سازمان جهانی هواشناسی اعلام کرد که در گذر تابستان امسال نیم‌کره شمالی زمین، شاهد گرم‌ترین تابستان تاریخ معاصر خود بود و همزمان اعلام شد که در گذر اوت و برای دوره‌ای کوتاه، دمای میانگین از آستانه ۱٬۵ درجه سانتی‌گراد گذر کرد. ماه اوت دومین گرم‌ترین ماه تاریخ معاصر شد و ماه نخست، ژوئیه امسال بود.
البته دانشمندان نگران گذر لحظه‌ای و کوتاه‌مدت از آستانه ۱٬۵ درجه سانتی‌گراد نیستند، بلکه نگرانی آن‌ها، امتداد طولانی‌مدت این گذر است که به‌معنای ورود به دنیایی متفاوت از گذشته است. در این جهان، دیگر گذشته پیش‌گوی آینده نیست و برپایه داده‌های پیشین نمی‌توان رویدادهای آب‌وهوایی را پیش‌بینی کرد.
نمونه آن همین‌الان در نیم‌کره جنوبی زمین رخ داده است. در آمریکای جنوبی، از شیلی تا برزیل، رکوردهای دما در گذر زمستان شکسته شدند. زمستانی که برای روزهای متوالی، دمای هوا بالاتر از ۴۰ درجه سانتی‌گراد بود.
در کنار آن، وضع اقیانوس‌های زمین بدتر از بقیه نقاط کره خاکی بود. مایعات می‌توانند حرارت را خیلی راحت‌تر از جامدات جذب کنند. برای همین تاکنون عمده گرمایش ناشی از فعالیت‌های صنعتی و سبک زندگی انسان جذب آب‌های زمین شده است.
در گذر تابستان، دمای میانگین سطح اقیانوس‌های زمین برای سه ماه در حدود ۲۱ درجه سانتی‌گراد بود که گرم‌ترین دمای این مناطق تاکنون است.
این اطلاعات در حالی اعلام شد که در شش سپتامبر ۲۰۲۳، سازمان جهانی هواشناسی، ۱۵۰ساله شد.
آستانه ۱٬۵ درجه سانتی‌گراد، هدف «پیمان پاریس» است که انگشت‌شمار حکومت‌های جهان از جمله جمهوری اسلامی ایران تاکنون به آن ملحق نشده‌اند، چون شورای نگهبان مصوبه مجلس شورای اسلامی در این زمینه را رد کرد. این آستانه البته نظر دانشمندان نیست، بلکه سیاستمداران گروه هفت این آستانه را انتخاب کردند. در گذر مذاکرات پیمان پاریس، کشورهای جنوب خواستار آستانه ۱ درجه سانتی‌گراد بودند و برخی کشورها برای آستانه ۲ درجه به‌عنوان مرزی مذاکره کردند که نباید از آن عبور کرد.
از ۲۰۱۵ میلادی که «پیمان پاریس» امضا شد تاکنون، تمامی تولیدکنندگان اصلی گازهای گلخانه‌ای از رسیدن به قول‌هایشان برای کاهش تولید این گازها، ناکام مانده‌اند.
برای ایران، این تابستان گرم‌تر از روال پیشین، به‌معنای کاهش دسترسی به منابع آب شیرین بود که همچنان زندگی شهری و روستایی را در تقریبا تمام استان‌های کشور تهدید می‌کند.
انستیتو منابع جهان: ایران در میان ۲۵ کشور درگیر با تنش بالای کمبود آب شیرین
موسسه بین‌المللی «انستیتو منابع جهان» در پژوهش خود که در ۱۶ اوت ۲۰۲۳ منتشر شد، ایران در میان ۲۵ کشور جهان قرار داد که همین‌الان با وضعیت بد تنش بالای کمبود آب شیرین دست‌وپنجه نرم می‌کنند، یعنی تقریبا تمام آب شیرین موجود خود را هر سال مصرف می‌کنند و هرگونه تغییر در شیوه بارندگی یا دوره‌های خشکسالی می‌تواند تاثیری مخرب بر محیط‌زیست آن‌ها بگذارد.
در کنار آفریقای جنوبی و هند، عمده این کشورها در خاورمیانه و شمال آفریقا قرار دارند و یک‌چهارم جمعیت جهان در این مناطق زندگی می‌کند. این پژوهش همچنین می‌گوید نزدیک به ۵۰ درصد جمعیت جهان در مناطقی زندگی می‌کنند که حداقل یک ماه در سال با کمبود آب روبه‌رو می‌شوند.
این گزارش می‌گوید تا ۲۰۵۰ میلادی، ۳۱ درصد اقتصاد جهان تحت‌تاثیر تنش آبی قرار می‌گیرد و این معادل ۷۰ تریلیون دلار خواهد بود که نیمی از این تاثیرگذاری نصیب چهار کشور هند، مکزیک، مصر و ترکیه خواهد شد.
تا آن زمان و بدون سرمایه‌گذاری‌های گسترده در زیرساخت‌ها و حکمرانی بهتر در موضوع آب، این ۲۵ کشور از جمله ایران بر تولید غذا، انرژی و تولیدات صنایع تاثیر مستقیم می‌گذارد. موج‌های گرما بدون دسترسی به آب کافی گویای وضعیت کنونی ایران است که در آن آب کافی نیست، برق کافی نیست و صنایع ساعت‌های محدودی می‌توانند کار کنند. این وضعیت ورای تاثیرهای موج‌های گرما و دیگر رویدادهای شدید آب‌وهوایی بر سلامت انسان است.
این پژوهش پیش‌بینی کرده که کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا تا ۲۰۵۰ وضعیت بدتری در موضوع آب خواهند داشت. به‌شکل میانگین ۸۰ درصد مردمان این کشورها، از جمله ایران، هم‌اکنون با تنش بالای کمبود آب شیرین روبه‌رو هستند و تا ۲۰۵۰ میلادی، این رقم به ۱۰۰ درصد جمعیت افزایش پیدا خواهد کرد. یا آنگونه که این پژوهش مشخصا با اشاره به ایران می‌گوید:
این معضلی نه‌تنها برای مصرف‌کنندگان و صنایع وابسته به آب، بلکه مشکلی جدی برای ثبات سیاسی است. به‌عنوان مثال در ایران، دهه‌ها مدیریت ضعیف آب و استفاده ناپایدار آب برای کشاورزی، به اعتراضات مردمی منجر شده است – تنش‌هایی که با بدتر شدن وضعیت آب، گسترده‌تر از پیش خواهند شد.