«تکان‌دهنده‌ترین تجربه من از این روزها در شیلی کنار آمدن با این حقیقت است که باید تحت حکومت نظامی و با حضور سربازان در خیابان‌ها کنار بیاییم. آنچه برای من رعب آور است یادآوری خاطرات گذشته روزهای دیکتاتوری و بازگشت آن در این روزهاست.» این مشاهدات ماریتچی فریشاس (Meritxell Freixas)، یک خبرنگار کاتالان است که پنج سال گذشته را در شیلی مشغول به کار برای یک روزنامه شیلیایی و چندین روزنامه دیگر اسپانیایی زبان بوده است.
ماریتچی در گفت‌وگو با زمانه از مشاهدات خود و اوضاع شیلی می‌گوید: «نیروهای گارد کارابینرو (پلیس) همچنان در خیابان‌ها مانده‌اند و به سرکوب مشغولند»
فریشاس می‌گوید: «به گفته کمیسیون حقوق بشر شیلی، تا روز سه شنبه بیش از ۱۲۰۰ نفر توسط سربازان یا در جریان تیراندازی زخمی شده‌اند. دستکم ۲۰ نفر در این اعتراض‌ها کشته شده‌اند. کمیسیون همچنین ۱۳۸ پرونده حقوقی مربوط به پنج مورد قتل، ۱۸ مورد خشونت جنسی گردآوری کرده که در همه آنها پلیس و ماموران نظامی دخالت داشته‌اند و قرار است دادستانی شیلی در مورد این پرونده‌ها تحقیق کند.»
در شیلی چه خبر است؟
شیلی شاهد بدترین ناآرامی طی ده‌های گذشته بوده. قیام بدون رهبر مردم شیلی در سراسراین نوار باریک که در غرب آمریکای جنوبی و مجاورت اقیانوس آرام واقع شده، گسترش یافته است. اعتراض‌ها از افزایش ۳ درصدی بلیط مترو آغاز شد و نتیجه آن روزها تظاهرات عظیم و خشونت بود.
با وجود این‌که اعتراض‌ها عمدتا آرام و صلح آمیز با آوازخوانی همراه بوده، اما گزارش‌هایی از موارد آتش سوزی و غارت و نیز برخوردهای خشونت‌بار میان نیروهای امنیتی و تظاهرکنندگان نیز منتشر شده است.
کافی است در رسانه‌های اجتماعی هشتگ‌های #ChileNoSeRinde و #ChileDespierto را دنبال کنید و صدها عکس و ویدیو از رقص و سرود گرفته تا آتش و خیابان‌ها در زیر پوتین و کامیون‌های نظامی را در شیلی ببینید.
شنبه گذشته بیش از یک میلیون نفر به خیابان‌های سانتیاگو آمدند، به گفته سازمان‌دهندگان این بزرگترین تظاهرات از زمان بازگشت دموکراسی به شیلی در سال ۱۹۹۰ بوده است.
فریشاس می‌گوید که تظاهر کنندگان عمدتاً جوان و دانشجو هستند: «تظاهرات دو هفته پیش شروع شد، وقتی‌که دانشجویان حاضر نشدند که زیر بار افزایش قیمت بلیط حمل و نقل عمومی بروند.»
این روزنامه‌نگار می‌گوید که از این نظر این جنبش مشابه همان‌چیزی است که در بسیاری از دیگر کشورها در این روزها می‌بینیم، مانند آنچه در لبنان و یا بارسلون می‌گذرد و می‌بینیم که دانشجویان در صف نخست این اعتراضات هستند.
معترضان شیلی چه می‌خواهند؟
با وجود آنکه سباستین پینی‌یرا، رئیس جمهوری میلیاردر شیلی تدابیری را برای رفع نابرابری شدید و دیگر نارضایتی‌های عمومی درنظرگرفته و از جمله هشت عضو کابینه‌اش را تغییر داده است، اما هیچ نشانه‌ای از فروکش کردن اعتراض‌ها دیده نمی‌شود.
بیش از ۷۰۰۰ نفر تا کنون در جریان تظاهرات اخیر بازداشت شده‌اند، در بسیاری از شهرهای شیلی وضعیت اضطراری و مقرارت منع رفت و آمد شبانه برقرار شده، اما معترضان در شیلی همچنان خشمگین هستند و این تدابیر حتی بر خشم‌شان افزوده است.
