طرح شرکت ملی نفت جمهوری اسلامی برای فروش نفت از طریق بورس انرژی به‌منظور دور زدن تحریم‌ها تاکنون موفق نبوده است اما وزیر نفت نظر دیگری دارد و می‌گوید این عرضه‌ها کمابیش موفق بوده و با رفع مشکلات می‌توان عرضه را گسترده‌تر کرد.
بیژن زنگنه، وزیر نفت جمهوری اسلامی دوشنبه ۳۰ اردیبهشت در باره عرضه نفت و میعانات گازی که تاکنون در بورس انرژی صورت گرفته، گفت: «این عرضه‌ها کم و پیش موفق بوده و امید است با رفع مشکلات و ناآشنایی‌ها بتوانیم عرضه را گسترده‌تر کنیم چراکه اکثر بورسی‌ها معتقدند کسب موفقیت چشمگیر عرضه نفت در بورس کمی زمان‌بر است لذا وارد میدان شدن کنشگران و فعالان این عرصه به زمان نیاز دارد.»
زنگنه پیش از این، عرضه نفت در بورس را تصمیم سران سه قوه و نه هیئت دولت دانسته بود.
این تصمیم به‌منظور مقابله با تحریم‌های نفتی آمریکا که هدفش به صفر رساندن فروش نفت ایران است، به اجرا در آمده است. فروش نفت به بخش خصوصی و صادرات از طریق خریداران غیردولتی از برنامه‌های جمهوری اسلامی برای در امان ماندن از کاهش درآمدهای نفتی است. با این حال هنوز مشخص نیست که این راهکار می‌تواند به ایران امکان صادرات بیشتر نفت را بدهد.
بیژن زنگنه درباره تسهیلات جدید در این زمینه گفت محموله‌های عرضه نفت در بورس تا حد امکان (۳۵ هزار بشکه یا ۵ هزار تن) کوچک شده وامکان خوبی برای خریداران به‌وجود آمده است. او افزود تدارکات آن، از جمله مدیریت جریان کالا، اطلاعات بین محل تولید تا نقطه مصرف برای برآورده کردن نیاز‌های مصرفی نیز توسط وزارت نفت برای تحویل این محموله‌های کوچک فراهم شده است. همچنین تسهیلات بسیاری نیز برای خریداران مانند تعهدات ریالی و اعتباری در نظر گرفته شده است. خریداران باید ابتدا ۶ درصد مبلغ را به‌عنوان ضمانت قرار دهند و سپس مابقی پول در طول زمان و قبل از بارگیری محموله از آن‌ها دریافت می‌شود.
براساس دستورالعمل شرکت ملی نفت، پیش از این خریداران می‌بایست ۱۰ درصد ارزش محموله را هنگام ثبت تقاضا، ۱۰ درصد دیگر را پس از ثبت خرید و ۸۰ درصد باقیمانده را طی ۵۰ روز پس از تحویل پرداخت کنند. همچنین شرکت ملی نفت این امکان را به خریداران داده که ارزش محموله خریداری شده را «ریالی» پرداخت کنند. با این حال خریداران برای پرداخت مبلغ باقیمانده باید ضمانت‌نامه ارائه دهند.
با وجود ایجاد تسهیلات، عرضه نفت و میعانات گازی در بورس انرژی تا کنون موفق نبوده و مشتری پیدا نکرده است.
پیش از این در سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۳ نفت خام در دو دوره روی تابلو معاملات بورس کالا رفت اما هر بار با شکست روبه‌رو شد. در دوره اخیر که از بهمن‌ماه سال گذشته آغاز شد نفت در بورس به‌جز یک هفته در دیگر نوبت‌ها خریداری نداشت.
در هشتمین بار از دوره اخیر یک میلیون بشکه نفت خام سبک با قیمت پایه ۶۳ دلار و ۳۶ سنت در هر بشکه به بورس انرژی عرضه شد اما بدون مشتری ماند. در آخرین عرضه آن ۷۰ هزار بشکه نفت به فروش رسید اما سه‌شنبه هفته گذشته ۲۴ اردیبهشت نفتی در بورس عرضه نشد.
روز گذشته، دوشنبه ۳۰ اردیبهشت، امیرحسین تبیانیان، نماینده شرکت ملی نفت در بورس انرژی درباره عرضه نشدن نفت در بورس گفت: «این توقف کوتاه یک هفته‌‌ای به علت این بود که باید بر اساس شیوه‌نامه جدید عرضه دوباره تنظیم می‌شد و بر اساس آن عرضه انجام می‌گرفت.»
براین اساس برخلاف دوره‌های پیشین که یک میلیون بشکه نفت به بورس انرژی عرضه می‌شد، با تسهیلات جدید، امروز سه‌شنبه ۳۱ اردیبهشت ۲ میلیون بشکه نفت سبک در بورس عرضه خواهد شد.
به‌گفته تبیانیان، امسال و سال‌های آینده عرضه نفت در بورس «بدون کوچک‌ترین وقفه‌ای» ادامه خواهد داشت.
جمهوری اسلامی ایران پیش از این نیز، همزمان با تحریم‌های پیشین آمریکا و اتحادیه اروپا، فروش نفت در بورس را در پیش گرفت. نتیجه آن اما عدم بازگشت پول نفت‌های فروخته شده به بخش خصوصی و نهادهای حکومتی بود که نمونه‌های آن بابک زنجانی و بنیاد تعاون نیروی انتظامی دو مشتری نفت ایران در آن دوره بودند که هنوز بدهی خود به شرکت ملی نفت را نپرداخته‌اند. زنجانی به اعدام محکوم شده و سرنوشت بدهی‌های بنیاد تعاون نیروی انتظامی نیز همچنان نامشخص است.
صادرات نفت ایران طی چند ماه گذشته کاهش یافته و برخی از مشتریان نفتی خرید از تهران را به صورت کامل متوقف کرده و یا به حداقل رسانده‌اند. بخش دیگری از مشتریان نفتی نیز تنها در صورت تهاتر نفت با کالا حاضر به ادامه همکاری با ایران هستند.
کشتیرانی‌ها و شرکت‌های بیمه نیز برای در امان ماندن از جریمه احتمالی ناشی از نقض تحریم‌ها، همکاری با تهران را کاهش و یا به صورت کامل پایان داده‌اند. مسئله‌ای که گریبان شرکت‌های خصوصی را برای صادرات نفت خریداری‌شده در بورس خواهد گرفت.
بیشتر بخوانید: