در ایران تهیه دارو هم به‌دلیل گرانی بی‌سابقه و هم کمبود و قاچاق آن میلیون‌ها نفر را نگران کرده است. مقامات وزارت بهداشت این وضعیت را «القای روانی» می‌دانند اما تولیدکنندگان دارو می‌گویند با گرانی سرسام‌آور ارز و حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی دولتی برای لوازم جانبی تولید داروحتی توان مالی تهیه بسته‌بندی دارو را هم ندارند. روزنامه اعتماد نوشته است که دست‌اندر‌کاران تأمین دارو، تا اطلاع ثانوی از مصاحبه با رسانه‌ها منع شده‌اند.
روزنامه اعتماد در گزارشی از وضعیت گرانی و کمبود دارو در ایران نوشته است که مسئولان وزارت بهداشت جمهوری اسلامی دست‌اندر‌کاران تأمین دارو در کشور را تا اطلاع ثانوی از مصاحبه با رسانه‌ها منع کرده‌اند.
بنا به این گزارش قرار شده تا زمان استخراج عددی کمبود اقلام دارویی و تعیین تکلیف ارز مورد نیاز صنعت و واردات دارو و مواد اولیه و لوازم جانبی دارو، غیر از مسئولان سازمان غذا و دارو، هیچ فرد حقیقی از بخش خصوصی، با رسانه‌ها صحبت نکند چون به‌گفته آن‌ها «فضای فعلی جامعه، به اندازه کافی از اخبار تورم و گرانی قیمت و کمبود و احتکار کالاهای اساسی اشباع است و نیازی به التهاب بیش از این ندارد.»
این ممنوعیت در حالی اعمال شده است که خبرهای مربوط به گرانی، کمبود و قاچاق دارو در ایران روزبه‌روز نگرانی‌های مردم را نسبت به سلامتی‌شان بیشتر کرده است.
گرانی سرسام‌آور دارو
گرانی دارو در ایران بیداد می‌کند. بنا بر اطلاعات منتشرشده در رسانه‌های رسمی ایران، به‌عنوان نمونه قیمت آنتی‌بیوتیک، از داروهای پرمصرف، ۱۲درصد و قیمت یک ورق قرص مُسَکِن، پنج برابر گران شده است.
اما آمار غیررسمی بسیار بیش از این‌هاست. در شهریورماه گذشته گفته شد که برخی داروها در ایران بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ درصد گران شده‌اند. به‌عنوان مثال پلاویکس که از لخته شدن خون جلوگیری می‌کند حدود ۵۸ تا ۶۰ هزار تومان بود، قیمت این دارو بیش از یک ماه بعد به ۱۴۶ هزار تومان و پس از یک ماه دیگر به ۱۶۴ هزار تومان رسید. قیمت یک بسته ۳۰ عددی قرص دپاکین که برای اعصاب و افراد دارای تشنج تجویز می‌شود، ۳۷ تا ۴۰ هزار تومان بود که ناگهان قیمت آن به ۱۳۵ هزار تومان رسید.
به‌گزارش روزنامه اعتماد تولیدکنندگان دارو می‌گویند از ابتدای امسال، داروهای بدون نسخه، ارز دولتی نمی‌گیرند و داروها باید با ارز نیمایی پنج برابر گران‌تر از ارز دولتی تولید شوند چون دولت دیگر پولی به‌عنوان ارز ندارد.
حذف ارز دولتی
به‌گفته فعالان صنعت دارویی در ایران ارز دارویی از ۲,۵ میلیارد دلار در سال ۹۸ به ۱,۵ میلیارد دلار در سال ۹۹ کاهش پیدا کرده و کاغذ و بلیستر و مواد پرکننده کپسول و حجم‌دهنده قرص، از دریافت ارز دولتی محروم شده‌اند و در نتیجه با گرانی‌های گسترده در سطح جامعه، تولیدکنندگان دیگر توانایی مالی تحمل هزینه‌ها را ندارند.
در دو سال گذشته، لوازم جانبی تولید دارو از دریافت ارز ۴۲۰۰ تومانی دولتی حذف شدند و به گروه دریافت‌کننده ارز نیمایی پیوستند اما ارز نیمایی قیمت پنج برابر ارز دولتی دارد و به‌گفته تولیدکنندگان دارو دریافت آن پس از انتظار در صف‌های طولانی، بسیار زمان‌بر است که همین انتظار، یکی از دلایل توقف مقطعی خطوط تولید برخی داروها و کمبود موقتی دارو در بازار مصرف است.
اعتماد به‌نقل از تولیدکنندگان دارو از کمبود فعلی اسپری‌های تنفسی در داروخانه‌ها مثال زده و نوشته است که علت اصلی این کمبود، «مشکلات پیش‌آمده برای بسته‌بندی نهایی است چون با وجود تولید داروی استنشاقی در داخل کشور، محفظه اسپری‌ها از اقلام وارداتی بوده که سال گذشته، از فهرست دریافت ارز دولتی خارج شده و باید با ارز نیمایی وارد شود». دو سال قبل، واردات این محفظه‌ها برای شرکت تولید‌کننده اسپری‌های تنفسی، ۱۵ میلیارد تومان هزینه داشت و از زمانی که لوازم جانبی صنعت دارو، مشمول ارز نیمایی شد تا ابتدای تابستان امسال که ارز نیمایی ۲۰ هزار تومان شد برای واردات محفظه‌های اسپری با ارزنیمایی، باید ۱۰۰ میلیارد تومان هزینه می‌شد.
