نشست سران اتحادیه عرب از امروز سهشنبه ۱۰ آبان / یکم نوامبر به مدت دو روز در الجزایر برگزار میشود.
کشورهای عربی بر سر مسائلی همچون پشتیبانی از آرمان فلسطین، نقش منطقهای ایران و ترکیه و احیای روابط با بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه، اختلاف نظر دارند و اختلافهای الجزایر، میزبان نشست سران اتحادیه عرب با مراکش نیز همچنان ادامه دارد.
پس از اعتراضات گسترده در سال ۲۰۱۹ که منجر به برکناری عبدالعزیز بوتفلیقه، رئیس جمهوری الجزایر شد، این کشور چندین سال از مسائل کشورهای عربی دور بود و اکنون برگزاری اجلاس اتحادیه عرب نشانهای از بازگشت این کشور به دیپلماسی عربی تلقی میشود.
یک وزیر و سفیر سابق دولت الجزایر به رویترز گفت:
«اجلاس سران [اتحادیه عرب] نشان میدهد که الجزایر پس از سالها انزوا به دلیل بیماری بوتفلیقه، جنبش اعتراضی، کووید۱۹ و بحران مالی به امور بینالمللی بازگشته است.»
ماه گذشته الجزیره نشست گروههای فلسطینی را در تلاش برای پایان دادن به سالها اختلافهای داخلی تشکیل داد و عبدالمجید تبون، رئیس جمهوری الجزایر نیز در ماههای اخیر میزبان رهبران فرانسه و ایتالیا بود.
با اینحال، الجزایر در اوایل سال جاری نتوانست سایر کشورهای عربی را برای پایان دادن به تعلیق عضویت سوریه در اتحادیه عرب قانع کند. عضویت سوریه در اواخر سال ۲۰۱۱ به دلیل سرکوب معترضان توسط حکومت اسد تعلیق شد. دمشق در ماه سپتامبر اعلام کرد که برای جلوگیری از «مشکلات» در نشست سران اتحادیه عرب در الجزایر شرکت نخواهد کرد.
برخی از کشورهای قدرتمند عربی از جمله عربستان سعودی و قطر از شورشیان مسلمان سنی که با اسد، متحد نزدیک ایران میجنگند، حمایت کردهاند.
محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی و محمد بن زاید، رهبر امارات متحده عربی، هر دو تأیید کردهاند که به الجزیره نمیروند؛ محمد ششم، پادشاه مراکش نیز چنین کرده است.
رئیسان جمهوری مصر و تونس و امیران کویت و قطر از جمله دو سوم رهبرانی هستند که در نشست اتحادیه عرب شرکت خواهند کرد.
نواحی مرکزی الجزایر و بزرگراهی که به سمت محل اجلاس در ساحل میرود اخیراً ساخته شده و درختان با پرچمهای کشورهای عربی تزئین شدهاند. میدان مرکزی نیز به سبک معماری عربی تزئین شده است.
با این حال، به نظر میرسد که در خیابانهای الجزایر انتظار چندانی برای موفقیت این اجلاس وجود ندارد.
یک راننده تاکسی ۳۸ ساله به رویترز گفت:
«من مطمئن نیستم که این نشست شرایط زندگی ما را بهبود بخشد. ما باید روی امور داخلی تمرکز کنیم.»
قطببندیها
کشورهای عربی به دلیل پیامدهای خیزش «بهار عربی» در سال ۲۰۱۱ دچار دودستگی هستند. همچنین درگیریهای نظامی که در سوریه، یمن و لیبی ادامه دارد و به شکلهای مختلف کشورهای عربی و همچنین قدرتهای منطقهای مانند ترکیه و ایران هم در آن دخیلاند، بازتابی از اختلافهای موجود دارد.
از آخرین اجلاس سران کشورهای عربی در سه سال پیش، امارات متحده عربی، بحرین، مراکش و سودان نیز به سمت عادیسازی روابط با اسرائیل حرکت کردهاند؛ اقدامی که بسیاری از فلسطینیها آن را خیانت میدانند.
مقامات فلسطینی و برخی دیگر از کشورهای عربی از جمله الجزایر از توافق موسوم به «پیمان ابراهیم» به دلیل اینکه در آن هیچ گونه حرکت مشخصی برای تشکیل کشور مستقل فلسطین درج نشده است، انتقاد کردهاند.
برای کشورهای حاشیه خلیج فارس، روابط گرمتر با اسرائیل بازتاب سالها تغییر اولویتهای سیاسی، از جمله نگرانیهای اساسی آنها در مورد نقش منطقهای ایران، دشمن مشترک آنها با اسرائیل است.
در الجزایر تمرکز بر رقیب اصلی منطقهای این کشور، مراکش است که در اواخر سال ۲۰۲۰ بهعنوان بخشی از توافقی که در آن ایالات متحده آمریکا حاکمیت رباط بر صحرای غربی را بهرسمیت شناخت، با روابط گرمتر با اسرائیل موافقت کرد.
الجزایر از جنبش استقلالطلبانه جبهه پولیساریو در منطقه مورد مناقشه حمایت میکند. جبهه پولیساریو در سال ۲۰۲۰ اعلام از سرگیری مبارزه مسلحانه علیه مراکش کرد.
روابط الجزایر و مراکش از آن زمان بهشدت تیره شده است، بهطوری که الجزایر روابط دیپلماتیک بین دو کشور را به حالت تعلیق درآورده، قرارداد تأمین گاز را تمدید نکرده و حریم هوایی خود را به روی هواپیماهای مراکشی بسته است.
آخرین نشست سران اتحادیه عرب در سال ۲۰۱۹ در تونس برگزار شد. در سالهای ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ به دلیل محدودیتهای کرونایی این نشست برگزار نشد.