پرورش قصد دارد با تزریق طلبه‌ها به مدارس سیستم را به پیش از صد سال پیش برگرداند و از مدرسه مکتب‌خانه درست کند:

معلوم است که پدر و مادرها این را برنمی‌تابند. من خودم در دوران تحصیل عاشق رفتن به مدرسه بودم چون در مدرسه بچه‌ها و هم‌کلاسی‌ها و شادی وبازی بود و عاطفه‌ی معلم‌ها و این مرا مشتاق مدرسه می‌کرد. با این‌که دوره‌ی تحصیل ما اواخر دوران جنگ بود از آن فضا لذت ببرم. من هنوز دوستان آن موقعم را حفظ کرده‌ام. خودم می‌دانم خانه‌ی دوم همه‌ی بچه‌ها مدرسه است، اما اگر مدرسه مسموم باشد، شما حاضرید بچه‌هایتان را به قلب خطر بفرستید؟

دور زدن قانون

فعالیت مدرسه‌های آن‌لاین در شرایطی آغاز شده است که ۱۷ تیر ۱۴۰۲ در مصوبه‌ی شورای عالی آموزش و پرورش آمده است: «مدرسه‌ی مجازی، آزمایشی در چهارچوب مقررات و ضوابط مدارس آموزش از راه دور و به صورت دولتی یا غیردولتی برای تمامی دوره‌های تحصیلی ایجاد می‌شود.»

در یکی از تبصره‌های این مصوبه تاکید شده است؛ اصل بر آموزش حضوری در مدرسه است؛ بنابراین افراد لازم‌التعلیم ایرانی داخل کشور نمی‌توانند در این مدارس ثبت‌نام کنند، مگر در موارد زیر و با اخذ مجوز از کمیسیون خاص آموزش و پرورش محل:

الف – دسترسی نداشتن به واحد آموزشی و عدم امکان ارائه خدمات آموزشی و پرورشی حضوری به آنان با تأیید آموزش و پرورش محل
ب – داشتن شرایط خاص نظیر معلولیت جسمی بیماری خاص یا صعب‌العلاج که مانع حضور در مدرسه باشد با تأیید مراجع ذیصلاح
ج – دختران ازدواج کرده‌ی متقاضی تحصیل در مدرسه‌ی مجازی

به گفته‌ی کامیار راه‌های دور زدن قانون در کشوری که خیلی از مصوبه‌های قانونی را خودِ قانون‌گذاران نادیده می‌گیرند، بسیار است. او می‌گوید:

به خاطر داریم که خیلی از مدارس غیرانتفاعی با مجوز آموزش و پرورش وب ا امتیاز دادن به آقازاده‌ها در کشور راه‌اندازی شدند. آقای حداد عادل دید مدرسه‌یی در شان آقازاده‌اش وجود ندارد، مدرسه برایش تاسیس کرد. حالا هم مطمئن باشید این مدرسه‌های آن‌لاین را خودشان با هدف پول گرفتن از مردم راه‌انداخته‌اند. با این‌حال من مجبورم برای راحتی بچه‌ام و آسیب ندیدنش در محیط مدرسه این نکته را نادیده بگیرم.

منوچهر. الف روان‌شناس و بازی‌درمانگر اعتقاد دارد؛ «اگر می‌بینیم در پیرامونمان آدم‌هایی هستند که خوب می‌توانند حرف بزنند و از حق خودشان دفاع کنند و به اصطلاح حرف زور را نمی‌پذیرند، ریشه‌اش را باید در دوران تحصیل جست‌وجو کنیم. در سیستم آموزشی‌‌ای که آن‌ها تحصیل کرده‌اند، اجازه‌ی اظهار نظر وسخن گفتن داده شده است. ضعف جامعه در جا انداختن اندیشه‌ی انتقادی متوجه سیستم آموزشی‌ست. درست است که بچه‌ها در اجتماع شکل می‌گیرند و رشد می‌کنند اما اگر یک چرخ‌دنده از این سیستم معیوب باشد، آینده‌ی آن آدم را خراب می‌کند.

او می‌گوید: «من با مدرسه‌ی آن‌لاین مخالف‌ام اما به شرطی که سیستم آموزش وپرورش درست باشد. در کشورهای دیگر بچه‌ها به مدرسه می‌روند که بتوانند گلیمشان را از آب اجتماع بیرون بکشند. درس و مشق و حساب و تاریخ و جغرافیا در مراحل بعدی‌ست. اگر قرار است بچه‌یی در این سیستم آموزشی معیوب درس بخواند، همان بهتر که به دور از سور وسات آموزش و پرورشی نظام اسلامی باشد.»

در شرایطی که آموزش و پرورش در حال تبدیل به یک حوزه‌ی علمیه‌ی بزرگ است، آیا می‌توان امید داشت شرایط برای پرورش نسلی پرسشگر، خلاق و پوینده فراهم باشد؟