ـ در دادگاه به خانواده گفتند نیروهای یگان ویژه از فاصله نزدیک -حدود ۱۵ متری- به قلب رضا شلیک کرده‌اند و در بررسی دوربین‌های مداربسته نتوانسته‌اند فرد ضارب را پیدا کنند. دوربین‌ها همه مردم را می‌گیرد به جز مأمورهای خودشان را. مادر رضا تا چهلم در شوک بود و نتوانست حتی یک قطره اشک بریزد. بعد از چهلم بغضش شکست و کم‌کم توانست بپذیرد که رضا کشته شده …
بهمن (رضا) جعفری ۲۸ ساله، از اولین جان‌باختگان اعتراض‌های سراسری آبان ۹۸ در شهر شیراز است. او روز یک‌شنبه ۲۶ آبان در حالی که به قصد رفتن به سر کار از خانه خارج شد، با تیراندازی نیروهای یگان ویژه از فاصله نزدیک و با برخورد گلوله‌های ساچمه‌ای به قلبش جان باخت. یکی از نزدیکان خانواده بهمن جعفری که نخواست نامش فاش شود، در گفت‌وگو با زمانه ماجرای کشته شدن بهمن (رضا) و آن‌چه در این یک سال بر خانواده این جان‌باخته اعتراض‌های آبان رفته است، بازگو می‌کند.
بهمن جعفری، تحصیلاتش را در رشته کامپیوتر به پایان رسانده بود و در مغازه تعمیرات و مکانیکی خودرو به عنوان کارگر کار می‌کرد. به گفته منبع نزدیک به خانواده بهمن جعفری، صبح روز یک‌شنبه ۲۶ آبان ۹۸ چند نفر از دوستانش با او تماس می‌گیرند و به او می‌گویند به علت اعتراض‌های مردمی خیابان‌ها شلوغ است و بهتر است در خانه بماند اما صاحب کار بهمن به او خبر می‌دهد که مغازه باز است و باید برود سر کار.
■ محل تقریبی کشته شدن بهمن (رضا) جعفری:
خانه پدری بهمن (رضا) جعفری در محله فرگاز شیراز است و محل کارش نزدیک به چهارراه زندان (محله سپاه جنوبی) بود. آن روز او نمی‌تواند این مسیر را با ماشین برود و در نتیجه پیاده سر کار می‌رود.
بهمن حوالی ساعت ۱۰ صبح از خانه خارج می‌شود اما به فاصله کوتاهی -ساعت نزدیک به ۱۱:۳۰ پیش از ظهر- از درمانگاه با خانواده او تماس می‌گیرند و به آنها می‌گویند بهمن تصادف کرده است:
«از درمانگاه با خانه پدر بهمن تماس گرفتند و گفتند پسر شما تصادف کرده و سریع به درمانگاه مراجعه کنید. راه‌ها همه بسته بود چون آن مسیر در شهر شیراز خیلی شلوغ بود. با سختی بالاخره خودشان را به درمانگاه رساندند و متوجه شدند خبری از تصادف نیست بلکه رضا تیر خورده. در درمانگاه امکانات رسیدگی مناسب نبود و به خانواده گفتند باید هرچه سریع‌تر به بیمارستان منتقل شود که بهمن (رضا) داخل آمبولانس در راه بیمارستان متأسفانه تمام کرد.»
منبع آگاه زمانه می‌گوید کسی از اینکه در لحظه تیراندازی به بهمن چه اتفاقی افتاده و چرا تیراندازی کرده‌اند اطلاع ندارد اما او برای رفتن به سر کار از خانه خارج شده بود.
بهمن جعفری در مسیر انتقال به بیمارستان بر اثر جراحات وارده و اصابت چندین گلوله ساچمه‌ای به قفسه سینه (قلب) و شکمش فوت می‌کند. بهمن در نزدیکی چهارراه زندان (محله سپاه جنوبی) که در جریان اعتراض‌های آبان یکی کانون‌های اصلی اعتراض‌ها بود، هدف اصابت گلوله قرار می‌گیرد.
منبع آگاه زمانه می‌گوید سمت چپ بدن بهمن پر از گلوله‌های ساچمه‌ای بوده است. در برگه جواز دفن بهمن جعفری نیز که توسط سازمان پزشکی قانونی صادر می‌شود، علت مرگ «آسیب به ارگان‌های داخلی قفسه سینه و شکم» بر اثر «اصابت اجسام پرتابی-نفوذی (ساچمه)» نوشته شده است.
