توئیتر دوشنبه ۲۵ آوریل با پیشنهاد ایلان ماسک، مالک میلیاردر شرکت تسلا و اسپیس ایکس، برای خرید این شرکت موافقت کرد. ماسک با ترکیبی از وام‌ بانکی و سرمایه شخصی به ارزش ۴۴ میلیارد دلار توئیتر را خواهد خرید و در نتیجه، توئیتر بار دیگر شرکتی خصوصی خواهد شد.

فرآیند فروش و انتقال ممکن است تا شش ماه طول بکشد. در این مدت کاربران تابع قوانین و شرایط فعلی توئیتر خواهند ماند. اما آینده این شبکه اجتماعی با این تغییر مالکیت چگونه تغییر خواهد کرد؟

کوس آزادی بیان

ایلان ماسک گفته است که اولویت او برای خرید توئیتر «دموکراسی و آزادی بیان» است. محدودیت آزادی بیان به گفته خود او تنها باید مشمول محتوای «غیرقانونی» شود.

معامله ۴۴ میلیارددلاری توییتر: ثروتمندترین مرد جهان در جایگاه تعیین حد و حدود «آزادی بیان»

گروه‌های حامی حقوق اقلیت‌ها ــ از جمله اقلیت‌های قومی و نژادی و زبانی، زنان، افراد کوییر، و افرادی که با معلولیت زندگی می‌کنند ــ نگران‌اند که مبارزه‌هایشان تا امروز برای واداشتن شبکه‌های اجتماعی‌ به محدودکردن خشونت علیه اقلیت‌های تحت ستم با آمدن ماسک و به اسم آزادی بیان بر باد رود.

رفتار خود ماسک هم این نگرانی را تشدید کرده است. ماسک سابقه استفاده از شبکه‌های اجتماعی را برای دست انداختن و یا توهین به سایر کاربران یا رقبا و منتقدانش دارد.

کیتی هاربث، مدیر سیاست عمومی سابق فیس‌بوک که اکنون شرکت مشاور دارد، به رویترز گفت: بیم آن می‌رود که ماسک با انتقاد‌هایش نسبت به قوانین تحدید محتوای خشونت‌آمیز در توئیتر ، توصیه‌های تیمی را که مسئول تنظیم خط‌مشی و سیاست‌گذاری‌هاست رد کند. به باور هاربث، پرسش کلیدی این است که آیا ماسک تیم فعلی توئیتر را با افرادی جایگزین خواهد کرد که با دیدگاه‌های او موافق هستند؟

رابرت رایش، اقتصاددان و وزیر کار سابق دولت جرالد فورد و جیمی کارتر ــ که ماسک او را در توئیتر (احتمالا در ستایش روح آزادی بیان) بلاک کرده است ــ ادعای آزادی بیان ماسک را باور نکرده است. او در واکنش در توئیتر نوشت:

زاکربرگ مالک فیس‌بوک، اینستاگرام و واتس‌اپ است. جف بزوس مالک روزنامه واشنگتن‌پست است. ایلان ماسک مالک توئیتر است. وقتی مالتی میلیاردرها کنترل حیاتی‌ترین بسترهای ارتباطی ما را در دست می‌گیرند، این یک پیروزی برای آزادی بیان نیست. این یک پیروزی برای الیگارشی است.

گروه‌هایی که مدافع حقوق کاربران هستند هم نگران‌اند. دیگو نارانهو، از انجمن حقوق دیجیتال اروپا به یورونیوز گفت با توجه به اینکه ایلان ماسک سابقه خاموش کردن صدای سندیکاهای و اتحادیه‌ها را دارد، نگران‌کننده است که شبکه‌ای را که «مدافعان حقوق بشر، روزنامه‌نگاران و فعالان برای پیگیری اهداف خود به طور گسترده از آن استفاده می‌کنند، در اختیار بگیرد.»

او در ادامه گفت:

تمرکز ثروت و قدرت در دستان معدودی همیشه دشمن دموکراسی است و این واقعیت که یکی از ثروتمندترین افراد روی کره زمین مدیریت توئیتر را در دست بگیرد باید همه را نگران کند.

خوشحالی کاربران جریان راست

ماسک در ۱۴ آوریل روزی که اعلام کرد که می‌خواهد توئیتر را بخرد در یک سخنرانی TED گفت که هدفش از خرید، «سودآوری» نیست. بلکه می‌خواهد به خاطر «دموکراسی»، اصل آزادی بیان در قوانین مشخص‌تر شود، شفافیت بیشتری در عملکرد باشد، الگوریتم‌های این رسانه به صورت آزادانه و «اوپن سورس» در اختیار همه گذاشته شود، با بات‌ها مبارزه شود و همه کاربران در این شبکه احراز هویت شوند.

