بیش از ۶۰۰ نفر از اعضای خانواده قربانیان اعدام‌های دهه ۶۰ و فعالان سیاسی، در تاریخ ۱۷ مهر / ۸ اکتبر با انتشار نامه‌ای سرگشاده خطاب به دانشگاه «اُبِرلین» واقع در ایالت اوهایوی آمریکا، نسبت به استخدام «محمدجعفر محلاتی»، سفیر سابق ایران در سازمان ملل متحد بین سال‌های ۱۳۶۷-۱۳۶۸ به علت «نقض حقوق بشر و انکار اعدام‌های دسته جمعی سال ۶۷ در مجامع بین‌المللی» اعتراض کردند.

محمدجعفر محلاتی، سفیر سایق ایران در سازمان ملل متحد

بعد از گذشت ۳۲ سال از اعدام‌های دسته‌جمعی زندانیان سیاسی در تابستان ۶۷، همچنان ابعاد این فاجعه نامشخص است و عاملان و آمران این کشتار نه تنها محاکمه نشده‌اند، بلکه در مصونیت کامل و با دارا بودن مناصب مختلف در نظام جمهوری اسلامی، همچنان در صدر قدرت قرار دارند. از این ‌رو خانواده اعدام‌شدگان و فعالان حقوق بشر به صورت خستگی‌ناپذیر بر امر دادخواهی پافشاری می‌کنند و خواهان اجرای عدالت در حق جان‌باختگان هستند.

اگرچه تحقق عدالت و روشن شدن ابعاد اعدام‌های سال ۶۷ در چهارچوب نظام جمهوری اسلامی دور از انتظار به نظر می‌رسد اما امید به پاسخگو کردن مقام‌های پیشین جمهوری اسلامی که در خارج از کشور اقامت دارند یا رفت و آمد می‌کنند، همچنان وجود دارد. به‌خصوص که یکی از این افراد یعنی حمید نوری در سوئد بازداشت شده است و دادگاه او احتمالا در ماه‌های آینده برگزار خواهد شد.

پیرو انتشار شکایت‌نامه خانواده اعدام‌شدگان دهه ۶۰ در مخالفت با استخدام محمدجعفر محلاتی، زمانه با ایرج مصداقی، نویسنده، فعال حقوق بشر و از نجات یافتگان کشتار ۶۷ درباره نقش آقای محلاتی در سال‌هایی که سفیر دائمی جمهوری اسلامی در سازمان ملل بود، گفت‌وگو کرده است.

■ گفت‌وگوی زمانه با ایرج مصداقی را بشنوید:

نشریه کرانیکل در اُبِرلین محمدجعفر محلاتی را به عنوان «استاد صلح» در این دانشگاه معرفی کرده است. او همچنین هر سال جشنواره «صلح و دوستی» در این شهر برگزار می‌کند.

محمدجعفر محلاتی کتابی هم به نام «دوستی به مثابه جهان‌بینی» نوشته که سال ۱۳۹۶ در ایران منتشر شد و طی مراسمی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و با حضور جمعی از محققان و دیپلمات‌های عالی‌رتبه جمهوری اسلامی رونمایی شد.

محمدجعفر محلاتی که از سویی با مقام‌های جمهوری اسلامی دارای روابط نزدیکی است و رفت و آمدهای مکرری به ایران دارد و از سوی دیگر استاد صلح شناخته می‌شود و در زمینه لزوم و اهمیت «دوستی» کتاب می‌نویسد، تاکنون در مورد اعدام‌های سال ۶۷ هیچ واکنشی نشان نداده و دست‌کم آن را محکوم نکرده است.

ایرج مصداقی درباره فعالیت‌ها و نقش محمدجعفر محلاتی درباره انکار کشتار دهه ۶۰ در مجامع بین‌المللی به زمانه می‌گوید:

«به نقش ایشان در ارتباط با کشتار ۶۷ اولین بار در گزارشی که قاضی جفری رابرتسون برای بنیاد برومند تهیه کردند و من هم همکاری داشتم، اشاره شد. قاضی جفری رابرتسون که قاضی مستقل سازمان ملل متحد و رئیس دادگاه جنایت علیه بشریت سیارالئون بود، مطرح کردند که آقای محلاتی به منظور تلاش برای فریب سازمان ملل، دستگاه‌های نظارتی و گزارشگران موضوعی، به عنوان مشارکت در جنایت علیه بشریت، باید در دادگاه به جرایم‌شان رسیدگی شود. آقای محلاتی به عنوان سفیر جمهوری اسلامی در سازمان ملل سعی می‌کردند با ارائه اخبار نادرست به سازمان ملل بگویند کشتاری در میان نبوده، بلکه عده‌ای از مجاهدین در ارتش آزادی‌بخش بودند که در حمله به ایران از خاک عراق در مقابله با نیروهای جمهوری اسلامی کشته شدند. یک‌سری اسناد و مدارک هم بنا به ادعاهای مجاهدین که می‌گفتند ۵۵ هزار نفر از نیروهای رژیم را کشتیم و زخمی کردیم به سازمان ملل ارائه می‌کردند و می‌گفتند آنها ۵۵ هزار نفر کشته‌اند و ما هم تعدادی از آنها را در این جنگ کشته‌ایم. تازه طلب‌کار هم بودند، یعنی روی اطلاعات به شدت بزرگ‌نمایی شده و غیرواقعی مجاهدین رژیم جمهوری اسلامی برای توجیه کشتار ۶۷ سوار می‌شد. این تلاش بودی که آقای محلاتی در آن سال‌ها برای این امر کردند.»

محمدجعغر محلاتی که به عنوان مسئول مطالعات خاورمیانه و شمال آفریقا در دانشگاه اُبِرلین مشغول به کار است، در واکنش به انتشار نامه خانواده اعدام‌شدگان دهه ۶۰ طی بیانیه‌ای همه اتهام‌هایی که علیه او مطرح شده را رد کرد و ادعا کرد در طول فعالیت در دانشگاه ابرلین، همواره از سوی لابی‌گران جنگ در آمریکا و ایران مورد حمله واقع شده است. او در این بیانیه نوشت که از وقوع اعدام‌ها در سال ۶۷ هیچ‌گونه اطلاعی نداشته است:

«من هر گونه آگاهی و در نتیجه، مسئولیت در مورد اعدام‌های دسته‌جمعی در ایران، در دورانی که مشغول خدمت در سازمان ملل بودم را قویا رد می‌کنم. اتهام‌زنندگان نتوانسته‌اند حتی یک مدرک مستدل به عنوان شاهد مدعایشان مبنی بر آگاهی من از وقایع آن سال ارائه کنند.»

محمدجعفر محلاتی در حالی از وقوع اعدام‌های سال ۶۷ ابراز بی‌اطلاعی می‌کند که گزارش سازمان عفو بین‌الملل با عنوان «اسرار آغشته به خون» که در تاریخ ۱۳ آذر ۱۳۹۷(۴ دسامبر ۲۰۱۸) درباره این کشتار منتشر شد، به صراحت مستندانی را ارائه کرده که نشان می‌دهد درباره وقوع اعدام‌ها با مقام‌های جمهوری اسلامی مکاتبه شده اما نه تنها هیچ پاسخ مشخصی به این مکاتبات نداده‌اند، بلکه اتهامات وارد شده را با اتکا به این ادعا که منابع ارائه کننده‌ بعضی از این اطلاعات جهت‌گیری‌های سیاسی دارند، کلا رد کرده‌اند.

به گزارش عفو بین‌الملل در تاریخ ۸ آذر ۱۳۶۷ (۲۹ نوامبر ۱۹۸۸)، محمدجعفر محلاتی، نماینده‌ دائم ایران در مقر سازمان ملل در نیویورک، در جریان دیدار خود با «نماینده‌ ویژه‌ سازمان ملل در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران» در خصوص کشتار زندانیان در مرداد و شهریور ۱۳۶۷، وقوع اعدام‌های گسترده را تکذیب کرده و مدعی شد که «بسیاری» از جان‌باختگان «به واقع در میدان نبرد و در جریان منازعه نظامی و … حمله “ارتش آزادی‌بخش ملی” [وابسته به سازمان مجاهدین خلق] به ایران کشته شده‌اند.»

اما تلاش‌های محمدجعفر محلاتی برای مخفی نگه ‌داشتن اعدام‌های سال ۶۷ تنها به انکار محدود نبودند و در مستنداتی که به تاریخ ۲۸ فوریه ۱۹۸۹ در آرشیو سازمان ملل در دسترس قرار دارد، او سعی کرده‌ است از انتقادات بین‌المللی و تحقیق در مورد این اعدام‌ها جلوگیری کند.

در سال‌های گذشته بسیاری از مقام‌ها و سران سابق و فعلی جمهوری اسلامی درباره اعدام‌های دسته‌جمعی سال ۶۷ سیاست «بی‌اطلاعی» را پیشه کرده‌اند. سیاستی که به گفته ایرج مصداقی، یک شوخی بیش نیست. این اظهار بی‌اطلاعی در شرایطی‌ست که همان زمان اخبار اعدام‌ها در همه‌جا پیچیده بود و دست‌کم سازمان ملل و عفو بین‌الملل درباره این اعدام از مقام‌های ایران خواستار پاسخگویی بودند.

ایرج مصداقی در این باره به زمانه می‌گوید:

«تمام اخبار آن روزهای گروه‌های سیاسی خارج از کشور در مورد کشتار سال ۶۷ بود. مگر این‌ها نمایندگی نداشتند؟ حتی ما درزندان که بودیم یادم است هر هفته یک روز در مورد رادیوهای ضد انقلاب و بیگانه برنامه درست می‌کردند. مگر می‌شود گفت که آنها نمی‌شنیدند؟ این‌گونه نیست. آنها می‌خواهند از خودشان سلب مسئولیت کنند و خیلی راحت دروغ می‌گویند.»