چناچه ماریتچی فریشاس به زمانه می‌گوید، مشکل در شیلی فراتر از آن است که با اقداماتی از این دست حل شود و تظاهرکنندگان را به خانه‌ها بازگرداند:
«مشکل اصلی در شیلی نابرابری است که میلیون‌‌ها شهروند شیلی را در رشد اقتصادی شیلی سهمی نکرده و بیرون نگه‌داشته است. بر اساس اعلام برنامه توسعه عمران سازمان ملل متحد یک درصد از جمعیت شیلی ۳۳ درصد از ثروت کشور را در اختیار دارد، و این شیلی را نابربرترین کشور در میان کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی (OECD) ساخته است. »
فریشاس اضافه می‌کند که مردم در خیابان‌ها معترض سقوط دستمزدها و افزایش هزینه تحصیلات و خدمات بهداشتی هستند و همچنین با نظام بازنشستگی خصوصی مشکل دارند:
«آنها می‌خواهند که قانون اساسی جدیدی تدوین و جایگزین قانون فعلی شود که سال ۱۹۸۰ و در دوران دیکتاتوری آگوستو پینوشه ( ۱۹۷۳- ۱۹۹۰) نوشته شد، این قانون اساسی یک محمل قانونی برای مدل اقتصادی نئولیبرال فراهم کرده که نظام بازنشستگی ، بهداشت و تحصیلات خصوصی از پیامدهای آن است.»
میراث نئولیبرال پینوشه
تاریخ شیلی با نئولیبرالیسم و دوران آگوستو پینوشه پیوندی ناگسستنی دارد.
آگوستو پینوشه با کودتای ۱۱ سپتامبر ۱۹۷۳ دولت سوسیالیست سالوادور آلنده را سرنگون و به مدت ۱۷ سال تا سال ۱۹۹۰ بر شیلی حکومت کرد. در زمان دیکتاتوری پینوشه پیاده کردن دستورالعمل‌های نئولیبرالی، سیاست‌های خصوصی سازی و کوچک کردن دولت را به همراه داشت. شیلی نخستین کشوری بود که این دستورالعمل‌ها (یعنی دکترین نئولیبرالیسم) را به کار بست و نتیجه آن رشد اقتصادی بسیار بالا و نیز نابرابری و شکاف اقتصادی گسترده در جامعه بود.
پینوشه سی سال است که در مسند قدرت نیست اما برغم رفتن او سیاست‌های اقتصادی نئولیبرال برجا ماند و تحلیلگران زیادی جنبش امروز مردم شیلی را تالی چهل‌سال پیاده سازی سیاست‌های نئولیبرالی می‌دانند.
ماریتچی فریشاس می‌گوید:« این سیاست ها با رفتن پینوشه تغییری نکردند چرا که بر اساس قانون اساسی سال ۱۹۸۰ که امروز هم معتبر است اعمال می‌شوند. قانون اساسی چندین بار اندکی تغییر کرده، مهمترین مورد آن سال ۲۰۰۵ و در زمان دولت ریکاردو لاگوس اتفاق افتاد، اما در نهایت روح قانون اساسی تغییری نکرد و همانطور باقی ماند.»
و امروز
در حالیکه تظاهرات ضد دولتی در شیلی ادامه دارد ، دولت شیلی از میزبانی دو اجلاس بین‌المللی مهم، از جمله کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل صرفنظر کرد.
سباستین پینی‌یرا، رئیس جمهوری شیلی گفت که این برایش اقدامی دردناک بود، اما لازم بود که دولتش برقراری نظم عمومی را در اولیت قرار دهد. اجلاس تغییرات اقلیمی COP25 قرار بود بین دوم تا ۱۳ سپتاکبر در اتین کشور برگزار شود. اجلاس دیگری که لغو شده نشست همکاری‌های اقتصادی آسیا-پاسیفیک است که آن نیز قرار بود ماه آینده در شیلی برگزار شود. این نخستین بار است که کشوری از میزبانی کنفرانسی در این سطح از اهمیت در فاصله کمی مانده به آن صرفنظر می‌کند.
