اتحادیه اروپا: انتخابات پارلمان اتحادیه، ۲۳ تا ۲۶ مه ۲۰۱۹ / ۲ تا ۵ خرداد ۱۳۹۸
این انتخابات بعد از انتخابات هند دومین حرکت بزرگ دموکراتیک جهان گرد صندوق رأی محسوب می‌شود. رای‌دهندگان ۷۵۱ نماینده پارلمان اروپا را مشخص خواهند کرد، و مشاغل مهم اروپایی، از جمله ریاست کمیسیون اروپا، پس از پایان این انتخابات به افرادی جدید سپرده خواهد شد.
انتخابات اروپا چیست، و برای اروپاییان چه اهمیتی دارد؟ در اینجا به برخی از سوال‌ها اصلی در رابطه با این انتخابات پاسخ خواهیم داد.
▪️چرا انتخابات ۲۰۱۹ اروپا مهم شد؟
انتخابات اروپا از سال ۱۹۷۹ هر پنج سال یکبار برگزار می‌شود. انتخابات امسال[1]، نهمین دور تحول در پارلمان اروپا را رقم می‌زند. به نظر می‌رسد بعد از چهل سال افول تدریجی مشارکت مردمی در انتخابات اروپا شاهد نوعی خیزش دوباره رای‌دهندگان هستیم.
در بیشتر انتخابات گذشته اروپا، احزاب سیاسی برای جلب مشارکت شهروندان کشورهای خود با چالش‌های زیادی مواجه بوده اند. رقابت‌های گذشته معمولاً بر سر مسائل ملی رخ می‌داد و مسائل اروپایی از درجه کمتر اهمیت برخوردار بود. رای‌دهندگان از رای خود برای انتقاد یا حمایت از دولت ملی خود استفاده می‌کردند. اما انتظارها از انتخابات آتی متفاوت است. انتخابات ۲۰۱۹ اولین انتخابات پس از قدرت گرفت پوپولیسم راستگرای اروپایی است و بنابراین حالا دیدگاه‌ها درباره آینده اروپا و شیوه سازماندهی اقتصادی و سیاسی در این منطقه در چشم عامه مردم اهمیت بیشتری پیدا کرده است. اکنون توجه مردم به مسائلی است که بیش از همه اروپا را مشغول خود کرده، از جمله مهاجرت، تروریسم، ائتلاف احزاب راست افراطی، وابستگی‌های اقتصادی، برگزیت، خطر دخالت‌های روسیه و ایالات متحده و غیره.
همچنین از عوامل رونق یافتن انتخابات ۲۰۱۹، تلاش احزاب ملی برای ایجاد ارتباط میان خواسته‌های ملی و فراملی است. آنها با معرفی نامزدهای اصلی خود و همینطور شفاف‌سازی روابط احزاب ملی و احزاب اروپایی توانسته اند مردم را نسبت به تبعات سیاست‌گذاری‌های منطقه‌ای آگاهتر کنند.
▪️چه کسانی حق رای دادن دارند؟
همه شهروندان بالای ۱۸ سال اتحادیه اروپا شایسته رای دادن در این انتخابات هستند، به جز در یونان که حداقل سن ۱۷ سال و در اتریش و مالتا که حداقل سن رای دادن ۱۶ سال است. در کل حدود ۴۰۰ میلیون نفر می‌توانند در این انتخابات شرکت کنند.
مهاجران و پناهجویان در صورتی که هنوز موفق به کسب موقعیت شهروندی نشده باشند، از شرکت در این انتخابات محروم هستند.
▪️میزان مشارکت در انتخابات اروپا چقدر است؟
از سال ۱۹۷۹ میزان مشارکت در انتخابات اروپا رو به کاهش بوده است. در آخرین انتخابات اروپا که سال ۲۰۱۴ برگزار شد، درصد رای‌دهندگان ۴۲,۶۱ درصد بود. در سال ۱۹۷۹ این آمار ۶۱,۹۹ درصد بود.
در پی قدرت گرفتن راست افراطی و مطرح شدن بحث‌های سرنوشت‌ساز در اتحادیه اروپا، و همچنین افزایش نگرانی شهروندان اروپایی از سرنوشت اتحادیه، احزاب میانه و چپ تلاش کرده اند که اروپایی‌ها را برای رای دادن در این انتخابات بسیج کنند. نظرسنجی‌ها از موفقیت این تلاش‌ها و کمپین‌ها خبر می‌دهند و از افزایش درصد رای‌دهندگان در انتخابات آتی حکایت دارد. اما باز هم قابل پیش‌بینی است که در برخی از کشورهای اروپایی اقلیت (کمتر از نیمی از جمعیت) نتیجه انتخابات اروپا در آن کشور را رقم بزنند.
▪️حضور زنان در پارلمان اروپا چگونه است؟
درصد حضور زنان در پارلمان اروپا از انتخابات به انتخابات دیگر بیشتر شده است. در سال ۱۹۷۹ تنها ۱۶,۳ درصد نمایندگان زن بودند. در انتخابات ۲۰۱۴، درصد زنان نماینده به ۳۶,۹ درصد رسید. مالتا با ۶۷ درصد و ایرلند و سوئد با ۵۵ درصد بیشترین درصد نماینده زن در پارلمان را دارند.
▪️تعداد و شیوه توزیع کرسی‌های پارلمان اروپا؟
در حال حاضر پارلمان اروپا ۷۵۱ کرسی دارد. بعد از خروج بریتانیا از اتحادیه که احتمالاً تا آخر ماه اکتبر رخ خواهد داد، تعداد نمایندگان به ۷۰۵ نفر کاهش خواهد یافت.
شیوه توزیع کرسی‌های پارلمان در میان کشورها تا حدودی به جمعیت یک کشور بستگی دارد. کشورهایی با جمعیت بیشتر تعداد بیشتری نماینده در پارلمان خواهند داشت. مثلاً در حال حاضر آلمان، پرجمعیت‌ترین کشور اتحادیه اروپا با ۹۶ نماینده بیشترین تعداد نمایندگان در پارلمان اروپا را دارد.
البته تعداد نمایندگان دقیقاً به نسبت جمعیت کشورها تعیین نمی‌شود، زیرا در این صورت کشوری مانند قبرس یا مالتا باید نصف نماینده به پارلمان بفرستد! یا بر عکس، کشور پرجمعیتی مثل آلمان باید صدها نماینده به پارلمان بفرستد. هر دو این سناریوها غیرممکن و غیرقابل اجرا هستند.
بنابراین برای هر کشور عضور اتحادیه، حداقل شش نماینده در پارلمان در نظر گرفته شده است، تا تصویری از تنوع احزاب و آرای یک ملت در اتحادیه انعکاس پیدا کند.
▪️آیا انتخابات اروپا از یک نظام انتخاباتی واحد پیروی می‌کند؟
تنها اصل مشترک میان کشورها این است که باید سیستمی تناسبی برای تعیین تعداد نمایندگان احزاب به کار گرفته شود. سایر قوانین و شیوه محاسبه تعداد نمایندگان حزبی در هر کشور به طور مستقل و با توجه به نظام انتخاباتی آن کشور تعیین می‌شود.
به عنوان مثال در آلمان هر فرد واجد شرایط یک رای دارد و تنها می‌تواند به یک حزب رای دهد. یک حزب به نسبت درصد رای‌هایش می‌تواند درصدی از نمایندگان خود را به پارلمان بفرستد. فهرست نمایندگان احزاب و اولویت کاندیداها در این فهرست نیز پیشاپیش مشخص شده است.
▪️آیا نتیجه این انتخابات بر آرایش نیروها در سایر نهادهای اروپایی تاثیر دارد؟
نتیجه این انتخابات ریاست کمیسیون اروپا و آرایش نیروها در این کمیسیون را نیز مشخص خواهد کرد.
بر اساس قانون رئیس کمیسیون اروپا را پارلمان انتخاب می‌کند. اما پیشنهادها برای ریاست کمیسیون معمولاً از شورای اروپایی و بر اساس رسوم گذشته اتحادیه اروپا ارائه می‌شود. آنگاه این پیشنهاد در پارلمان به رای گذاشته می‌شود.
در حال حاضر پنج نامزد اصلی برای ریاست کمیسیون اروپا معرفی شده اند: منفرد وبر، سیاستمدار آلمانی و عضو حزب ملت اروپایی (EPP)؛ فرانس تیمرمنز، سیاستمدار هلندی و از حزب سوسیالیست‌های اروپایی (S & D)، مارگرت وستاگر، سیاستمدار طرفدار بازار آزاد دانمارکی از اتحاد لیبرال‌ها و دموکرات‌ها (ALDE)؛ اسکا کِلِر، سیاستمدار آلمانی از حزب سبز اروپایی (European greans)، نیکو کوئِی، سیاستمدار اسپانیایی از حزب چپ اروپایی (European left party)، و یان زارادیل سیاستمدار چک از حزب محافظه‌کاران و اصلاح‌طلبان اروپایی (ECR).
اسامی دیگری نیز از سوی احزاب کوچکتر به عنوان کاندید اصلی مطرح شده بودند اما در کارزارهای تلویزیونی و مناظره‌ها با این پنج نامزد شرکت نکردند. از جمله این اسامی می‌توان به متئو سالوینی معاون نخست‌وزیر ایتالیا، یانیس واروفاکیس، وزیر سابق اقتصاد یونان، و اریول جان‌کوراس رهبر کاتالان اشاره کرد که در حال حاضر در زندان به سر می‌برد.
اینکه چگونه رئیس کمیسیون مشخص خواهد شد هنوز معلوم نیست. کارزارها تنها جلوه تبلیغاتی برای این انتخابات دارند و هدفشان دادن ظاهری دموکراتیک به ریاست کمیسیون است. با این حال پیشنهاد اصلی از سوی رهبران کشورها ارائه می‌شود. تصمیم نهایی آنها محصول بازی قدرت میان کشورها، ایجاد تعادل جغرافیایی و جنسیتی، و میزان کرسی‌هایی است که احزاب اروپایی از آن خود خواهند کرد.
پنج سال پیش ژان کلود یونکر تنها با توجه به اینکه حزب متبوعش (EPP) بیشترین کرسی‌های پارلمان را از آن خود کرده بود، به عنوان رئیس کمیسیون اروپا انتخاب شد.
▪️وظایف پارلمان اروپا چیست؟
پارلمان اروپا در هماهنگی با کمیسیون اروپا و شورای وزیران (شورای اروپایی) قوانینی را تصویب می‌کند که همه اتحادیه اروپا (یا چندین کشور عضو) را تحت تاثیر قرار می‌دهد. از جمله تصمیم‌های تاثیرگذار پارلمان اروپا در گذشته عبارتند از: تصویب ایجاد یک اتحادیه پولی با محوریت یورو، آزادی حرکت کارگران، به‌رسمیت شناختن مدارک تحصیلی و کاری در سایر کشورهای اروپایی، امنیت و مدیریت مرزها، سیاست‌های پذیرش مهاجران، و غیره.
پارلمان اروپا همچنین بودجه اتحادیه را تعیین می‌کند، و بر عملکرد شورای وزرا و کمیسیون اروپا نظارت می‌کند.
پارلمان در همه حوزه‌ها قانون وضع نمی‌کند، اما ممکن است کشورهای عضو را موظف کند که در حوزه‌ای مشخص مقررات لازم را وضع کنند.
تاثیر تصمیم‌های پارلمان اروپا بر زندگی روزمره افراد ملموس نیست، زیرا حوزه تصمیم‌گیری نمایندگان نه مربوط به کشورها بلکه مربوط به مسائل فراملی است.
با این حال، همانطور که پیشتر گفته شد، اروپایی‌ها در چند سال اخیر و در نتیجه کارزارهای احزاب ملی به اهمیت اتحادیه بیشتر پی برده اند و نسبت به تصمیمات فراملی و دوران‌ساز حساس‌تر شده اند.
