دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، گفته بود مادامی که نیروهای نظامی آمریکایی در سوریه حضور دارند، ما باید بتوانیم از نفت این کشور ماهانه میلیون‌ها دلار درآمد کسب کنیم. بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه در پاسخ ایالات متحده را به «سرقت نفت» متهم کرد و روسیه، از جمله حامیان بشار اسد، این اقدام آمریکا را «راهزنی بین‌المللی» نامید.
اکنون چه کسی از کنترل نفت سوریه سود خواهد برد؟
قدرت‌های بزرگی که می‌خواهند کنترل داشته باشند
ارتش ایالات متحده آمریکا در ماه اکتبر از خروج نیروهایش از شمال سوریه خبر داد، اما اعلام کرد که ۵۰۰ نیروی نظامی‌اش را برای محافظت و کنترل تاسیسات نفتی ــ که در حال حاضر مهم‌ترین منابع طبیعی در این منطقه هستند ــ در کنار «نیروهای سوریه دموکراتیک» به رهبری کردها حفظ خواهد کرد.
«ما نفت را نگه می‌داریم، این را به یاد داشته باشید. ما می‌خواهیم نفت را در دست خودمان داشته باشیم. ۴۵ میلیون دلار در ماه»
دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا
مارک اسپر، وزیر دفاع ایالات متحده گفته بود که حضور نیروهای آمریکایی تنها برای محافظت از تاسیسات نفتی در مقابل دولت اسلامی (داعش) نیست، بلکه برای مقابله با نفوذ بیشتر روسیه و نیروهای دولتی سوریه هم هست.
نیروهای روسی در این بخش در تلاش برای کمک به نیروهای دولتی سوریه هستند تا دمشق مجدداً کنترل تاسیسات نفتی را به دست بگیرد.
روسیه و سوریه در سال ۲۰۱۸ توافق‌نامه همکاری انرژی را امضا کردند که بر اساس آن مسکو این اجازه را خواهد داشت که تاسیسات نفتی و گازی سوریه را بازسازی کند.
در چنین شرایطی بود که دونالد ترامپ اعلام کرد واشنگتن هم تمایل دارد از سود تاسیسات نفتی که سربازان آمریکایی از آن محافظت می‌کنند، بهره‌مند شود.
سوریه چقدر نفت تولید می‌کند؟
بخش نفت و گاز نقش مهمی در درآمدهای دولت سوریه ایفا کرده، حتی اگر ذخایر آن در مقایسه با سایر کشورهای خاورمیانه بسیار اندک باشد.
«این مربوط به پول و نفت است… قطعا که ما عصبانی هستیم. این غارت است»
بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه
در سال ۲۰۱۸ ذخایر نفت سوریه در حدود ۲,۵ میلیارد بشکه تخمین زده شد که در مقایسه با ۲۹۷ میلیارد بشکه ذخایر نفتی عربستان سعودی، ۱۵۵ میلیارد بشکه نفت ایران و ۱۴۷ میلیارد بشکه نفت عراق چندان چشم‌گیر نیست.
بیشتر میادین نفتی سوریه، در استان دیرالزور، در شرق سوریه و نزدیک مرز با عراق، و نیز در حسکه در شمال‌شرقی این کشور متمرکز شده‌اند.
اما از زمان آغاز درگیری‌های داخلی سوریه از سال ۲۰۱۱، تولید نفت این کشور سقوط کرد.
بر اساس گزارش مرکز آمار بریتیش پترولیوم برای انرژی جهانی که در سال ۲۰۱۹ تهیه شده، سوریه در سال ۲۰۰۸ حدود ۴۰۶ هزار بشکه در روز نفت تولید می‌کرد.
اما در سال ۲۰۱۱ تولید نفت سوریه به ۳۵۳ هزار بشکه در روز کاهش پیدا کرد و این روند تا سال ۲۰۱۸ به ۲۴ هزار در روز رسید – کاهشی بیش از ۹۰ درصد.
دمشق دیگر کنترل ندارد
با گسترش جنگ دولت سوریه کنترل بیشتر مناطق نفت‌خیز کشور را از دست داد و این مناطق به دست گروه‌های مخالف دولت بشار اسد افتاد. داعش نهایتاً کنترل بسیاری از این مناطق را در دست گرفت.
داعش موفق شد ۲۰۱۴ بخش اعظم میادین نفتی در شرق سوریه، از جمله بزرگ‌ترین آن «العمر» در استان دیرالزور را به کنترل درآورد.
طبق گفته وزارت دفاع آمریكا، فروش نفت به یكی از بزرگ‌ترین منابع درآمد برای گروه دولت اسلامی تبدیل شده بود و این گروه در سال ۲۰۱۵ حدود ۴۰ میلیون دلار در ماه از این طریق درآمد داشت.
دولت اسلامی پس از شکست در مقابل نیروهای سوریه دموکراتیک (SDF) کنترل میادین نفتی سوریه را از دست داد و نیروهای این ائتلاف کردها و عرب‌ها و ترکمن‌ها و آشوری‌ها، تحت حمایت ایالات متحده پس از شکست کامل دولت اسلامی در آخرین سنگرشان در شرق سوریه، کنترل این مناطق را به دست گرفتند.
تاسیسات نفتی سوریه به دلیل حملات هوایی ایالات متحده که تلاش می‌کرد یکی از منابع اصلی درآمد گروه دولت اسلامی را از بین ببرد، آسیب‌های زیادی دید.
شبه نظامیان داعش هنگامی که دریافتند میادین نفتی به کنترل نیروهای کرد در خواهد آمد، بسیاری از زیرساخت‌های نفتی را تخریب کردند.
نیروهای کرد هنوز از درآمدهای نفتی سود می‌برند
نیروهای سوریه دموکراتیک به رهبری کردها، در ۲۰۱۷ کنترل تاسیسات مهم نفتی در شمال شرقی سوریه و در امتداد رودخانه فرات را به تدریج از دست نیروهای داعش خارج کردند. آنها از آن زمان توانسته‌اند برخی از آسیب‌ها را بازسازی و تولید نفت در این مناطق را تا حدی احیا کنند.
جاناتان هافمن، مشاور وزیر دفاع ایالات متحده اخیرا در این باره گفت: «درآمد حاصل [میادین نفتی] به ایالات متحده نمی‌رود، بلکه به نیروهای سوریه دمکراتیک تعلق خواهد گرفت.»
چارلز لیستر، همکار ارشد مؤسسه خاورمیانه گفت: «نیروهای سوریه دموکراتیک و قبایل متحد در شرق سوریه در حال کنترل تقریبا ۷۰ درصد از منابع ملی نفت سوریه و تعدادی از تاسیسات با ارزش گاز هستند.»
به گفته جاناتان هافمن اگرچه بیشتر این امکانات بسیار پایین‌تر از سطح تولید آنها قبل از آغاز جنگ است، اما همچنان منبع درآمد مهمی برای نیروهای سوریه دموکراتیک محسوب می‌شوند.
اگرچه حمله ترکیه در ماه اکتبر به شمال سوریه باعث شد که نیروهای کرد مناطق قابل توجهی از قلمرو خود را از دست بدهند، اما همچنان اکثر میادین نفتی در شرق فرات تحت کنترل نیروهای سوریه دموکراتیک باقی مانده است.
دولت بشار اسد همچنان از دسترسی به میادین نفتی ناامید است و برای تامین نیازهایش همچنان وابسته به واردات قابل توجه نفت از خارج از کشور است.
با این حال، یک نتیجه تحریم‌های شدید ایالات متحده و اتحادیه اروپا علیه سوریه این است که دسترسی دمشق به نفت وارداتی هر چه دشوارتر شده است.
تاکنون ایران عمده تامین‌کننده نفت سوریه بوده است. اما این اقدام ایران با تحریم‌های ثانویه شدیدتر اعمال‌شده توسط ایالات متحده علیه هر شرکت یا کشوری که در تجارت با سوریه دخیل است، محدود شده است.
منبع:بی‌بی‌سی جهانی
در همین زمینه:
وزارت دفاع روسیه ارتش آمریکا را به حفاظت از قاچاقچیان نفت سوریه متهم کرد