نامه اعتراضی نسبت به استخدام محمدجعفر محلاتی، با همت لادن بازرگان، خواهر بیژن بازرگان از اعدام‌شدگان سال ۶۷ و کاوه شهروز، وکیل ایرانی-کانادایی تهیه شده است. امضاکنندگان این نامه با اشاره به سابقه محمدجعفر محلاتی و تلاش او در راستای انکار و تحریف واقعیت‌های کشتار سال ۶۷ با استناد به گزارش‌های معتبر سازمان عفو بین‌الملل، سازمان ملل، دادگاه ایران تریبونال و گزارش جفری رابرتسون، از وکلای برجسته حقوق بشر، از دانشگاه سه درخواست کرده‌اند:

الف: بررسی‌ای همه جانبه در خصوص پروسه استخدامی و همچنین اهدای شغل دائمی به آقای محلاتی در کالج ابرلین صورت بگیرد و رسیدگی شود که آیا به نقش این شخص در دوران مأموریتش به عنوان سفیر دائمی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل، بهایی داده شده؟ آیا مشاوره‌ای با سازمان‌های حقوق بشری در مورد عملکرد این شخص در زمان مأموریتش و نقش او در نقض مداوم حقوق بشر در ایران، صورت گرفته یا کلا تمامی عملکردهای او نادیده گرفته شده.
ب: برکناری آقای محلاتی از شغلش در کالج ابرلین
پ: کالج ابرلین طی نامه‌ای به دلیل استخدام و ارتقای مقام آقای محلاتی، شخصی که در مخفی کردن جنایات مرتکب شده علیه بشریت توسط جمهوری اسلامی نقش به سزایی داشته، از تمامی قربانیان قتل عام تابستان ۱۳۶۷ و خانواده‌هایشان عذرخواهی کند.

دانشگاه ابرلین تاکنون به این نامه‌ها هیچ واکنشی نشان نداده است. لادن بازرگان و کاوه شهروز، با ارسال نامه‌ای دوم برای پیگیری مطالبات مطرح در نامه اول و با اشاره به دادخواستی که مضافا بر این نامه اول تاکنون به امضای بیش از یک هزار و ۴۸۰ نفر رسیده است، بار دیگر رئیس و انجمن دانشگاه ابرلین را دعوت به پاسخگویی کردند.

لادن بازرگان در مورد پیگیری‌ها و علت ارسال نامه دوم به زمانه می‌گوید:

«نامه دوم را ‌نوشتیم چون به اولی جواب ندادند و رئیس دانشگاه ابرلین همه را در توییتر (حتی آمریکایی‌هایی که وکیل حقوق بشری بودند) بلاک کرد. هنوز واکنش نشان نداده‌اند جز جواب کوتاهی که به خبرنگار اورشلیم پست دادند و گفتند که یک مسأله مربوط به ۳۰ سال پیش در دست بررسی است. همین. ولی می‌دانیم که نامه را با برد به اشتراک گذاشته‌اند. همچنین روزنامه دانشگاه نامه ما، نامه محلاتی و نامه خانم آبادی را منتشر کرد و خودشان هم گزارش مفصلی درباره نامه ما، مدارک امنستی (عفو بین‌الملل) و انکار‌نامه نوشتند. روزنامه شهر هم گزارش مفصلی درباره این مسائل نوشت. نامه خانم آبادی دو سند جدید یکی از امنستی در ۲۲ آذر ۶۷ و یکی سازمان ملل در اسفند ۶۷ به اسناد ما اضافه می‌کند. من همه نامه‌ها را به ۳۰۰ نفر از استادان و کارمندان ابرلین هم فرستاده‌ام. در آذر ۶۷ امنستی گزارش داده که موجی از اعدام انجام شده و آنها یک لیست ۳۰۰ نفره دارند و سخنرانی خامنه‌ای پخش شده از رادیو را که گفته این‌ها حقشان مرگ بوده را گزارش کرده. ۹ اسفند ۶۷ محلاتی به سازمان ملل گفته که امنستی سیاسی عمل می‌کند. باید مجاهدین تروریست را محکوم کند و کشته شدگان محارب و مرتد بودند و حقشان مرگ بوده.»

 نشریه کمپس ریفورم در آمریکا که به پوشش اخبار کالج‌ و دانشگاه‌ها می‌پردازد، در گزارشی به تاریخ ۲۷ اکتبر ۲۰۲۰ به موضوع نامه اعتراض به استخدام محمدجعفر محلاتی پرداخته است.

محلاتی در پاسخی که به این نشریه داده مجددا همانند بیانیه‌ای که صادر کرده بود، همه اتهام‌ها را رد کرده و گفته است که ابرلین از او نخواسته و نخواهد خواست که بر اساس این «اتهامات بی‌اساس» کناره‌گیری کند.

این نشریه گفته است که با مقام‌های کالج ابرلین نیز در این رابطه تماس گرفته و در انتظار پاسخ آنهاست.