جواز دفن بهمن جعفری یکی از معدود مواردی است که در آن به صراحت علت مرگ برخورد گلوله نوشته شده است.
گلوله‌های ساچمه‌ای سربی یا پلاستیکی که عمدتا توسط شات‌گان پرتاب می‌شود، جزو سلاح‌های غیرکشنده و برای کنترل شورش به شمار می‌آیند که پلیس ضد شورش از آنها استفاده می‌کند. یاس فان دریل، متخصص اسلحه در دادگاه و قانونگذاری در زمینه سلاح در دادگاه‌های هلند که برای گزارش تحقیقی زمانه در مورد سلاحهایی که توسط نیروهای انتظامی و امنیتی برای کشتن معترضان به کار گرفته شد، بسیاری از تصاویر و ویدئوهای مربوط به اعتراض‌های آبان ۹۸ را بررسی کرده، به زمانه می‌گوید بُرد مدل‌های غیرکشنده شات‌گان معمولا ۱۰۰ متر است اما به‌کارگیری آن از فاصله نزدیک یا استفاده افراطی از آنها می‌تواند «کشنده» باشد.
برخورد ساچمه‌ها زخم‌هایی گاها عمیق بر بدن ایجاد می‌کنند اما باعث متلاشی شدن بافت بدن نمی‌شوند مگر در موارد شلیک نزدیک و مستقیم که ظاهرا در مورد بهمن جعفری همین اتفاق افتاده است.
منبع نزدیک به خانواده بهمن جعفری در ادامه می‌گوید:
«قلب رضا از کار افتاد و نتوانستند برای او کاری بکنند. دوباره از بیمارستان تماس گرفتند اما خانواده نتوانستند به موقع به بیمارستان برسند و پیکر رضا را به پزشکی قانونی منتقل کردند. وقتی به پزشکی قانونی رفتند ضمن گرفتن اطلاعات و مشخصات رضا، مأمور پزشکی قانونی به خانواده گفت رضا اولین نفری است که در شیراز توسط یگان ویژه تیر خورده. در آخر هم گفتند به خانه برگردید و بعد از کارهای پزشکی برای تحویل جنازه خودمان با شما تماس می‌گیریم.»
از روز یک‌شنبه که بهمن جعفری بر اثر تیراندازی نیروهای یگان ویژه کشته می‌شود، تا پنج روز هیچ تماسی با خانواده نمی‌گیرند. آنها هر روز برای تحویل گرفتن پیکر بهمن به پزشکی قانونی مراجعه می‌کنند، اما تلاش‌هایشان راه به جایی نمی‌برد. در نهایت روز جمعه اول آبان با خانواده تماس می‌گیرند و از آنها می‌خواهند برای گرفتن نامه تحویل پیکر به فرمانداری شیراز مراجعه کنند:
«هنگام مراجعه به فرمانداری فقط پدر رضا را به داخل راه دادند و نگذاشتند بقیه اعضای خانواده بروند. پدر رضا به تازگی عمل چشم انجام داده بود و چشم‌هایش دید مناسبی نداشت و گوش‌هایشان هم سنگین است. علا‌ه بر این‌ها در شرایط روحی مناسبی هم نبود. از فرمانداری که بیرون آمد نامه تحویل جنازه را به او داده بودند اما او آنجا برگه‌ای را امضا کرده بود که می‌گفت نمی‌داند دقیقا چه بوده. به او گفته بودند باید همه‌جا بگویند علت مرگ تصادف بوده و مراسم ختم را شلوغ برگزار نکنند.»
به گفته منبع آگاه زمانه، در طول یک هفته تا مراسم خاکسپاری انجام شود، نیروهای امنیتی در اطراف منزل پدری بهمن حضور داشته‌اند و همه چیز را کنترل می‌کرده‌اند.
خانواده بهمن جعفری اصالتا از بختیاری‌های اهل ایذه هستند و بختیاری‌ها برای فرد جوانی که فوت می‌کند رسم بر پا کردن حجله دارند اما زمانی که خانواده بهمن حجله می‌گذارند مأموران امنیتی از آنها می‌خواهند حجله را بردارند. خانواده در تمام مدت تحت کنترل نیروهای امنیتی بود و اجازه برگزاری مراسم سوگواری به شکلی که خواسته آنها بود، داده نشد.
اما پدر بهمن در فرمانداری به دلیل عمل چشم و سنگین بودن گوش‌هایش متوجه نمی‌شود چه تعهدی از او گرفته شده و در آن شرایط روحی سخت، تنها به فکر تحویل گرفتن پیکر بهمن بوده است. آنها اما از خانواده خواسته بودند که هیچ‌کس برای مراسم خاکسپاری نیاید:
«خانواده اصلا این موضوع را نپذیرفتند و روزی که پیکر را تحویل گرفتند، بعد از غسل میت -ما رسم داریم کسی که فوت می‌کند را به خانه‌اش ببریم تا با آنجا خداحافظی کند- پیکر رضا را با آمبولانس تا دم در خانه آوردند اما سریع تماس گرفتند و گفتند اگر جسد به داخل خانه برود، آن را پس خواهند گرفت. خلاصه اجازه اینکه رضا (بهمن) را از آمبولانس پیاده کنند و داخل خانه ببرند، داده نشد.»
مأمورهای امنیتی حتی در هنگام غسل میت نیز داخل غسالخانه حضور داشتند تا کسی از خانواده از جراحت‌های پیکر بهمن عکس و فیلم نگیرد. مأموران حتی تلفن همراه داماد خانواده جعفری را گرفتند و مورد بررسی قرار دادند.
خانواده بهمن جعفری می‌خواستند پیکر فرزندشان را در گورستان دارالرحمه شیراز به خاک بسپارند اما نیروهای امنیتی از این کار هم ممانعت کردند:
«گورستان جدیدی بیرون از شیراز ساخته شده و گفتند فقط باید آنجا به خاک سپرده شود ولی خانواده شدیدا یا این موضوع مخالفت کرد چون چیزی حدود ۳۰-۴۰ کیلومتر از شیراز فاصله دارد. روز یک‌شنبه که در نهایت نامه جواز دفن به خانواده داده شد، با کلی دوندگی و مراجعه به این‌طرف و آن‌طرف موفق شدند مجوز خاکسپاری در یکی ازشهرک‌های شیراز بگیرند.»
در نهایت پیکر بهمن جعفری روز یک‌شنبه سوم آذر ۹۸ با حضور تعداد معدودی از فامیل و آشنایان در مراسمی کوچک در گورستان کُشن در محدوده شهرک گلشن و شهرک والفجر شیراز به خاک سپرده شد. مأموران امنیتی اجازه ندادند خانواده آنگونه که رسمشان است با فرزندشان خداحافظی و مراسم خاکسپاری را برگزار کنند. مراسم خاکسپاری بهمن جعفری بیش از اندازه تحت کنترل بود و مأموران زیادی حضور داشتند.
خانواده مدت‌ها پیگیر یافتن قاتل فرزندشان بودند و بعدها به آنها گفته شد می‌توانند برای پیدا کردن فردی که به بهمن تیراندازی کرده، شکایت کنند:
«خانواده شکایت کردند اما تا مدت‌ها فقط می‌گفتند خودمان به شما خبر می‌دهیم. تقریبا اوایل شهریور ماه (۹۹) بود که تماس گرفتند و پس از مراجعه به دادگاه گفتند پرونده بررسی شده و همه دوربین‌های مداربسته منطقه حادثه را هم بررسی کرده‌ایم و نشان نداده که چه کسی تیراندازی کرده اما چهارراه زندان انبار مهمات سپاه است و مأموران وظیفه محافظت از انبار را داشته‌اند. یعنی گفتند که ما زدیم اما خب دوربین‌ها نگرفته، دوربین همه مردم را می‌گیرد به جز مأمورهای خودشان را. در آخر هم گفتند می‌توانید برای دریافت دیه اقدام کنید.»
در دادگاه همچنین به خانواده بهمن جعفری گفته می‌شود تحقیقات آنها نشان داده او در اعتراض‌ها شرکت نداشته است:
«مادرش گفته بود اگر در اعتراضات هم بود حقش بوده که اعتراض کند. کارگری که اگر نمی‌رفت سر کار ممکن بود در همان روز اخراج شود، حقش بود در اعتراضات هم شرکت کند ولی قاضی گفته بود در چنین روزی پسر شما نباید بیرون می‌آمد که چنین اتفاقی برایش بیفتد.»
بیش از یک سال پیگیری‌های خانواده بهمن جعفری برای دادخواهی و تحقق عدالت در حق فرزندشان همچنان بی‌نتیجه مانده است. با نزدیک شدن به سالگرد اعتراض‌های آبان نهادهای امنیتی به بهانه ابراز تسلیت به منزل رحمان جعفری، پدر بهمن مراجعه می‌کنند و از آنها می‌خواهند به دلیل «شیوع کرونا» از برگزاری مراسم سالگرد صرف‌نظر کنند:
«خانواده در پاسخ گفتند هر طور شده مراسم سالگرد را برگزار می‌کنند و کسی هم قرار نیست بیاید و فقط افراد خانواده حضور خواهند داشت. به آنها گفته بودند خیلی رعایت کنید. ممکن است کسی به اسم مأمور سپاه بیاید و از مراسم فیلم و عکس بگیرد که گفته بودند اگر کسی به اسم مأمور سپاه بیاید مطمئنا اجازه نخواهیم داد وارد مراسم شود.»
روز مراسم سالگرد کشته شدن بهمن جعفری، هنگامی که خانواده به گورستان می‌رود با درهای بسته روبه‌رو می‌شوند. بعد از پرس‌وجو مشخص می‌شود نهادهای امنیتی از مسئولان گورستان خواسته‌اند تا درها را ببندند و در این روز اجازه ورود به هیچ‌کس داده نشود:
«خانواده اصرار می‌کنند که هر طور شده داخل می‌روند و مراسم را برگزار می‌کنند. دو نفر لباس شخصی می‌آیند. خانواده به آنها می‌گوید جمعیت زیادی نیامده و تنها افراد خانواده هستند. خلاصه با هزار زحمت مراسم سالگرد برگزار می‌شود. حدود ۱۰-۱۲ نفر برای مراسم حضور داشتند اما بیشتر از ۲۰ نفر مأمور دور آنان ایستاده بودند.»
به گفته منبع آگاه زمانه کشتن شدن بهمن تأثیر بسیار مخربی بر خانواده او گذاشته و باعث از هم پاشیده شدن خانواده آنها شده است:
«بعد از کشته شدن او، خواهرش کلا از لحاظ روحی حال بسیار بدی دارد. مادرش تا چهلم کاملا شوک‌زده بود و نتوانست حتی یک قطره اشک بریزد. شوک خیلی وحشتناکی برای مادرش بود و دقیقا بعد از چهلم توانست بعضش را بکشند و توانست کم‌کم این موضوع را بپذیرد. یکی‌دو ماه بعد از اینکه از دادگاه تماس گرفتند هم پدر رضا سکته مغزی کرد و در حال حاضر قدرت تلکمش را از دست داده است.»
به گفته منبع آگاه زمانه خانواده بهمن جعفری خواهان دادخواهی هستند، اما صدای آنها به هیچ کجا نمی‌رسد و کسی در رابطه با این موضوع پاسخگوی آنان نیست.
بهمن جعفری، یکی از صدها قربانی سرکوب خشونت‌بار حکومت در جریان اعتراضات آبان ۹۸ است. روایت داستان زندگی و مرگ او و دیگر کشتهشدگان تنها ثبت جنایت و سرکوب سیستماتیک در جمهوری اسلامی نیست بلکه تلاشی برای پاسداشت خاطره‌‌شان در راستای دادخواهی‌ست.
سکوت خانواده‌ها اما در چنین شرایطی می‌تواند به پنهان ماندن حقیقت و مصون ماندن عاملان این جنایت از عدالت، کمک کند.
هنوز ابعاد سرکوب و آمار دقیق شهروندان معترضی که در جریان اعتراض‌های آبان ماه کشته و زندانی شدند مشخص نیست. بنا بر آخرین آمار منتشر شده از سوی سازمان عفو بین‌الملل، در جریان اعتراض‌های سراسری ضدحکومتی پس از گرانی بنزین، دست‌کم ۳۰۴ تن کشته شده‌اند.
همچنین به گزارش سازمان حقوق بشر ایران حدود ۱۰ هزار نفر نیز بازداشت شده‌اند.
برخی مقام‌های جمهوری اسلامی آمار کشتهشدگان را ۲۳۰ نفر اعلام کردند اما این آمار غیرشفاف است و به بسیاری از پرسش‌ها پاسخ نمی‌دهد و در عین حال کمتر از شماری‌ست که سازمان‌های حقوق بشری و برخی رسانه‌ها منتشر کرده‌اند.
خبرگزاری «رویترز» در گزارشی به نقل از منابع ناشناس داخل ایران شمار کشتهشدگان را هزار و ۵۰۰ تن گزارش داد.
تعدادی از کشتهشدگان و بازداشت‌‌شدگان اعتراضات آبان، کودک و نوجوان هستند.
- در همین زمینه: