دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده به یکی دیگر از وعده‌های انتخاباتی‌اش عمل کرد. واشنگتن رسماً فرآیند خروج از توافق اقلیمی پاریس را کلید زده است. با خروج کشوری از توافق پاریس که همزمان بزرگ‌ترین آلاینده و بزرگ‌ترین اقتصاد جهان است، اروپا همکاری اقلیمی نزدیک‌تر با چین را مدنظر دارد.
مایک پمپئو، وزیر خارجه ایالات متحده دوشنبه چهارم نوامبر / ۱۳ آبان در توئیتی خروج رسمی از توافق اقلیمی جهانی پاریس (۲۰۱۵) را اعلام کرد؛ یعنی درست در نخستین روزی که آغاز فرآیند خروج از توافق برای ایالات متحده ممکن شد.
ایالات متحده ۲۰۱۶ توافق پاریس را رسماً امضا کرد. بر اساس مفاد توافق، امضاکنندگان زودتر از سه سال پس از تاریخ پیوستن به این پیمان جهانی قادر به خروج از آن نبودند.
ترامپ از دوران رقابت‌های انتخاباتی ۲۰۱۶ وعده خروج از توافق پاریس را داد. این سیاستمدار انکارگر گرمایش زمین یکم ژوئن ۲۰۱۷، اندکی پس از قدم گذاشتن به کاخ سفید در سخنانی در باغ رز آن اعلام کرد که از توافق اقلیمی جهانی بیرون خواهد رفت ــ توافقی که او «دراکونی»، «غیرمنصفانه»، «غارت‌گر آمریکا»، … توصیف کرده بود: «من انتخاب شدم تا شهروندان پیتسبورگ را نمایندگی کنم، نه پاریس را.»
ترامپ به تغییرات اقلیمی حاصل از دخالت بشر باور ندارد و گرمایش زمین را «حقه چینی‌ها» خوانده است. اما نقش‌داشتن انسان در افزایش درجه حرارت به واسطه صنعتی‌سازی و مصرف بی‌رویه سوخت‌های فسیلی یک واقعیت علمی انکارناپذیر است. «اداره کل ملی هوانوردی و فضای ایالات متحده» (ناسا) در این باره می‌نویسد:
«بر اساس پژوهش‌های متعددی که در ژورنال‌های علمی دارای داوری دقیق منتشر شده‌اند، دست‌کم ۹۷ درصد دانشمندان اقلیم‌شناس فعال در حال حاضر بر این نکته متفق‌القولند: جریان‌های گرم‌شدن آب و هوا در قرن گذشته به احتمال قریب به یقین به خاطر فعالیت‌های انسانی سر بر آورده‌اند».
اعلام رسمی خروج واشنگتن از توافق به معنای خروج فوری نیست. فرآیند خروج یک سال به طول می‌انجامد و آن‌طور که رسانه‌های آمریکایی گزارش داده‌اند، تاریخ دقیق خروج یک روز پس از انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ خواهد بود.
این زمان‌بندی باعث امیدواری فعالان و گروه‌های محیط زیست آمریکایی به بازگشت به توافق شده؛ امید به اینکه رقیب دموکرات ترامپ در انتخابات آتی ریاست‌جمهوری پیروز شود.
با این وجود، آن طور که روزنامه آمریکایی «نیویورک‌تایمز» می‌نویسد، حامیان توافق پاریس پیشاپیش طرحی برای پیشبرد آن بدون حضور ایالات متحده آماده کرده‌اند.
هرچند ایالات متحده نخستین کشوری است که رسماً از توافق خارج می‌شود، هنوز ۱۰ کشور دیگر این توافق را رسماً تصویب و اجرایی نکرده اند ــ از جمله ایران، عراق و ترکیه.
- ویدئوی ناسا از روند گرمایش زمین از ۱۸۸۰ تا ۲۰۱۵ را ببینید که بشر عامل اصلی آن بوده:
آیا نقش چین مهم‌تر می‌شود؟
ایالات متحده نه تنها بزرگ‌ترین اقتصاد جهان، که بزرگ‌ترین آلاینده جهان نیز هست (نمودار یک). چین در هر دو مورد در رده دوم قرار دارد، هرچند در میزان آلایندگی در سال‌های اخیر گوی سبقت را از رقیب ربوده است (نمودار دو).
از همان ژوئن ۲۰۱۷ که خروج واشنگتن از توافق پاریس قطعی شد، چین به دلیل قدرت اقتصادی فوق‌العاده و توان سرمایه‌گذاری انبوه بر طرح‌های انرژی سبز و تجدیدپذیر، و نیز امکان کمک مالی به کشورهای فقیر برای مبارزه با تغییرات اقلیمی اهمیت بیشتری یافت. زمزمه‌ها از تلاش چین برای به دست گرفتن رهبری مبارزه با تغییرات اقلیمی حکایت داشت.
پس از اعلام خروجی رسمی واشنگتن از توافق پاریس، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه سه‌شنبه پنجم نوامبر / ۱۴ آبان به نقش مهم چین اشاره کرد. مکرون در شانگهای گفت:
«اگر بخواهیم به توافق پاریس عمل کنیم، باید سال آینده تعهدات‌مان به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای را تقویت کنیم و تعهدات جدیدی برای ۲۰۳۰ و ۲۰۵۰ بپذیریم. همکاری چین و اروپا در این راستا تعیین‌کننده است.»
یک مقام فرانسوی نیز به شرط ناشناس‌ماندن به خبرگزاری رویترز گفته است که پاریس از تصمیم واشنگتن برای خروج از توافق اقلیمی «متأسف» است اما «این اتفاق تنها شراکت فرانسوی‌ـ‌چینی بر سر اقلیم و تنوع زیستی را ضروری‌تر می‌کند».
چین گفته است که پس از ۲۰۳۰ انتشار گازهای کربنی‌اش کاهش خواهد یافت و تا پایان دهه آینده میلادی، سهم مصرف انرژی غیرفسیلی‌اش از کل انرژی مصرفی به ۲۰ درصد برسد.
متخصصان سازمان ملل در سه گزارش هشداردهنده در یک سال اخیر نسبت به پیامدهای وخیم گرمایش جهانی هشدار داده‌اند: تأثیرات تغییرات اقلیمی یعنی خشکسالی، قحطی، مهاجرت‌های اقلیمی انبوه، بیابان‌زایی، پدیده‌های اقلیمی حاد، سیل، خسارت‌های اقتصادی، آتش‌سوزی‌های طبیعی گسترده و بسیاری موارد دیگر که به گفته سازمان ملل به «آپارتاید اقلیمی» ختم خواهد شد.
رهبران جهان در سال ۲۰۱۵ در پاریس متعهد شدند که افزایش دمای هوای سیاره نسبت به دوران پیشاصنعتی را «تا حد خوبی زیر ۲ درجه سلسیوس» نگه دارند، اگرچه تعهد اصلی مبتنی بر نگه داشتن افزایش دما در مرز ۲ درجه است. کارشناسان و فعالان محیط زیست و متخصصان پنل اقلیمی سازمان ملل می‌گویند که افزایش دمایی معادل ۱,۵ درجه تمام تأثیرات ویرانگر تغییرات اقلیمی را به همراه خواهد آورد.