حکومتِ ناتوان از تأمین گاز، نیمی از استان‌های ایران را تعطیل کرد

در میانه بحرانی که با آغاز دوره سرما و کاهش دما در استان‌های ایران تشدید شده، رئيس سه دستگاه مقننه، مجریه و قضائیه جمهوری اسلامی عصر شنبه ۲۴ دی نشستی را برگزار کردند تا به مسئله تأمین انرژی در ایران رسیدگی کنند. مرکز رسانه قوه قضائيه در یکی از معدود گزارش‌هایی که از این نشست منتشر شده اعلام کرد:

«با توجه به افزایش برودت هوا در نقاط مختلف کشور و مشکلاتی که به لحاظ تامین انرژی گرمایشی در برخی کشورهای منطقه نیز به وجود آمده، سران قوا در جلسه امروز خود بر استمرار و تقویت اقدامات در دست اجرا جهت کاهش مشکلات برای مردم در حوزه تامین انرژی گرمایشی و رفع برخی مسائل پیش‌آمده در این حوزه تاکید کردند.»

مرکز رسانه قوه قضائيه به روال معمول در اطلاع‌رسانی درباره چنین جلساتی نوشت: در این جلسه که به میزبانی غلامحسین محسنی اژه‌ای، رئيس دستگاه قضا و با حضورابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری (عضو هیئت مرگ در کشتار تابستان ۶۷) و محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی برگزار شده، «تصمیمات مهمی نیز در خصوص مسائل مرتبط با حوزه گاز، در راستای کاهش مشکلات مردم و شهروندان اتخاذ شد. این تصمیمات و عملیات اجرایی متعاقب آن، به استثنای اقداماتی است که تاکنون در راستای رفع مسائل حوزه تامین انرژی گرمایشی و مدیریت بحران در این حوزه اتخاذ شده است.»

طبق این گزارش، اژه‌ای، رئيسی و قالیباف علاوه بر درخواست صرفه‌جویی در مصرف انرژی از مردم، در جلسه فوق درباره تسریع در تصویب نهایی لایحه بودجه ۱۴۰۲ و «آسیب شناسی و اولویت‌بندی مسائل و موضوعات مبتلا به کشور و مردم» هم رایزنی کرده‌اند. جزئيات تصمیم‌های «مهمی» که گفته می‌شود در این جلسه گرفته شده، مشخص نیست.

مقام‌های حکومت برپایه سلب مسئولیت از خود، تاکنون برای حل بحران تأمین انرژی که تنها به فصل سرد نیز محدود نمی‌شود، دو استراتژی را به‌کار گرفته‌اند: سوزاندن مازوت در نیروگاه‌ها و تعطیلی برای «صرفه‌جویی» در مصرف انرژی.

وزارت نفت در سال‌های گذشته برای تأمین نظر واحدهای پتروشیمی، بسیاری از نیروگاه‌های برق کشور را مجبور کرده است به جای گاز از مازوت استفاده کنند.

مازوت یا نفت کوره از هیدروکربن‌های نفتی است که در مراحل پالایش نفت خام پس از نفتا، بنزین و نفت سفید به‌دست می‌آید و به‌دلیل رنگش نفت سیاه نیز خوانده می‌شود. این ماده بسیار آلوده‌کننده است و در نیروگاه‌ها به‌عنوان سوخت پشتیبان گاز طبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. براساس گزارش‌های منتشرشده در سال‌های گذشته تحریم‌های نفتی به پُر شدن مخازن مازوت منجر شده و برای این‌که در جایی به مصرف برسد به نیرو‌گاه‌های برق تحویل شده تا به‌عنوان سوخت سوزانده شود.

همزمانی شروع موج هشتم کرونا و بحران آلودگی هوا در کلانشهرهای ایران

سوزاندن مازوت در این نیروگاه‌ها به عنوان یکی از عوامل اصلی آلودگی هوا در شهرهای ایران و افزایش سطح آلوده‌کننده اوزون به عنوان یکی از عوامل سرطان‌زاست. مازوت‌سوزی که بدون کوچکترین نشانه‌ای از مسئولیت‌پذیری از سوی مسئولان ادامه دارد، سطح آلاینده دی‌اکسید گوگرد را در هوای مناطق مختلف ایران به‌طرز بی‌سابقه‌ای افزایش داده و به صدها برابر سطح مجاز رسانده است. افزایش دی اکسید گوگرد که به گفته پزشکان باعث عفونت سیستم تنفس فوقانی می‌شود در ماه‌های اخیر تعداد مراجعه بیماران تنفسی و قلبی به بیمارستان‌ها را افزایش داده و جان تعداد نامشخصی از شهروندان را گرفته است.