کاربران محافظه‌کار و نزدیکتر به جناح راست در تمام زبان‌های فعال در توئیتر صحبت‌های ماسک را اینگونه خواندند که او می‌خواهد آنها را از شر قوانین کنترل لیبرال‌ها در شبکه‌های اجتماعی نجات دهد. این کاربران سال‌هاست که معترض‌اند که توئیتر جناح راست را با ممنوعیت‌های اعمال‌شده از جمله ممنوعیت خشونت علیه اقلیت‌ها، سانسور می‌کند.

اما این حس غالب در بین جناح راست که توئیتر «تعصب لیبرال» دارد، درست نیست. یک پژوهش که در سال ۲۰۲۱ منتشر شد نشان داد که الگوریتم‌های توییتر «محتوای سیاسی با گرایش راست را بیشتر از محتوای چپ‌ تقویت می‌کنند».

این مطالعه که تنها بر اساس اثر سیاسی «تقویت الگوریتمی» توجه داشت بر کاربران هفت کشور ایالات متحده، ژاپن، بریتانیا، فرانسه، اسپانیا، کانادا و آلمان تمرکز داشت و در همه این کشورها به جز آلمان الگوریتم‌ها به طور قابل توجهی توییت‌ها و منابع راست‌گرا را حمایت می‌کردند.

آیا «پرزیدنت دل‌ها» باز می‌گردد؟

در شرکت خصوصی توئیتر، ماسک قدرت بسیاری در سیاست‌گذاری خواهد داشت. به همین خاطر، بسیاری از حامیان دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق ایالات متحده مایل هستند ماسک از قدرتش استفاده کند و ترامپ اخراج‌شده از توئیتر را به آن بازگرداند.

توئیتر و فیس‌بوک حساب دونالد ترامپ را مسدود کردند

برای حامیان ایرانی دونالد ترامپ هم که او را «پرزیدنت دل‌ها» می‌خوانند، این حداقل در این مقطع خبر خوبی‌ست. دونالد ترامپ، در ژانویه ۲۰۲۰ به دلیل فعالیت‌هایش که از سوی توئیتر تحریک خشونت ارزیابی شد، اخراج شد. توئیتر در طول رقابت‌های ریاست جمهوری ۲۰۱۶ و در طول دوران ریاست جمهوری ترامپ، ابزار شخصی او برای مبارزه با رقبای سیاسی‌ و هدایت جریان‌های حامی‌اش بود.

موقعیتی که ماسک برای خود قائل است اما گویا متفاوت از امیدهای جریان راست است. او حداقل در توئیتی در ۲۷ آوریل خود را حامی میانه‌روی‌ نشان می‌دهد و می‌نویسد:

«برای اینکه توئیتر سزاوار اعتماد عمومی باشد، باید از نظر سیاسی بی‌طرف باشد، که در واقع به معنای ناراحت کردن راست افراطی و چپ افراطی است.»

اما این ادعای در «میانه» بودن چندان واقعی نیست. در روزهای اخیر پیکان انتقاد ماسک به سمت کسانی چون ویجایا گاد، وکیل ارشد توئیتر نشانه رفته که برخی او را قدرتمندترین زن در دنیای تنظیمی شبکه‌های اجتماعی می‌دانند. از جمله انتقاد‌های ماسک نسبت به ویجایا گاد مربوط به تعلیق‌ حساب‌های کاربری افراد شناخته‌شده و رسانه‌هاست. جریان راست در آمریکا این اتهام را هم مطرح کرده که تعلیق حساب ترامپ از جمله سیاست‌های ویجایا گاد بوده است.

انتقاد ایلان ماسک از شرکت توئیتر و وکیل ارشد این شرکت موجب سیل توئیت‌های توهین‌آمیز و نژادپرستانه علیه گاد شده که زنی هندی‌تبار است. به گزارش رویترز، این می‌تواند نقض قرارداد شرکت توئیتر با ماسک باشد که در آن تصریح شده ماسک می‌تواند در مورد این معامله تا زمانی که فرآیند انتقال در حال انجام شدن است بنویسد، اما ماسک حق ندارد «هیچ یک از نمایندگان توئیتر را تحقیر کنند». هنوز نشانه‌ای مبنی بر اینکه توئیتر بخواهد بر این مبنا علیه ماسک اقدامی کند، وجود ندارد.

شبکه اجتماعی ترامپ؛ رقیب یا شریک؟

ترامپ پس از اخراجش از توئیتر و فیس‌بوک، شبکه اجتماعی خودش با عنوان تروت سوشال / Truth Social را باز کرد که در ماه فوریه ۲۰۲۱ عرضه شد. تروت سوشال قرار است جایگزینی برای فضای “فشار” به جریان راست در توئیتر و فیس‌بوک باشد و ادعای خود شبکه یک «پلتفرم بدون سانسور» است.

