روز بیستم ژوئن، دور ششم مذاکرات احیای برجام در وین پایان یافت و تیم‌های مذاکره‌کننده برای مشورت و دریافت رهنمودهای لازم به پایتخت‌های خود بازگشتند. اسناد توافق در شش دور مذاکرات آماده شده اما موانعی همچنان بر سر راه باقی است. در روزهای اخیر بحث تبادل زندانیان بار دیگر مطرح شده و سخنگوی دولت روحانی در یک نشست خبری اعلام کرده که مذاکراتی برای تبادل زندانیان با مقامات آمریکایی در جریان است. در مطلب پیش رو نگاهی داریم به چند مقاله تحلیلی رسانه های سراسر جهان در رابطه با مذاکرات هسته‌ای ایران.
♦ الجزیره در مطلبی به قلم مازیار معتمدی می‌نویسد، قدرت‌‌های جهانی در مذاکرات هسته‌ای امید دارند با احیای هر چه زودتر توافق هسته‌ای به بهترین گزینه ممکن برای اطمینان از عدم گسترش سلاح‌های هسته‌ای دست یابند.
الجزیره در این گزارش به تشریح پیچیدگی‌هایی که بر سر راه توافق وجود دارد پرداخته و نوشته است، هنوز تاریخ روشنی برای شروع دور هفتم مذاکرات در وین – که احتمالا آخرین دور خواهد بود- تعیین نشده است.
این در حالی‌است که تمام طرف‌ها بر لزوم برقراری مجدد تمامی مفاد برجام به منظور تایید صلح آمیز بودن طبیعت برنامه هسته‌ای ایران تاکید کرده‌اند.
وزیر خارجه ایران به تازگی در گزارش فصلی خود به مجلس تایید کرده که سیاست‌هایی که تهران پیش گرفته منجر به فاصله افتادن میان دور ششم و هفتم مذاکرات شده است.
ظریف در گزارش ۲۰۰ صفحه‌ای نوشته که پیشرفتهایی در مذاکرت وین حاصل شده، اما امید دارد که این روند در دولت بعدی تکمیل شود.
دیگر عامل پیچیده بر سر راه توافق مساله تحریم‌هاست. لایه‌های متفاوتی از تحریم‌هایی که آمریکا بر ایران اعمال کرده و همزمان گام هایی که ایران در پاسخ به این تحریم‌ها برای پیش بردن برنامه اتمی برداشته، اوضاع را بغرنج‌تر کرده است.
آیت الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی اصرار دارد که تمامی تحریم‌ها باید برداشته شود. ایران همچنین پافشاری می کند که آمریکا متعهد شود که بر سر توافق می‌‌ماند و در آینده دوباره با سر کار آمدن دولتی دیگر یا تحت فشار گروه‌های لابی از توافق خارج نمی‌شود. چنانچه الجزیره می‌نویسد احتمال این‌که آمریکا در قالب رسمی چنین تعهدی دهد بسیار اندک است. با وجود این چنانچه از متن گزارش ظریف بر می‌آیداحتمال رفع تحریم‌ها وجود دارد.
♦ ایندین اکسپرس مطلبی تحت عنوان «انتخاب ابراهیم رئیسی نمایانگر بازگشت به وابستگی‌های عقیدتی انقلاب ۱۹۷۹ است» به قلم رامین جهانبگلو فیلسوف ایرانی منتشر کرده است.
بخش اصلی مطلب در مورد انتخابات اخیر ریاست جمهوری ایران، سوابق ابراهیم رئیسی(عضو هیئت مرگ) و تاثیر انتخاب او بر فضای سیاسی ایران از هر دو نظر داخلی و خارجی است.
جهانبگلو می‌نویسد ابراهیم رئیسی در عرصه سیاست خارجی به احتمال زیاد دستورهای رهبر را در زمینه توافق هسته‌ای با آمریکا و اروپا دنبال می‌کند.
رئیسی از جمله تندروهایی نیست که به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) حمله می‌کنند. در یک مناظره تلویزیونی در انتخابات ریاست جمهوری (دور پیش) ۲۰۱۷، رئیسی از برجام به عنوان «تصمیمی ملی» یاد کرده بود و در مناظره‌های این دوره گفت که اگر به نفع مردم ایران باشد از احیای برجام حمایت می‌کند. و با این حساب جالب است که ببینیم مردم ایران و جامعه بین‌المللی چه واکنشی به سیاست‌های اقتصادی و سیاسی یک روحانی که خود بیش از سه دهه ابزار دولت پنهان (deep state) غیر انتخابی بوده نشان می‌دهند.
به نوشته ایندین اکسپرس بعید است که دولت رئیسی در حل مشکلات ایران با آمریکا و اروپا در عراق، افغانستان، سوریه و لبنان موفق‌تر از دولت روحانی باشد.
♦ هاآرتص در مقاله‌ای تحلیلی به قلم آموس حارل به سرنوشت مذاکرات هسته‌ای با ایران پرداخته و می‌نویسد غرب در انتظار یک مرد است تا در مورد سرنوشت توافق هسته‌ای ایران تصمیم بگیرد. دولت بایدن تمایل دارد تا پیش از مراسم تحلیف رئیسی در ماه اوت به توافقی با ایران دست یابد اما احتمال متقاعد کردن خامنه‌ای کم است.
به نوشته هاآرتص تشکیلات دفاعی اسرائیل بر این باور است که خامنه‌ای هنوز در مورد پذیرش توافق هسته‌ای جدید با آمریکا را تصمیم خود را نگرفته است. تصمیم نهایی در دستان او است و شانس این‌که این توافق پیش از تحلیف رئیس جمهوری جدید امضا شود روزبه روز کمرنگ تر می‌شود. دولت بایدن اما مشتاق است که توافقی را پیش از شروع به کار رئیسی امضا کند.
پس از آغاز به کار دولت بنت در اسرائیل آویو کوخاوی رئیس ستاد مشترک ارتش اسرائیل در سفری به واشنگتن در مورد توافق هسته‌ای ابراز نگرانی کرد، اما هفته گذشته در گزارش‌ها به نقل از دستیاران نفتالی بنت نخست وزیر اسرائیل آمده بود که توانایی اسرائیل برای اعمال نفوذ بر موضع آمریکا در توافق جدید محدود است و به عبارتی گزینه‌های موجود انتخاب میان احیای توافق قدیمی یا ادامه وضعیت حاضر و بدون توافق است.
در بخشی دیگری از این مقاله آمده که کشورهای درگیر در مذاکرات با ایران تمایل دارند که کمتر از یک ماه و پیش از دوره رئیسی به توافقی دست یابند.
در ادامه این مقاله به مجموعه حوادث امنیتی که در فاصله دور ششم و هفتم مذاکرات در منطقه رخ داده اشاره شده و آمده است، به نظر نمی‌رسد ایران برای انتقام عجله داشته باشد و منتظر فرصت مناسب است.
هاآرتص مطلب خود را چنین پایان داده است: از نقطه نظر ایرانی‌ها قدرت منطقه‌ای آنها در وضعیت بهتری است. عربستان با کم محلی دولت بایدن روبرو شده و مردم کشورش زیر حملات موشک‌های حوثی‌های یمن هستند، ایالات متحده در عراق چندین حمله را متحمل شده و ایران نیز در برنامه هسته‌ای خود پیشرفتهایی داشته است.
♦ سایت خبری تی‌آرتی در مقاله‌ای به قلم جورجیو کافیرو به روابط ایران و عربستان در سایه برجام پرداخته و می‌نویسد که مذاکرات ایران-سعودی فارغ از سرنوشت برجام باید ادامه یابد.
درحالیکه آینده توافق هسته‌ای نا مشخص است ادامه تلاش‌های دیپلماتیک میان ریاض و تهران می‌تواند ثبات لازم را در منطقه ایجاد کند.
تلاش‌ها برای رسیدن به توافق برجام نسخه دو تاکنون شکست خورده است.
توافق هسته‌ای ایران بر همسایگان ایران، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس،تاثیر بسیاری خواهد داشت. کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس- به همان سیاق پیش از انقلاب ۵۷- در مورد ایران نظر واحدی ندارند و به همین منوال در مورد برجام نسخه دو نیز متفق القول نخواهند بود.
عمدتا به دلایل امنیتی و با در نظر گرفتن فاکتورهای اقتصادی رهبران کویت، عمان، قطر و دبی از توافق از زمان اوباما حمایت می‌کرده‌اند. از نقطه نظر آنها برجام با تمام نقایصش توافقی واقعگرایانه برای کاهش تنش‌ها و ممانعت از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است.
اما در ابوظبی، بحرین و عربستان سعودی نگرانی‌های عمیقی در مورد برجام دو و احتمال جسورتر شدن ایران در عرصه سیاست خارجی وجود دارد.
این مقاله با تشریح چالش‌های میان کشورهای حاشیه خلیج فارس و ایران می‌نویسد درنهایت تمایل رو به رشدی برای یافتن راه‌هایی برای مدیریت و بازداری ایران وجود دارد تا تنش‌های موجود میان کشورهای عرب منطقه و ایران کاهش یابد.
آیا سران اروپا و امریکا و روس و چین ساختار قدرت در ایران را نمیشناسند؟ آیا نمیدانند که در ساختار جمهوری اسلامی تصمیم گیرنده در باره سیاست خارجی کیست؟
کیان / 15 July 2021