تعطیلی مدارس و ادارات که در هفته‌های گذشته به صورت پراکنده به خاطر آلودگی هوا اعمال شده بود، اکنون به دلیل سرما و لزوم کاهش مصرف گاز در شهرها و استان‌های بیشتری اعمال می‌شود.

تعطیلی شهرها در بیش از ۱۵ استان ایران: استراتژی بستن

در تهران دست‌کم در دو روز گذشته تعطیلی‌های گسترده‌ای اعمال شده است. قدرت الله شفیقی، معاون توسعه مدیریت و منابع استانداری تهران روز شنبه این تعطیلی‌ها را اعلام کرد. بر این اساس ساعات کار بانک‌ها تغییر کرده، شعبه‌های فعال به یک‌سوم کاهش پیدا کرده، دانشگاه‌ها به‌طور کامل تعطیل و مدارس استان تهران غیر حضوری شده‌اند. به‌علاوه تنها یک سوم کارمندان در ادارات دولتی حاضر خواهند بود و دو سوم کارمندان برای دورکاری به خانه فرستاده شدند. شفیقی توضیح داد که روز یکشنبه سیستم گرمایشی همه بانک‌ها و ادارات استان تهران خاموش می‌ماند و کارمندانی که به اداره می‌روند باید لباس گرم بپوشند:

«با توجه به برودت سرما و کاهش محسوس دما و ایجاد شرایط اضطراری به منظور مدیریت بهینه مصرف گاز و از طرفی به منظور جلوگیری از افت فشار گاز و نیز رعایت حال عموم هموطنان به خصوص در استان‌های شمالی و شمال شرقی، مقرر شد به منظور پیگیری امورات اداری و اجرایی هموطنان کلیه ادارات و دستگاه‌های اجرایی دولتی با «حضور یک سوم کارمندان» دایر باشد و مابقی کارمندان دورکار خواهند بود. دستگاه‌های خدمات‌رسان، امدادی، درمانی و دارای شیفت کاری از این موضوع مستثنی هستند.»

معاون توسعه مدیریت و منابع استانداری تهران مجتمع‌های خدماتی از جمله مجتمع‌های تجاری، تفریحی، فرهنگی و ورزشی را هم مکلف به خاموش‌کردن سیستم‌های گرمایشی‌شان اعم از گازی، برقی و گازوئيلی کرد و از اداره کل گاز استان خواست گاز متخلفان از این دستور را قطع کند.

علیرضا فخاری، استاندار تهران هم که روز جمعه گفته بود تصمیمی برای تعطیلی استان تهران وجود ندارد، به یک‌باره کل تهران را تعطیل اعلام کرد. استاندار تهران از تعطیلی ادارات، سازمان‌ها و همچنین بخش خصوصی – از جمله مراکز تجاری و فرهنگی و ورزشی- در روز یکشنبه ۲۵ دی خبر داد، به‌دلیل «شرایط اضطراری به منظور مدیریت بهینه مصرف گاز و از طرفی به منظور جلوگیری از افت فشار گاز و نیز رعایت حال عموم هموطنان».

مشابه این تصمیم شتابزده، یعنی فرستادن دانش‌آموزان، دانشجویان، کارمندان و شاغلان به خانه‌ها در باقی استان‌های ایران، به‌ویژه استان‌های سردسیر هم اجرا شده است.

در قم «ستاد پیشگیری، هماهنگی و فرماندهی عملیات پاسخ به بحران قم» تشکیل جلسه داد و متعاقب آن همه دستگاه‌های اجرایی قم را روز شنبه دورکار اعلام کرد.

مجتبی عبداللهی، استاندار البرز هم عصر جمعه بعد از بازدید از شرکت ملی گاز و شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی استان استان البرز دستور به تعطیلی مدارس، دانشگاه‌ها و ادارات داد.

«ستاد بحران استان قزوین» هم اعلام کرد «با توجه به برودت هوا و به منظور کاهش مصرف انرژی و پایداری شبکه گاز» تعطیلی و دورکاری تمامی دستگاه‌های دولتی و غیرحضوری‌شدن تمام مراکز آموزش عالی استان را تصویب کرده است.

در گیلان ستاد موسوم به «مدیریت جهادی گاز» تصمیم مشابهی را اعلام کرد که طبق آن فعالیت تمامی مدارس و مراکز آموزش عالی و دانشگاه‌های گیلان در روز‌های شنبه و یکشنبه به صورت غیر حضوری و شروع فعالیت تمامی ادارات، نهادها، سازمان‌ها و بانک‌های استان در این روز‌ها از ساعت ۸:۳۰ دقیقه و پایان آن ۱۲:۳۰ دقیقه اعلام شده است.

محمد زنگانه، استاندار گلستان هم فعالیت ادارات و مدارس این استان را «با هدف صرفه جویی در مصرف گاز» روز شنبه و یکشنبه دورکاری و غیرحضوری اعلام کرد.

در اصفهان این تصمیم را منصور شیشه فروش، مدیرکل «کمیته مدیریت بحران استان اصفهان» اعلام کرد و دستور به تعطیلی ادارات، دستگاه‌های اجرایی و بانک‌ها در روز شنبه داد.

استانداری آذربایجان شرقی و اردبیل هم روز شنبه و متعاقب آن یکشنبه را «به‌منظور مدیریت مصرف بهینه حامل‌های انرژی» برای مراکز آموزشی و ادارات تعطیل اعلام کردند.

در آذربایجان غربی نیز روابط عمومی آموزش و پرورش طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد بر اساس تصمیم «کارگروه سوخت استان»، مبنی بر برودت هوا و افت شدید دما و لزوم صرفه جویی و مدیریت مصرف انرژی، تمامی مدارس، آموزشگاه‌های علمی آزاد و مراکز آموزشی وابسته به آموزش و پرورش استان شنبه ۲۴ دی ماه غیرحضوری و آموزش از طریق شبکه شاد انجام خواهد پذیرفت.

در لرستان به تأیید مهدی پازوکی، مدیرکل مدیریت بحران استانداری این استان، دست‌کم در چهار شهرستان پاسخ به سرمای شدید و یخ‌زدگی معابر تعطیلی مدارس ابتدایی و پیش‌دبستانی بوده است. به همین صورت در خراسان جنوبی هم مدارس و مراکز پیش‌دبستانی و مهدکودک‌ها روزهای شنبه و یکشنبه تعطیل اعلام شدند.

در خراسان رضوی علاوه بر مدارس، تمامی مقاطع مراکز آموزش عالی و ادارات- بجز مراکز امدادرسانی و خدماتی و درمانی -تعطیل و امتحانات غیراستانی و غیرکشوری لغو شدند.

در برخی شهرستان‌ها هم مقام‌های محلی تعطیلی اعلام کردند. از جمله روابط عمومی فرمانداری میرجاوه در استان سیستان و بلوچستان که خبر از تصمیم «ستاد مدیریت بحران میرجاوه» و دستور تعطیلی مدارس داد.

تصمیمی که به نظر محلی و استانی می‌آید به صورت هماهنگ در نزدیک به نیمی از استان‌های ایران انجام شده است و با توجه به موج سرما احتمال دارد مردم استان‌های بیشتری را در روزهای پیش‌رو به تعطیلی بفرستد.

ناتوانی از تأمین انرژی – تبدیل گرم‌شدن در سرما به یک موضوع امنیتی

فریدون حسنوند، رئیس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، در روزهای پایانی مهر از کمبود ۲۳۰ میلیون متر مکعب گاز و احتمال ورود ایران به یک «بحران امنیتی» خبر داده بود. او با بیان این‌که نیروگاه‌های برقی ایران چه در تابستان و چه در زمستان با کاهش تأمین سوخت روبه‌رو هستند، گفته بود: «در زمستان پارسال حدود ۱۹۰ میلیون مترمکعب کاهش و ناترازی گاز داشتیم. پیش‌بینی ما افزایش هشت درصدی این آمار در زمستان است که معادل بیش از ۲۳۰ میلیون مترمکعب کاهش گاز خواهد بود.»

مشکل برق و گاز: در زمستان ۱۴۰۰ خاموشی‌های گسترده‌ای در راه است

او دلیل این ناترازی را «نبود سرمایه‌گذاری در سال‌های گذشته، تحریم جدی حوزه صنعت نفت و نبود منابع مالی و سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی» دانسته و تأکید کرده بود که ناترازی در زمینه انرژی تعطیلی کارخانه‌ها را در پی دارد و «تهدیدی است که در صورت عدم مدیریت به یک بحران امنیتی تبدیل خواهد شد».

ابراهیم رئیسی روز یکشنبه علاوه بر تکرار ادعا‌های مقام‌های جمهوری اسلامی مبنی بر این‌که مصرف بالای برق و گاز به بحران انرژی در ایران انجامیده، به سوءمدیریت در عدم ذخیره‌سازی نفت و گاز اعتراف کرد و گفت: «موضوع ذخیره‌سازی گاز و نفت از مسائل بسیار مهم به ویژه برای شرایط بحرانی و غیرقابل پیش‌بینی است که متاسفانه در یک مقطعی مورد بی‌توجهی قرار گرفته و شرکت ذخیره‌سازی منحل شده است. وزارت نفت پس از پایان شرایط ویژه فعلی باید حتما این موضوع را مورد توجه جدی قرار دهد.»

رئیسی در عین‌حال گفت: «تعطیلی ادارات و سازمان‌ها راهکار مناسبی نیست، اما امروز موضوع اهم رساندن سوخت به منازل مردم است و بعد به واحدهای تجاری و اداری.»

براساس آمار رسمی ذخایر گاز طبیعی ایران ۳۳,۷۸ تریلیون مترمکعب تخمین زده می‌شود که ۱۷ درصد کل ذخایر گازی جهان و بیش از یک سوم از ذخایر گازی اوپک را به خود اختصاص می‌دهد و پس از روسیه در رتبه دوم جهان قرار دارد.

مدیریت جهادی گاز

مقام‌های حکومت جمهوری اسلامی‌ ماه‌هاست با استناد به افزایش قیمت گاز در اروپا که در هفته‌های اخیر رو به کاهش گذاشته است، علیه سیاست‌های انرژی در غرب تبلیغ می‌کنند. در عین‌حال جمهوری اسلامی نه تنها با بحران انرژی در درون کشور درگیر است بلکه در واردات و صادرات گاز نیز وارد وضعیت بحرانی شده است.

شرکت بوتاش ترکیه هفته گذشته از افت ۷۰ درصدی صادرات گاز از ایران به ترکیه خبر داد. حامد فرنام، مشاور کمیسیون انرژی اتاق ایران، در مصاحبه‌ای با وبسایت تجارت نیوز گفت که احتمالاً ترکیه برای جبران خسارات واردشده به صنایع خود، ایران را مجبور به پرداخت جریمه خواهد کرد.

صادرات گاز و بنزین جایگزینی برای تحریم‌های نفتی

برمبنای یک قرارداد ۲۵ ساله بین ایران و ترکیه، ایران متعهد شده است در فصل سرد و اوج مصرف گاز ۱۰ درصد از سهم بازار گاز ترکیه را تأمین کند. در سال‌های گذشته اما اجرای این تعهد با اختلال روبه‌رو بوده و گاز ده روز تا دو هفته متوقف شده است.

در شرایطی که سازمان هواشناسی می‌گوید دمای هوا در بیش از ۲۰ استان ایران به منفی ده درجه کاهش پیدا کرده، جواد اوجی، وزیر نفت جمهوری اسلامی تأیید کرد که ترکمنستان به علت سردی هوا گاز صادراتی به ایران را قطع کرده است و گفت:

«از روز گذشته واردات گاز از ترکمنستان به‌صورت کامل قطع شده است، اما با تغییر‌هایی که همکارانم در خطوط انتقال گاز اعمال کرده‌اند و استفاده از حداکثر ظرفیت تولید در جنوب کشور تا این لحظه توانسته اند استمرار در گازرسانی کشور را حفظ کنند.»

قطع واردات گاز از ترکمنستان استان‌های خراسان رضوی، خراسان شمالی و خراسان جنوبی، گلستان و سمنان را با مشکل تأمین گاز مواجه خواهد کرد. شرکت گاز خراسان رضوی اما اخیراً در پیامکی به مشترکانش نوشت قطع واردات گاز از ترکمنستان وضعیت این استان را به مرز هشدار رسانده است:

«با توجه به قطع گاز وارداتی و رسیدن به مرز هشدار، گرمای منازل هم‌استانی‌ها به‌شدت در گرو کاهش مصرف شما عزیران است.»

در این میان اظهارات حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در بیروت جالب توجه به‌نظر می‌رسد. او روز جمعه در نشست خبری با تأکید بر ادامه صادرات برق و گاز از ایران به عراق مدعی شد ایران صورت‌جلسه‌ای را برای صادرات گاز به یک کشور اروپایی امضا کرده است.

جمهوری اسلامی که تحت تحریم‌های نفتی و تجاری قرار دارد، از صادرات گاز برای افزایش درآمدهای ارزی خود استفاده می‌کند.