گزارش جدید «برنامه اقلیمی ملل متحد» به دولت‌های جهان هشدار می‌دهد که اگر انتشار گازهای گلخانه‌ای را فراسوی تعهدات کنونی‌شان کاهش ندهند، باید آماده مواجهه با اثرهای فاجعه‌بار تغییرات اقلیمی باشند.
گزارش سالانه سازمان ملل درباره انتشار گازهای گلخانه‌ای در ۲۰۱۹ تصویر نگران‌کننده‌ای از وضعیت اقلیم ترسیم می‌کند. بر اساس این گزارش که سه‌شنبه ۲۶ نوامبر منتشر شد، گرمایش جهانی زمین رو به افزایش است و قدرت‌های جهانی تلاشی برای مقابله با آن انجام نمی‌دهند.
جان کریستنسن، مدیر گروه مولفان این گزارش دراین‌باره گفته است:
«انتشار گازهای گلخانه‌ای باید تا ۲۰۳۰، ۵۵ درصد کاهش یابد. اگر همین سال آینده دست به اقدام‌های بلندپروازانه نزنیم، دیگر هیچ راهی برایمان باقی نخواهد ماند.»
گزارش برنامه اقلیمی سازمان ملل که «اختلاف انتشار» (Emissions Gap) نام دارد، به تفاوت بین میزان واقعی انتشار گازهای گلخانه‌ای و تعهد هر کشور بر سر میزان انتشار این گازها می‌پردازد.
این گزارش انگشت اتهام را عمدتاً به سوی کشورهای عضو گروه ۲۰ می‌گیرد؛ به‌ویژه ایالات متحده و چین ــ دو کشور صدرنشین در فهرست تولید گازهای گلخانه‌ای ــ ، روسیه و اتحادیه اروپا.
۲۰ کشور صنعتی جهان مسئول ۷۸ درصد از کل انتشار گازهای گلخانه‌ای هستند اما بر اساس این گزارش، قدرت‌های صنعتی کار چندانی برای مقابله با گرمایش زمین انجام نداده اند.
این بی‌توجهی باعث شده است که حتی در صورت عمل تمام کشورها به تعهدات برآمده از توافق اقلیمی پاریس (۲۰۱۵)، باز هم متوسط درجه حرارت زمین نسبت به دوران پیشاصنعتی بین ۳,۴ تا ۳,۹ سلسیوس افزایش یابد و تأثیرات ویرانگر تغییرات اقلیمی را به همراه آورد.
یافته‌های گزارش سازمان ملل به این معناست که برای مقابله با بحران اقلیمی، دولت‌ها باید تعهدات‌شان بر اساس توافق پاریس برای کاهش گازهای گلخانه‌ای را «پنج برابر» افزایش دهند. در غیر این صورت، پیش از ۲۰۳۰، امیدها برای محدودکردن افزایش دمای زمین تا ۱,۵ درجه سلسیوس نسبت به دوران پیشاصنعتی بر باد خواهد رفت.
رهبران جهان ۲۰۱۵ در پاریس با امضای توافقی اقلیمی متعهد شدند که افزایش دمای هوای سیاره نسبت به دوران پیشاصنعتی را «تا حد خوبی زیر دو درجه سلسیوس» نگه دارند. این توافق بزرگ‌ترین دستاورد در دیپلماسی جهانی محیط زیستی بود؛ دستاوردی که پس از حدود یک ربع قرن از زمان نخستین بحث درباره تغییرات اقلیمی در اجلاس زمین سازمان ملل در ۱۹۹۲ به دست آمد. و به باور بسیاری، دیرهنگام.
کارشناسان و فعالان محیط زیست و متخصصان پنل اقلیمی سازمان ملل نسبت به نابسنده‌بودن توافق پاریس هشدار داده‌اند و می‌گویند که افزایش دمایی بیش از ۱,۵ درجه تمام تأثیرات ویرانگر تغییرات اقلیمی را به همراه خواهد آورد. با این وجود، بسیاری از دولت‌ها نسبت به تعهدات توافق پاریس بی‌توجه‌اند و ایالات متحده نیز خروج از این توافق را اعلام کرده است. ۱۰ کشور دیگر از جمله ایران و عراق و ترکیه نیز توافق پاریس را رسماً تصویب نکرده اند.
آیا امیدی باقی مانده است؟
گزارش سازمان ملل در عین هشدارآمیزبودن، کماکان تأکید می‌کند که هنوز راهی برای محدودکردن افزایش دمای زمین به زیر ۱,۵ درجه سلسیوس وجود دارد. این کار اما منوط به اتخاذ ابتکارعمل‌های رادیکال است.
به گفته کریستنسن، «علم می‌گوید که می‌توانیم، اما به اراده سیاسی وابسته است».
اینگر اندرسن، مدیر برنامه اقلیمی سازمان ملل نیز بر ضرورت افزایش تعهدات کشورها تأکید می‌کند:
«شکست جمعی ما برای دست‌به‌کارشدن در زمان مناسب و به شکلی سرسختانه به این معناست که اکنون باید انتشار گازهای گلخانه‌ای را به شدت کاهش دهیم؛ چیزی حدود ۷ درصد به شکل سالیانه. ما باید در ۲۰۲۰ تا جایی که ممکن است، به این هدف دست یابیم. پس نیاز به قوی‌ترکردن “میزان مشارکت تعیین‌شده در سطح ملی” در کاهش گازهای گلخانه‌ای داریم تا دگرگونی‌های عظیم در اقتصاد و جامعه را آغاز کنیم.»
به عنوان بخشی از توافق پاریس، هر کشور بر اساس میزان مشارکت تعیین‌شده در سطح ملی، به کاهش سطح تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای دست می‌زند.
برای مثال، جمهوری اسلامی گفته که در صورت وجود تحریم‌ها (وضعیت فعلی) تا ۴ درصد، و در صورت رفع تحریم‌ها تا ۱۲ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای خواهد کاست. با این وجود، توافق پاریس هنوز رسماً در خود ایران به تصویب نرسیده است.
تا کنون، حدود ۷۰ کشور اعلام کرده اند که طرح میزان مشارکت ملی جدیدی ۲۰۲۰ به سازمان ملل برای کاهش هر چه بیشتر گازهای گلخانه‌ای ارائه خواهند داد. ۵۶ کشور هم گفته اند که تا ۲۰۵۰ انتشار گازهای کربنی را به صفر خواهند رساند.
جهان برای مقابله با بحران اقلیمی همچنین باید منابع انرژی خود را به شکل ریشه‌ای تغییر دهد. الکتریسیته باید تا ۲۰۵۰ به مهم‌ترین منبع انرژی بدل شود و منابع انرژی تجدیدپذیر باید تا میانه قرن بیست‌و‌یکم دست‌کم ۸۵ درصد از کل مصرف جهانی را تأمین کنند. تولید زغال‌سنگ باید متوقف شود. صنایع سنگین و حمل و نقل باید انتشار گاز کربنی را به صفر برسانند. و بالاخره، بازدهی انرژی باید افزایش یابد.
به علاوه، متخصصان سازمان ملل می‌گویند که فرآیند گذار به سمت اقتصاد جهانی سبزتر سالانه بین ۱,۶ تا ۳,۸ تریلیون دلار هزینه در بر خواهد داشت.
اجلاس اقلیمی آتی سازمان ملل از دوم تا ۱۳ دسامبر برگزار خواهد شد. شیلی ریاست دوره‌ای گفت‌و‌گوهای اقلیمی را بر عهده دارد. قرار بود نشست آتی اقلیمی سازمان ملل در سانتیاگو در شیلی برگزار شود اما اعتراض‌های گسترده ضددولتی باعث شد که رهبران این کشور نشست را لغو، و میزبانی آن را به اسپانیا واگذار کنند.