▪️سازوکار تصویب قوانین در پارلمان چیست؟
پارلمان در واقع قوه مقننه اتحادیه اروپا است. با این حال این نهاد خود نمی‌تواند پیشنهاددهنده قوانین باشد. پیشنهاد قوانین از سوی کمیسیون اروپا ارائه می‌شود.
پارلمان پیشنهادات کمیسیون را به رای و مشورت می‌گذارد تا در نهایت (با اعمال تغییرات لازم یا بدون تغییر) با اکثریت آرا آن را تایید کنند. آنگاه نتیجه تصمیم پارلمان به شورای اروپا ارائه می‌شود و در صورتی که این نهاد تغییرات اعمال‌شده از سوی پارلمان را بپذیرد، قانون تصویب می‌شود.
به طور خلاصه، مکانیسم مشخصی وجود دارد که طبق آن مذاکرات بین پارلمان، شورا و کمیسیون منجر به تصویب یک قانون می‌شود، و هیچ کدام از این نهادها به تنهایی نمی‌تواند اعمال قدرت کند.
بنابراین بر خلاف سیستم دولت‌ملت‌های اروپایی، در اتحادیه اروپا دولت و اپوزیسیون وجود ندارد.
▪️چه گروههای سیاسی در پارلمان اروپا حضور دارند؟
در پارلمان اروپا هشت گروه اروپایی حضور دارند که احزاب ملی و اروپایی، و همچنین نمایندگان مستقل، با توجه به خطوط سیاسی مشترکشان در یکی از این گروهها حضور پیدا می‌کنند.
در واقع کارکرد گروههای اروپایی در پارلمان این است که نمایندگان و احزاب ملی را بر اساس خطوط سیاسی مشترک آنها در سطح اروپا سازماندهی می‌کند و امکان همکاری میان آنها را تقویت می‌کند. در حال حاضر هشت گروه عمده سیاسی در پارلمان اروپا حضور دارد. برای تشکیل یک گروه سیاسی باید حداقل ۲۵ نماینده از بیش از ۲۵ درصد کشورهای مختلف اتحادیه در آن عضویت داشته باشند[2]:
بزرگترین گروه سیاسی در پارلمان حزب مردم اروپا (EPP) است و شامل احزاب میانه راست است (۲۱۵ کرسی).
دومین گروه بزرگ در اتحادیه اروپا ائتلاف پیشروی سوسیالیست‌ها و دموکراتهای اروپا (S&D) است که نمایندگان میانه چپ را شامل می‌شود (۱۸۹ کرسی)
گروه محافظه‌کاران و اصلاح‌طلبان اروپا (ECR) که شامل احزاب و گروههای منتقد اتحادیه و اصلاح‌طلبانِ محافظه‌کار اروپایی است (۷۳ کرسی)
ائتلاف لیبرال‌ها و دموکراتهای اروپا (ALDE) که شامل احزاب و گروههای طرفدار بازار آزاد، و حامی کسب و کار است (۶۹ کرسی)
گروه کنفدرال چپ متحد/ چپ سبز نوردیک (GUE/NGL)، که شامل احزاب چپ و چپ رادیکال است (۵۲ کرسی)
سبزها / ائتلاف آزاد اروپا (EFA) که شامل احزاب سبز و حامی محیط زیست است (۵۰ کرسی)
اروپای دموکراسی مستقیم و آزادی (EFDD) که شامل احزاب راست افراطی اروپایی و مخالف اتحادیه است (۴۴ کرسی)
اروپای ملل و آزادی (ENF) که باز هم شامل احزاب راست ملی‌گرا و راست افراطی است (۳۹ کرسی)
تعدادی از نمایندگان پارلمان اروپا عضو هیچ گروه سیاسی این نهاد نیستند. تعداد نمایندگان مستقل در حال حاضر ۵۲ نفر است.
▪️نقش احزاب اروپایی چیست؟
در انتخابات اروپا افراد به نمایندگان یک حزب ملی رای می‌دهند. دولت‌های ملی مسئول برگزاری انتخابات پارلمان اروپا هستند، اما احزاب ملی (به خصوص احزاب ملی جریان اصلی و تثبیت‌شده) در کارزار انتخاباتی خود ارتباط میان خود و حزب اروپایی که به آن نزدیک هستند را نشان می‌دهند. احزاب اروپایی نوعی سازمان سیاسی هستند که از همراهی احزاب ملی با ایدئولوژی‌های مشابه تشکیل شده اند. هدف از ایجاد این احزاب ایجاد هماهنگی سیاسی در پارلمان است.
برخی احزاب اروپایی کاملاً شناخته‌شده اند و قدمتی طولانی دارند، از جمله حزب مردم اروپا (EPP) که مجموعه‌ای از احزاب راست میانه را در برمی‌گیرد، و حزب سوسیالیست‌ها و دموکرات‌ها (S&D یا PES سابق) که چپ میانه است. هر دو این احزاب در میانه دهه هفتاد میلادی تاسیس شدند. احزابی نیز هستند که به تازگی تاسیس شده اند؛ مانند «جنبش برای اروپای ملل و آزادی» (ENF) که پس از انتخابات ۲۰۱۴ اروپا از سوی احزاب راست افراطی منتقد اتحادیه تشکیل شد.
اما هر سه حزب نام‌برده شده بخشی از یک گروه سیاسی حاضر در پارلمان نیز هستند. برخی گروههای سیاسی با نام حزب اصلی حاضر در آن شناخته می‌شوند، مثل گروه سیاسی EPP که حزب EPP در آن حضور دارد، اما اعضای دیگری در گروه سیاسی EPP هستند که عضو حزب اروپایی EPP نیستند.
گروههای سیاسی در پارلمان اروپا حق تبلیغات ندارند. اما احزاب سیاسی اروپایی می‌توانند برای نامزدهای احزاب ملی کارزار به راه بیندازند.
تبلیغات احزاب اروپایی در سالهای اخیر یکی دیگر از عوامل افزایش دانش عمومی و حساسیت‌ها نسبت به تحولات اروپایی بوده است.
▪️موضوع‌های عمده چیست؟
در یک نظرسنجی که سال گذشته میلادی برگزار شد، اروپایی‌ها پنج موضوع و نگرانی عمده خود را اولویت‌بندی کردند: مهاجرت؛ تروریسم؛ شرایط اقتصادی؛ تامین مالی کشورهای عضو اتحادیه؛ و بیکاری.[3]
البته اولویت‌بندی رای‌دهندگان در سطح ملی متفاوت است. به عنوان مثال در آلمان یکی دیگر از موضوعات مهم «تاثیرگذاری اروپا در جهان» است. در حالی که در فرانسه موضوع تغییرات اقلیمی یکی از پنج موضوع مهم تاثیرگذار بوده است. در سوئد علاوه بر تغییرات اقلیمی، محیط زیست نیز از جمله پنج چالش اصلی بوده که رای‌دهندگان را به خود مشغول کرده است.
در سالهای اخیر احزاب راست افراطی نیز به تبع با مهم شدن بحث‌ها بر سر مهاجرت و تروریسم، زمینه ظهور و بروز پیدا کردند. این احزاب در تلاش هستند که نوعی اتحاد اروپایی به وجود بیاورند، اما با توجه به خواستگاه ملی‌گرا و نژادپرستانه آنها، ایجاد این اتحاد فراملی چندان کار آسانی نیست[4]. پیش‌بینی می‌شود که این احزاب بتوانند در این انتخابات تا ۱۸۰ کرسی را از آن خود کنند.[5]
برنامه احزاب اما موضوعات وسیع‌تری را در برمی‌گیرد. احزاب اروپایی در کمپین‌های تبلیغاتی خود موضوعاتی از قبیل زیر را مطرح کرده اند:
بیکاری، دسترسی به بازار کار، توسعه سرمایه‌گذاری، مالیات بر درآمد، رشد اقتصادی، مبادلات تجاری، اتحادیه اقتصادی و پولی (یورو)، نوآوری تکنولوژیک، فضای توسعه روستایی، فضای توسعه بازرگانی، محیط زیست، اقلیم و انرژی، حقوق شهروندی، امنیت، مهاجرت، ارزش‌های اروپایی و دموکراسی.
جالب اینجاست که احزاب راست و راست افراطی اروپایی بیش از سایرین درباره دموکراسی در اروپا حرف زده اند و وعده داده اند. همانطور که انتظار می‌رود، مهاجرت نیز یکی دیگر از بحث‌های مورد علاقه این گروهها است.
اما احزاب راست افراطی کمتر از دیگر احزاب بر مسائلی نظیر بیکاری و یا توسعه اقتصادی تمرکز کرده اند. در حوزه اقتصادی موضوع مورد توجه آنها مسئله سیاست‌های اقتصادی کلان و اتحادیه پولی اروپا بوده است.
اما احزاب میانه راست و چپ در مقایسه توجه کمتری به اتحادیه پولی و اقتصادی نشان داده اند. بزرگترین حزب پارلمان که حزب راست میانه است، بیشتر از همه بر مسائلی همچون امنیت، تجارت، رشد اقتصادی، مالیات و همینطور ارزش‌های اروپایی تاکید کرده است.[6]
▪️آیا انتخابات اروپا سرنوشت قاره را رقم خواهد زد؟
قدرت گرفتن راست افراطی، احزاب میانه را تا جایی نگران کرده که برخی از رهبران آنها ادعا می‌کنند نتیجه این انتخابات «سرنوشت اروپا» و «صلح یا جنگ» را رقم خواهد زد. اما آیا ظهور احزاب راست افراطی باعث فروپاشی اتحادیه و بروز جنگ میان ملل اروپایی می‌شود؟ بسیاری تحلیل‌گران با اتکا به نظرسنجی‌ها و واقعیات کنونی این موضوع را دور از ذهن می‌دانند.
برخی نظرسنجی‌های اخیر نشان داده است که مردم اروپا بین دو گروه ملی‌گرا و معتقد به اروپا تقسیم نمی‌شوند. بسیاری از آنها هویت قومی و اروپایی خود را همزمان مهم می‌دانند. اما اکنون اختلاف‌های حزبی و تفاوت در آرای عمومی بیشتر بر سر سیاست‌های تغییر و اصلاح قوانین اروپایی است[7].
تقریباً همه احزاب از راست افراطی تا احزاب میانه چپ بر سر کنترل جریان مهاجران، محافظت از اروپا در رقابت با سایر کشورها، و مبارزه با تروریسم اسلامی متفق‌القول‌اند. تفاوت میان احزاب در میزان توجه به این مسائل و اولویت‌بندی آنها است. بنابراین نتیجه انتخابات هر چه که باشد، احتمالا اروپا دست کم در داخل خودش قرص و محکم باقی خواهد ماند. اما این حکم تنها شامل ملت‌های اروپایی می‌شود. در مقابل، نباید فراموش کرد که قدرت گرفتن راست افراطی، و همگرایی سیاست‌های احزاب چپ و راست، مهاجران و پناهجویان و سایر ناشهروندان اروپا را به شدت تهدید می‌کند.
پانویس‌ها:
[1] کشورهای مختلف روزهای متفاوتی را برای برگزاری انتخابات اروپا برگزیده اند، به این خاطر که فرهنگ رای دادن در هر کشور و عادات مردم آن متفاوت است. با این حال بیشتر کشورها روز یکشنبه ۲۶ مه را برای رفتن به پای صندوق‌های رای انتخاب کرده اند.
در همین زمینه:
- انتخابات پارلمان اروپا در فرانسه، در سایه جنبش جلیقه‌زردها
- آلمان در آستانه انتخابات اروپا: آیا «سرنوشت» قاره رقم خواهد خورد؟
- در آستانه انتخابات پارلمان اروپا: صدای پای فاشیسم و موج پوپولیسم ایتالیایی
- سال ۲۰۱۹: آیا فاشیسم اروپا را تسخیر خواهد کرد؟
- انتخابات پارلمان اروپا: آیا راست افراطی در اتحادیه اروپا رشد بیشتری خواهد کرد؟