ماسک هم در چند توییت از مدل تروت سوشال استقبال کرده و گفته است که این اپ دارد توئیتر را در فروشگاه اپل شکست می‌دهد و برای رقابت با آن قوانین توئیتر در حوزه آزادی بیان باید تغییر کند.

مشخص نیست که ترامپ که اکنون تروت سوشال را دارد، همچنان به زمین رقیب تجاری‌اش توئیتر پای خواهد گذاشت یا نه. شاید هم رقابت و شراکت‌ها اینجا پیچیده‌تر باشد. اما با اعلام معامله توئیتر با ماسک، سهام مرتبط با رسانه اجتماعی تروت سوشال که مرتبط به دونالد ترامپ شناخته می‌شود، نزدیک به ۱۳ درصد سقوط کرد. با این سقوط ضرر تا به روز این رسانه اجتماعی در سال جاری به بیش از ۳۰ درصد رسید.

سرمایه‌گذاری در «اقتصاد توجه»

ویل دان برای نیواستیتسمن می‌نویسد ماسک در خریداری توئیتر به دنبال سرمایه‌گذاری در «اقتصاد توجه» است. او از مخالفان تبلیغات متعارف برای محصولاتش است. رقبای تجاری تسلا در صنعت خودروسازی در آمریکا سالانه بیش از ۳۵ میلیارد دلار برای محصولات‌شان هزینه می‌کنند و شرکت تسلا هیچ هزینه‌ تبلیغات نمی‌کند.

استراتژی ماسک این است که شناخته‌شده‌ترین سرمایه‌دار جهان باشد؛ مرکز دائمی توجه. به گفته دان این به او توانایی شخصی منحصربه‌فردی برای ایجاد تحولات در بازارها می‌دهد:

«مجموع درآمد خالص تسلا از بیش از یک دهه فروش خودرو، تا کنون بیش از ۳۵۰ میلیون دلار ضرر داشته است. درآمد این شرکت از فروش سهام و اوراق قرضه در بازارهای سرمایه در مدت مشابه حدود ۳۲ میلیارد دلار است (به علاوه ۲۰ میلیارد دلار دیگر در سرمایه خصوصی).»

این ارقام قابل توجهی سرمایه گذاری در «اقتصاد توجه» است که می‌تواند در بلند مدت برای ماسک سودآور باشد.

داده‌ها چه می‌شود؟

موضوع همچنین کنترل داده‌هاست. ماسک در سال ۲۰۱۸ ادعا کرد که می‌خواهد پلتفرمی ایجاد کند که کاربرها بتوانند هر مقاله و یا محتوای رسانه‌ای را با امتیازدهی اعتبار بدهند. مردم قبلا هم بنا به سلایق و باورهایشان همین کار را می‌کردند و تنها دلیلی که ممکن یک میلیاردر سرمایه‌دار بخواهد در چنین پلتفرمی سرمایه گذاری کند، کنترل داده‌هاست.

جهان جونز، در مقاله‌ای که برای‌ ام‌اس‌ان‌بی‌سی پرسش کلیدی‌ را می‌پرسد: ایلان ماسک با تمام داده‌هایی که در توئیتر جمع‌آوری می‌کند چه خواهد کرد؟ این نگرانی‌های موجهی است اما هیچکس هنوز پاسخی برای آن ندارد.

۲۱۷ میلیون کاربر فعال روزانه توییتر احتمالاً در شش ماه آینده، زمانی که برای فرآیند فروش و انتقال در نظر گرفته شده، همچنان تابع قوانین فعلی حمایت از داده‌های کاربران در توئیتر خواهند بود. سیاست‌مداران اروپایی و اتحادیه اروپا و کمیسیون اروپا، هشدارهایی داده‌اند که صرف نظر از مالکیت، همه پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی باید از کاربران محافظت کند و این شامل قوانین اتحادیه اروپا برای حمایت از داده‌های کاربران هم هست.

نگرانی جهان جونز در دو سطح است. اول اینکه ماجرای کمبریج آنالیتیکا، شرکتی که توسط ترامپ در سال ۲۰۱۶ استخدام شده بود تا از داده‌های کاربران بدون اجازه آنها برای تبلیغات سیاسی هدفمند در کارزارهای انتخاباتی استفاده کند، مجدد تکرار شود. و دوم اینکه موضوع آزادی بیان به حدی برسد که ماسک و توئیتر به عنوان یک شرکت خصوصی ابایی از گسترش زبان نفرت نداشته باشند.