یک فعال صنعت دارو در این‌باره می‌گوید:
«فکر می‌کنید تولید‌کننده تا کی و تا کجا می‌تواند پا به پای افزایش قیمت‌ها پیش برود؟ اصلاً فکر می‌کنید تولید‌کننده، چقدر نقدینگی دارد که حضور در این عرصه بی‌سامان افزایش قیمت‌ها را تاب بیاورد؟»
کمبود انسولین
در روزهای اخیر کمبود انسولین به یکی از نگرانی‌های بزرگ حدود پنج میلیون بیمار دیابت در ایران تبدیل شده است که ۶۰۰ هزار نفر از آن‌ها روزانه به تزریق آن نیاز دارند.
محمدرضا شانه‌ساز، رئیس سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت می‌گوید کمبود فعلی انسولین مقطعی است اما گفته می‌شود که مسئله کمبود انسولین در بازار نیست بلکه این دارو اصلاً در بازار وجود ندارد.
این موضوع موجب شد در روزهای اخیر هشتگ «انسولین نیست» در شبکه‌های اجتماعی به یکی از موضوعات داغ تبدیل شود.
وزیر بهداشت اما بارها گفته است کمبودی در مورد واردات انسولین آنالوگ (قلمی) در بازار ایران وجود ندارد و محمود نجفی عرب، رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی تهران نیز گفته است امسال ۱,۵ برابر نیاز مردم ایران انسولین وارد شده است. نجفی عرب در این‌باره گفته است:
«نباید هیچ کمبودی وجود داشته باشد. اما انسولین وارد شده، دوباره صادر می‌شود. یا به عبارتی از راه‌های غیرقانونی از کشور خارج می‌شود.»
رسانه‌های رسمی در ایران نوشته‌اند که در حال حاضر در بازار سیاه، انسولین به قیمت هشت برابر قیمت داروخانه‌ها موجود است.
«القای روانی» کمبود دارو
در روزهای اخیر خبر کشف ۱۹ کامیون حامل داروی قاچاق در عراق نیز موضوع کمبود دارو در ایران را برجسته کرده است. رسانه‌های عراق به نقل از مقام‌های امنیتی این کشور این محموله را «بزرگ‌ترین محموله قاچاق دارو از ایران به عراق» توصیف کردند. اما حیدر محمدی، مدیر کل نظارت بر دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و داروی ایران اظهارات مقامات عراق در حد ادعا دانست و گفت هیچ سند و مدرکی ارائه نشده و اگر نمونه‌های داروها را به ایران بدهند، بررسی می‌شود. علیرضا وهاب‌زاده، مشاور وزیر بهداشت نیز گفته بود که این داروها از داروخانه خریداری شده است.
روزنامه اعتماد به‌نقل از «منابع آگاه در وزارت بهداشت» نوشته است کمبود دارو تنها یک «القای روانی» در مورد داروهای یارانه‌ای و مربوط به بیماری‌های خاص و صعب العلاج است. آن‌ها می‌گویند در سال‌های گذشته نیز «برخی مدیران حوزه درمان، با ملتهب کردن فضای عمومی جامعه درباره کمبود یک برند خاص از داروی برخی بیماران صعب‌العلاج، چندبار در این زمینه جو‌سازی کرده بودند». به‌گفته آن‌ها این پدیده اکنون به بازار مصرف و تقاضای عمومی دارو و به پیشخوان داروخانه‌ها رسیده است در حالی که میزان داروی موجود در انبار کارخانه‌های تولید‌کننده دارو و مواد اولیه، با این پدیده هم‌خوانی ندارد.
«منابع آگاه در وزارت بهداشت» گسترش این پدیده را به خروج آمریکا از برجام و تحریم‌های این کشور علیه ایران مربوط می‌دانند و می‌گویند با بازگشت تحریم‌های اقتصادی آمریکا از نیمه‌های سال ۹۸، پرونده مراودات تجاری برخی شرکت‌های دارویی خارجی با تجار ایرانی به‌طور بسته شد. از زمستان ۹۷ نیز سعید نمکی، وزیر بهداشت دستور داد واردات هرگونه داروی خارجی دارای مشابه ایرانی متوقف شود و بدین ترتیب کاهش حجم ذخایر داروهای وارداتی بیشتر شد و در پی آن پدیده «برندینگ» ظاهر شد.
دارو از جمله مواردی است که مشمول تحریم‌های آمریکا نمی‌شود. اگرچه تحریم‌ها در مبادلات بانکی ایران، از جمله در ارتباط با واردات دارو، محدودیت ایجاد کرده است، با این حال به‌نظر می‌رسد که تحریم‌ها تنها علت کمبود، گرانی و قاچاق دارو در ایران نیست.
بیشتر بخوانید: