تحقیقات گسترده دانشمندان بریتانیایی حاکی از آن است که افزایش اندک آلودگی هوا، ارتباط مستقیمی با افزایش خطر از دست دادن بینایی به واسطه بیماری «تباهی لکه زرد» (دژنراسیون وابسته به سن ماکولا یا ARMD) دارد. تحقیقات پیشین نیز از ارتباط مستقیم آلودگی هوا و بروز بیماری آب سیاه (گلوکوم) حکایت می‌کردند هرچند درباره ارتباط آلودگی هوا با آب مروارید شواهدی قطعی وجود ندارد.
به دلیل وجود شبکه متراکم مویرگ‌ها و گردش حجم بالایی از خون در چشمان، این عضو حیاتی در برابر ذرات معلق موجود در هوای آلوده که به واسطه تنفس وارد جریان خون ما می‌شوند، بسیار آسیب‌پذیرند.
این پژوهش اولین تحقیقی است که به ارتباط میان آلودگی هوا با تشخیص ARMD، و مطالعه تغییرات مضر و خطرناک در شبکیه افراد، پرداخته است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد افزایش ذرات آلاینده کوچک در هوا، هر چند به میزان اندک، ریسک ابتلا به ARMD را تا ۸٪ افزایش می‌دهد. همچنین قرار گرفتن در معرض هوای آلوده به ذرات آلاینده بزرگ‌تر و دی‌اکسید نیتروژن نیز احتمال آسیب به شبکیه را تا ۱۲٪ افزایش می‌دهد.
ژنتیک در کنار مسائل تاثیر گذار بر سلامت فیزیکی، از جمله استعمال دخانیات و اضافه وزن، به عنوان اصلی‌ترین فاکتورهای افزایش ریسک ابتلا به ARMD تلقی می‌شوند. با این حال هر چه سبک زندگی افراد سالم‌تر باشد، نقش آلودگی هوا در بروز این بیماری بیشتر و پررنگ‌تر می‌شود. در مقابل عوامل غیرقابل کنترل مثل ژنتیک، آلودگی هوا را می‌توان با اتخاذ سیاست‌های کلان مناسب، و در نتیجه احتمال بروز این بیماری را تا حد زیادی کاهش داد.
بیماری تباهی لکه زرد چیست؟
لکه زرد یا ماکولا حساس‌ترین بخش شبکیه به نور است و سلامت آن برای شفافیت و وضوح دید ما ضروری. تباهی لکه زرد بیماری‌ای است که معمولاً در سالخوردگان بروز می‌کند و این قسمت مهم شبکیه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
در کشورهای توسعه‌یافته، ARMD به عنوان دلیل اصلی نابینایی دائمی در افراد بالای ۵۰ سال شناخته می‌شود و حدود ۲۰۰ میلیون نفر در سرتاسر جهان با این بیماری درگیرند. ۵٪ افراد بالای ۶۵ سال در بریتانیا به ARMD مبتلا هستند.
نتایج تحقیقات دانشمندان نشان می‌دهد میان آلودگی هوا و بیماری‌های مختلف، ارتباط مستقیم وجود دارد و روز به روز فهرست این بیماری‌ها افزوده می‌شود؛ در عین حال مطابق آمار اعلام شده از سوی سازمان بهداشت جهانی ۹۰ درصد جمعیت جهان در شهرهایی با هوای آلوده زندگی می‌کنند. نتایج مطالعه‌ای جهانی در سال ۲۰۱۹ حاکی از آن بود که تنفس هوای آلوده و در نتیجه انتقال ذرات آلاینده به وسیله دستگاه گردش خون، تقریبا بر تمامی ارگان‌های بدن ما آثار مخرب و زیان‌باری می‌گذارند.
پروفسور پاول فاستر، عضو تیم تحقیقاتی پیرامون ارتباط ARMD و آلودگی هوا، و استاد دانشگاه کالج لندن، می‌گوید: «گردش حجم بالایی از خون در شبکیه چشم، موجب می‌شود تا تمرکز و توزیع آلاینده‌ها در چشم، بسیار وسیع‌تر از دیگر ارگان‌ها باشد. قاعدتا هر چه کنترل ما بر فاکتورهای مخرب دیگر بیشتر شود و ریسک ابتلا به بیماری بر اثر آن‌ها کاهش یابد، نقش آلودگی هوا در بروز بیماری‌ها پررنگ‌تر از قبل خواهد بود.»
پروفسور فاستر در بخش دیگری از صحبت‌های خود می‌گوید: «نباید وضع برای مردم به جایی برسد که با دیدن هوای آلوده با خودشان بگویند امروز، روز بیرون رفتن از خانه نیست. این دست تحقیقات اطلاعاتی را در اختیارمان قرار می‌دهند که به واسطه آن بتوانیم تغییرات مثبتی در سبک زندگی و انتخاب‌های خود ایجاد کنیم. مثلا همین موضوع می‌تواند دلیل دیگری برای خرید خودروهای الکتریکی به جای خودروهای بنزینی و دیزلی باشد.»
پژوهش اخیر پیرامون ارتباط آلودگی هوا و ARMD با استفاده از نتایج بررسی داده‌های سلامت ۱۱۶٫۰۰۰ شهروند بریتانیایی ۴۰ تا ۷۰ ساله، که در ابتدای تحقیقات اثری از ناراحتی‌های چشمی در آن‌ها دیده نمی‌شد، انجام شده است. به منظور بررسی تاثیر آلودگی بر سلامت شبکیه، شبکیه چشم بیش از ۵۰٫۰۰۰ نفر اسکن شده و مورد بررسی قرار گرفته است.
نتایج این تحقیقات نشان می‌دهد، به ازای هر میکروگرم ذرات آلاینده کوچک اضافه در هر مترمکعب از هوا، خطر ابتلا به ARMD ۸٪ افزایش پیدا می‌کند. به گفته محققین، علاوه بر آلودگی هوا، بروز ARMD به فاکتورهای دیگری مثل سن، استعمال دخانیات، اضافه وزن و رفاه اقتصادی، نیز بستگی دارد.
آلودگی هوا در ایران
شاخص کیفیت هوا به میزان ذرات آلاینده و سمی در هوا اشاره دارد: زیر ۵۰ AQI یعنی هوای پاک، بین ۵۰ تا ۱۰۰ یعنی هوای سالم، بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ یعنی هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و بالاتر از ۱۵۰ یعنی هوای ناسالم برای همه.
ایران در میان کشورهایی است که میزان بیماری و مرگ‌و‌میر بالایی را به خاطر آلاینده‌های کوچکتر از ۲,۵ میکرون (PM2.5) تجربه می‌کند.
برای نمونه، آلاینده‌های PM2.5 در مصر به ۱۵۷ مرگ در میان هر ۱۰۰ هزار جمعیت، در هند به ۹۶ مورد مرگ در میان هر ۱۰۰ هزار جمعیت، در چین به ۸۱ مورد مرگ، و در ایران به ۶۳ مرگ می‌انجامند.
آلودگی هوای سال جاری با همه‌گیری ویروس جدید کرونا ترکیب مرگباری را شکل داده است.
امروز دوشنبه ۱۳ بهمن در تهران شاخص آلودگی برای ذرات PM۲.۵ برابر است با ۱۳۹ (ناسالم برای گروه های حساس) و این یعنی به ازای هر متر مکعب ۵۱ میکروگرم از این آلاینده‌ها در هوای پایتخت تهران موجود است.
بیشتر بخوانید: سوخت نیروگاه‌های ایران صدها برابر حد مجاز گوگرد دارد
پروفسور کریس انگلهارن، عضو تیم تحقیقاتی پروژه و استاد دانشگاه لیدز می‌گوید: «تحقیق انجام شده در بریتانیا شبیه به تحقیقی است که در سال ۲۰۱۹ پیرامون ارتباط میان ARMD و آلودگی‌های ناشی از ترافیک در تایوان انجام شده است. این واقعیت که دو پژوهش مستقل، نتایج مشابهی در پی دارند، اطمینان ما را نسبت به واقعی بودن نتایج و ارتباط‌های کشف‌شده، بیشتر می‌سازند.»
پروفسور رابرت مک‌لارن، استاد دانشگاه آکسفورد در این رابطه می‌گوید: «نتایج این تحقیقات بسیار معنادار و قابل توجه هستند. نکته دیگر این است که میانگین سن افراد مورد مطالعه در این پژوهش، ۶۰ سال بوده است و به نظر می‌رسد عدد ۸٪ که به ظاهر چندان بزرگ نیست، طی دهه‌های آتی افزایش پیدا کند.»
داده‌های آلودگی هوا که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفتند، همگی مربوط به آلودگی‌های خارج از محیط خانه هستند. با این حال پروفسور فاستر احتمال می‌دهد که آلودگی‌های موجود در محیط خانه‌ها نیز نقش مهمی در بروز این دست بیماری‌ها دارند و چه بسا تاثیر آلاینده‌های درون خانه بیشتر از آن چیزی باشد که به نظر می‌رسد. به عقیده پروفسور فاستر هر چیزی که تولید دود می‌کند می‌تواند خطر ابتلا را افزایش دهد. به گفته پروفسور فاستر تحقیقاتی مبنی بر تاثیرات آلاینده‌های درون خانه بر سلامت چشم قرار بوده انجام شود که به دلیل شیوع کرونا فعلا متوقف شده است. همچنین پژوهشی تازه نشان می‌دهد استفاده از چوب برای تولید حرارت در محیط خانه، آلاینده‌های مضر موجود در محیط خانه را تا سه برابر افزایش می‌دهند.
پروفسور فاستر در رابطه با سلامت بینایی می‌گوید: «مثل همیشه در پایان هر بحثی که ربطی به چشم و بینایی ما پیدا می‌کند، همه را، به خصوص افراد بالای ۴۰ سال را، دعوت می‌کنم سالی یک بار معاینه چشم انجام دهند. معاینه چشمی سالانه، راه بسیار خوبی برای تشخیص بیماری‌های چشمی است.»
- منبع: دیمین کارینگتون، گاردین