عباس امیر انتظام، سخنگوی دولت مهندس مهدی بازرگان و یکی از اعضای جبهه ملی که در طول سال‌های گذشته همواره از او به عنوان «قدیمی‌ترین زندانی سیاسی در ایران» یاد می‌شد، صبح روز پنج‌شنبه ۲۱ تیر ماه در اثر ایست قلبی در سن ۸۶ سالگی درگذشت. فرزندان او در سالگرد درگذشت پدرشان از «بانیان ظلم» به دادگاه فدرال واشنگتن شکایت کرده‌اند.
دولت آمریکا، ایران را به عنوان یک کشور حامی تروریست معرفی کرده و به همین سبب جمهوری اسلامی در محاکم ایالات متحده از مصونیت حقوقی برخوردار نیست. علی هریسچی، وکیل فرزندان عباس امیرانتظام در بیانیه‌ای اعلام کرد که به درخواست فرزندان عباس امیرانتظام شکایت از جمهوری اسلامی را به دادگاه فدرال واشنگتن تسلیم کرده است.
عباس امیر انتظام در بدو پیروزی انقلاب ۵۷ در مقام سفیر ایران در اسکاندیناوی و به عنوان نماینده ویژه دولت بازرگان مذاکراتی را درباره قراردادهای دوران پهلوی دوم، با کشورهای اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده آمریکا انجام داد. این مذاکرات زمینه‌ساز پرونده‌سازی طرفداران ولایت فقیه علیه او شد. او را به ایران احضار و به اتهام همدستی با آمریکا محاکمه کردند. یکی از شواهدی که ولایتمداران در دادگاه علیه او ارائه دادند، نامه سفیر وقت آمریکا در ایران بود که در آن نامه عباس امیر انتظام را به عنوان «عزیز» خطاب کرده بود. دادگاه انقلاب او را به اعدام محکوم کرد اما با تلاش‌های مهندس مهدی بازرگان، حکم اعدام به حبس ابد تقلیل پیدا کرد. عباس امیر انتظام در خاطراتش نوشته است که قبل از محاکمه او را ۴۵۴ روز در زندان انفرادی حبس کرده بودند.
علی هریسچی، وکیل فرزندان عباس امیرانتظام در بیانیه خود نوشته است:
«دادخواست این دعوی در سالگرد مرگ آقای امیر انتظام در دادگاه به ثبت رسیده است. خانواده امیرانتظام بابت ظلمی ۴۰ ساله به آقای امیرانتظام و خانواده او از بانیان این ظلم در دادگاه آمریکا شکایت کرده‌اند تا حقانیت پدر خود را در تاریخ به ثبت برسانند.»
در ادامه این بیانیه آمده است:
«هر سه فرزند آقای امیرانتظام در خردسالی از سوئد به آمریکا مهاجرت کردند. آنها از سال ۱۳۵۹تا سال ۱۳۷۵ با پدر خود هیچ تماسی نداشتند و هیچ صحبتی نکرده بودند و از نعمت پدر محروم بوده‌اند. در این مدت بارها به خاطر شایعات اعدام آقای امیرانتظام در غم از دست دادن پدر خود روزهای سختی را گذراندند.»
اردشیر و انوشیروان امیرانتظام و الهام انتظام در زمان دستگیری پدرشان در سال ۱۳۵۸ به ترتیب دو، شش و ۹ ساله بودند.
عباس امیر انتظام تا پایان عمر در تلاش برای دادخواهی و اعاده حیثیت بود. او بارها از مقام‌های قضایی خواسته بود در دادگاهی عادلانه و به شکل علنی محاکمه‌اش کنند تا بی‌گناهی یا گناهکار بودنش بر همگان آشکار شود اما دستگاه قضایی جمهوری اسلامی هرگز به این خواسته تن نداد و در مقابل، زمانی که امیر انتظام در حبس بود از او می‌خواست درخواست عفو یا آزادی مشروط کند که این خواسته نیز هیچ‌وقت مورد قبول امیر انتظام واقع نشد.
در دادخواستی که فرزندان او به دادگاه فدرال واشنگتن تسلیم کرده‌اند به برخی شکنجه‌ها هم اشاره شده است:
«او سال‌ها اجازه پوشیدن کفش نداشت و فرزندانش حق ملاقات با وی را نداشتند.»
در متن این دادخواست همچنین به این واقعه هم اشاره شده که زندانبان‌ها یک روز امیرانتظام و رضا علیجانی و تقی رحمانی را که هم‌بندان او بودند به عقب الاغی بستند و به قصد تحقیر آنان، الاغ را در خیابان‌ها گرداندند.
دکتر عبدالکریم لاهیجی، حقوقدان و مدافع حقوق بشر مقیم پاریس که مدتی وکالت عباس امیر انتظام را بر عهده داشت، در گفت‌وگویی که رادیو زمانه با او انجام داد درباره آینده دادخواهی در مورد امیرانتظام گفته بود:
«نه تنها در مورد امیرانتظام، بلکه تمام فجایعی که در دوران جمهوری اسلامی و در زمان خلخالی‌ها و محمدی گیلانی‌ها و … رخ داده باید دادخواهی بشوند. مساله دادخواهی که الان خوشبختانه تبدیل شده است به یک جنبش دادخواهی، برای این است که در وهله اول حقیقت کشف شود و بعد اگر قربانی زنده است، خسارت‌های مادی و معنوی‌ای که به او وارد شده، از طریق آن دولتی که امکان دادخواهی را فراهم آورده تامین شود و از همه مهم‌تر از او اعاده حیثیت شود.»
عباس امیر انتظام ۲۸ اوت ۲۰۰۸، نامه‌ای به بان کی‌مون دبیرکل وقت سازمان ملل متحد نوشت و خواستار دخالت سازمان ملل و کمک آنها در برقراری حقوق بشر و آزادی در ایران شد.
عباس امیر انتظام جایزه بین‌المللی حقوق بشر «برونو کرایسکی»، جایزه بین‌المللی شهامت اخلاقی «کرانسکی» و جایزه بین‌المللی حقوق بشر (لوح سپاس) از سازمان حقوق بشر ایران به ریاست شیرین عبادی را دریافت کرده است.
بیشتر بخوانید: