دوشنبه ۲۹ ژوئیه / ۷ مرداد سال جاری «روز تخطی زمین» اعلام شد. روز تخطی زمین نامی است برای روزی که تمام منابع قابل احیا برای مصرف یک سال در آن به پایان می‌رسد.

برای بزرگ‌تر شدن اینفوگرافی روی آن کلیک کنید

در سال‌های اخیر روز تخطی زمین تقریباً هربار زودتر از سال پیش از آن فرا رسیده است. در ۲۰۱۶ روز تخطی زمین ۵ اوت بود و حالا پس از سه سال به ۲۹ ژوئیه رسیده است.

آخرین بار پیش از دهه ۱۹۷۰ بود که میزان مصرف بشر با میزان منابع تجدیدپذیر قابل مصرف زمین تقریباً برابر می‌شد.

اگر مصرف جهانی با نرخ کنونی ادامه یابد، به ۱,۷۵ سیاره زمین برای تأمین نیازهای مصرفی نیاز داریم. به همین خاطر است که فعالان محیط زیست در اعتراضات‌شان شعار می‌دهند: «تنها یک زمین وجود دارد».

روز تخطی زمین (EOD) پیش از این «روز بدهی زیست‌محیطی» (EDD) خوانده می‌شد. معنای کلی آن تخطی جمعیت زمین از محیط زیست سیاره است، هرچند میزان مصرف در نقاط مختلف جهان ابداً برابر نیست.

برای نمونه، متوسط مصرف یک شهروند آمریکای شمالی پنج برابر یک شهروند مکزیکی، ۱۰ برابر یک شهروند چینی و ۳۰ برابر یک شهروند هندی است.

اگر تمام جهان شبیه آمریکا می‌زیست، به ۵ سیاره زمین برای تأمین نیازهای مصرفی نیاز داشتیم. این عدد برای استرالیا ۴,۱، برای روسیه ۳,۲، برای آلمان ۳ و برای هند تنها ۰,۷ است.

کشورهای مختلف نیز روزهای تخطی زمین متفاوت دارند. قطر پیش از همه، ۱۱ فوریه (تنها ۴۲ روز پس از آغاز سال) و لوگزامبورگ پنج روز بعد در ۱۶ فوریه روز تخطی زمین‌شان را گذراندند. این تاریخ برای امارات متحده عربی، کویت، ایالات متحده و کانادا به ترتیب ۸ مارس، ۱۱ مارس، ۱۵ مارس و ۱۸ مارس بود (نگاه کنید به اینفوگرافی بالا).

روز تخطی زمین ایران ۶ ژوئیه، ۲۳ روز زودتر از متوسط جهان بود. روز تخطی عراق اما ۷ دسامبر تعیین شده است.

شاخص روز تخطی زمین از ضرب نسبت «ظرفیت زیستی جهان» به «ردپای بوم‌شناختی جهان» در عدد ۳۶۵ (شمار روزهای جهان) محاسبه می‌شود.

محاسبات برای به دست آوردن ردپای بوم‌شناختی جهان، به میزان مصرف منابع طبیعی همچون حجم آب، زمین، ماهی و جنگل‌ها و نیز میزان انتشار گاز دی اکسید کربن (ردپای کربنی) توجه می‌کند.

ردپای کربنی اکنون ۶۰ درصد کل ردپای بوم‌شناختی جهانی را تشکیل می‌دهد. تنها به دلیل فعالیت‌هایی که به انتشار گاز دی اکسید کربن در جو می‌انجامند، روز تخطی زمین ۳۳ روز جلوتر می‌افتد.

زودهنگام‌ترشدن روز تخطی زمین طی پنج دهه گذشته نشانه مصرف بی‌رویه منابع زمین است.

دردنمون‌های این مصرف بی‌رویه را باید در شتاب‌گرفتن هر چه بیشتر تغییرات اقلیمی ناشی از فعالیت بشر و نیز آغاز روندی دید که دانشمندان سازمان ملل آن را «ششمین دوران انقراض عظیم جانوران» در حیات سیاره نامیده‌اند.

بر اساس گزارش پنل متخصصان اقلیمی سازمان ملل، اگر روند انتشار گازهای کربنی و نابودی طبیعت به دست انسان تا ۲۰۳۰ به شکل موثر و ریشه‌ای تخفیف نیابد، ۲۱ سال دیگر ــ یعنی در طول عمر اغلب ساکنان فعلی زمین ــ بدترین تأثیرات تغییرات اقلیمی نمایان می‌شوند: طوفان های تخریب گر، آتش سوزی های گسترده در طبیعت، افزایش فقر شدید، قحطی، شیوع بیماری ها، تشدید مهاجرت های اقلیمی، افزایش سطح آب دریاها، …

در همین زمینه:

نمودارهای دخالت‌ بشر در اقلیم: تولید گاز گلخانه‌ای در جهان و ایران