جمهوری اسلامی ایران صلاحیت برگزاری دادگاه رسیدگی به جنایت هواپیمای اوکراینی را ندارد و با این حال بر اساس پیوست ۱۳ ایکائو فعلاً تنها مرجع رسیدگی به این جنایت است. روند دادگاه به این سمت حرکت می‌کند که در غیاب متهمان ردیف اول، «تصمیم‌گیری عجولانه یک فرد» را به عنوان عامل جنایت معرفی کند. در دومین هفته برگزاری دادگاه فرمایشی هواپیمای اوکراینی، برخی رسانه‌های داخلی نیز به گفت‌وگو با بازماندگان قربانیان روی آورده‌اند، ظاهراً با این هدف که بدیلی در برابر انجمن خانواده‌های پرواز PS752 مستقر در خارج از ایران قرار دهند.
پرواز ۷۵۲ هواپیمایی اوکراینی بامداد ۱۸ دی ۱۳۹۸ به فاصله کوتاهی پس از پرواز از فرودگاه بین‌المللی تهران با شلیک دو موشک پدافند سپاه پاسداران سرنگون شد و تمامی ۱۷۶ سرنشین آن از جمله ۱۶۴ ایرانی جان باختند. جمهوری اسلامی پس از چند روز پنهان‌کاری اعتراف کرد که پدافند ضدهوایی سپاه به این هواپیمای مسافربری شلیک کرده، اما دلیل شلیک «خطای انسانی» است. حبیب شیخی، دایی پدرام جدیدی، یکی از جانباختگان در این جنایت در مصاحبه با همشهری گفت:
«حادثه آنقدر غمبار بود که هنوز که هنوز است متعجب و حیران هستیم. با وجود اینکه حدود دو سال از آن شب تلخ می‌گذرد اما همچنان داغ‌مان تازه است و پر کشیدن پدرام را باور نداریم.»
شیخی در ادامه مصاحبه با همشهری گفت:
«پدرام برای شرکت در مراسم سالگرد فوت پدرش به ایران سفر کرده و درحال بازگشت به کشور محل تحصیل خود بود که آن حادثه رخ داد. پدرام ۲۶سال بیشتر نداشت و در حال تحصیل در مقطع دکتری رشته مهندسی عمران در کشور کانادا بود و از نخبگان کشور به‌حساب می‌آمد.»
شیخی در ادامه این مصاحبه درباره پیامدهای این جنایت برای خانواده‌های داغدار گفت:
«مادر پدرام هنوز که هنوز است این حادثه را باور ندارد و آمدن فرزند دلبندش را انتظار می‌کشد. واقعا داغی که خانواده‌ها بر دل دارند، خارج از تحمل است؛ امیدها و آرزوهایی که ازبین رفت و خانواده‌هایی که داغدار شدند و همچنان بی‌تابی می‌کنند و زخم‌شان التیام نیافته است.»
خانواده‌ها خواهان شفافیت‌اند
دیده‌بان حقوق بشر در خرداد سال جاری گزارش داده بود که در مصاحبه با ۳۱ نفر از اعضای خانواده‌های جانباختگان مشخص شده که نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی به شکل «خودسرانه» دست به بازداشت، احضار، بازجویی توأم با آزار، شکنجه و بدرفتاری با خانواده‌های بازمانده زده‌اند. نهادهای امنیتی در همان حال از بازگرداندن اموال قربانیان به بازماندگان‌شان خودداری کرده و آشکارا کوشیده‌اند که مراسم خاکسپاری و یادبود قربانیان را مصادره کنند.
دایی پدرام در ادامه مصاحبه با همشهری درباره مطالبات خانواده‌های جانباختگان سقوط هواپیمای اوکراینی گفت:
«مطالبه ما رسیدگی عادلانه به این پرونده و شفاف‌سازی پیرامون طی مراحل قضایی است. ازسوی دیگر با گذشت حدود دو سال از وقوع این سانحه دلخراش، سؤال‌ها و ابهام‌هایی برای خانواده‌ها باقی‌مانده که مسئولان مربوط باید پاسخ‌های قانع‌کننده‌ای به آنها بدهند. اینکه علت اصلی شلیک به هواپیما چه بوده، سؤالی است که خانواده‌های داغدار انتظار دارند مسئولان پاسخ‌های صریحی دراین باره داشته باشند.»
شواهد عمدی بودن شلیک دو موشک سپاه پاسداران به هواپیما
در گزارش تحقیقی انجمن خانواده‌های پرواز PS752 به شواهدی مبنی بر عمدی بودن شلیک دو موشک سپاه پاسداران به هواپیما اشاره شده. از جمله: «عامدانه باز گذاشتن فضای هوایی کشور در شرایط خطیر جنگی»، «تغییر مسیر پروازهای دیگر»، «انهدام کامل وسایل الکترونیکی مسافران»، «تأخیر مشکوک ۵۷ دقیقه‌ای در پرواز و تخلیه برخی از مسافران». انجمن خانواده‌های پرواز PS752 با استناد به حرف‌های فرمانده سپاه احتمال داده که انگیزه ساقط کردن هواپیمای اوکراینی «پیشگیری از جنگ میان ایالات متحده آمریکا و ایران در قالب استراتژی جنگ نامتقارن» بوده است.
حامد اسماعیلیون، سخنگوی انجمن جانباختگان، در یک نشست خبری که چهارشنبه ۳ آذر برگزار شد اعلام کرد سیر شواهد و وقایع نشان می‌دهد سرنگونی هواپیمای اوکراینی «عمدی» بوده است. اسماعیلیون بر ضرورت «تهیه یک گزارش مستقل بین‌المللی درباره هواپیمای اوکراینی» تأکید کرد و خواهان انتشار کامل محتوای جعبه سیاه هواپیما و محتوای جعبه سیاه سامانه دفاع موشکی سپاه شد.
شماری از خانواده‌های جانباختگان پرواز ۷۵۲ یکشنبه، ۷ آذر در دومین هفته پیاپی در مقابل دادگاه نظامی در تهران تجمع اعتراضی برگزار کردند و تاکید کردند که شلیک به هواپیمای اوکراینی «جنایت از پیش طراحی‌شده» بود. شرکت‌کنندگان در تجمع روز یکشنبه از رهبر جمهوری اسلامی و برخی فرماندهان سپاه از جمله امیرعلی حاجی زاده، فرمانده نیروی هوا فضای سپاه، حسین سلامی، فرمانده کل سپاه، محمدحسین باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، به‌عنوان مسئولان سرنگونی هواپیمای پرواز ۷۵۲ و سپر انسانی قرار دادن فرزندان خود نام بردند.
خانواده انجمن خانواده‌های پرواز PS752 اعلام کرده است که قصد دارد نزد دادگاه کیفری بین‌المللی طرح شکایت کند.
بیشتر بخوانید: