پس از چندروز افشاگری سرویس‌های اطلاعاتی ایالات متحده درباره مانور سپاه پاسداران ایران در خلیج فارس و سکوت رسانه‌های وابسته به سپاه در ایران، بالاخره این نهاد نظامی با اعلام پایان‌یافتن «رضایت‌بخش» مانور، خبر را تأیید کرد.

آیا سپاه بستن تنگه هرمز را تمرین کرد؟

رمضان شریف، سخنگو و مسئول روابط عمومی کل سپاه پاسداران یکشنبه ۱۴ مرداد اعلام کرد که این مانور «با هدف کنترل و مراقبت از امنیت آبراه بین‌المللی و در چارچوب برنامه رزمایش‌های تقویمی سالانه سپاه برگزار شد.»

او گفت که محمدعلی جعفری، فرمانده کل سپاه در جریان این مانور همراه نیروهای دریایی و هوافضای سپاه بود و آن را «رضایت‌بخش» ارزیابی کرد. به گفته سخنگوی سپاه، جعفری «بر لزوم حفظ و ارتقای آمادگی های همه جانبه دفاعی برای تامین امنیت پایدار آبراه راهبردی خلیج فارس و تنگه هرمز و مقابله متناسب با تهدیدات و ماجراجویی های احتمالی دشمنان» تأکید کرده است. جزئیات بیشتری از این مانور نظامی منتشر نشده است.

هرچند سخنگوی سپاه این مانور را «در چارچوب برنامه رزمایش‌های تقویمی سالانه سپاه» دانسته، مقام‌ها و رسانه‌های آمریکایی در چند روز گذشته نسبت به آن در سکوت رسانه‌های ایران اطلاع‌رسانی کرده و آن را در ادامه تهدیدهای ایران برای بستن تنگه هرمز در صورت افزایش فشار تحریم‌های نفتی ایالات متحده توصیف کرده بودند.

بیل اوربان، سخنگوی ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا، در توئیتی نوشت: «ما از افزایش فعالیت‌های نظامی دریایی ایران در خلیج فارس، تنگه هرمز و خلیج عمان اطلاع داریم» و شبکه خبری سی‌ان‌ان به نقل از او و یک مقام آمریکایی دیگر خبر داد که رزمایش سپاه در خلیج فارس این‌بار از مانورهای نظامی گذشته بزرگتر است.

ایالات متحده گفته که قصد دارد صادرات نفت ایران را تا حد ممکن کاهش دهد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا ماه مه از برجام خارج شد و دستور بازگشت تحریم‌ها را داد. تحریم‌های نفتی ایران از چهار نوامبر / ۱۳ آبان اجرایی می‌شوند.

تهدیدها و تلطیف‌ها

ابتدا حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران در دیدار ۱۱‌ تیر با جمعی از ایرانیان ساکن سوئیس تهدید کرد رساندن صادرات نفت ایران به صفر به معنای رساندن صادرات نفت منطقه به صفر است. این تهدید با حمایت هماهنگ مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی و فرماندهان سپاه پاسداران همراه شد. علی خامنه‌ای، رهبر ایران در دیدار با مسئولان وزارت خارجه این تهدید را «سیاست و رویکرد نظام» نامید. قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس نیز گفت که دست روحانی را به خاطر «سخنان حکیمانه ارزشمند و قدرتمندانه» می‌بوسد.

روحانی سپس در سخنانی بی‌سابقه تهدیدهایش را مضاعف کرد و گفت «تنگه های زیادی داریم؛ تنگه هرمز فقط یکی از آنهاست» و «جنگ با ایران مادر همه جنگ‌ها» خواهد بود. این سخنان با واکنش تند ترامپ روبه‌رو شد که خطاب به روحانی توئیت کرد «دیگر هرگز ایالات متحده را تهدید نکن، وگرنه مستوجب عواقبی خواهی شد که در طول تاریخ تاکنون کمتر کسی با آن روبه‌رو شده ‌است.»

این توئیت موج دیگری از واکنش‌ها را به راه انداخت. قاسم سلیمانی تهدید کرد که «دریای سرخ دیگر برای حضور آمریکایی‌ها امن نیست» و محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام و فرمانده پیشین سپاه هم به آمریکا هشدار داد که «۵۰ هزار نیرو زیر تیغ ایران دارید.» محمدعلی جعفری، فرمانده کل سپاه پاسداران هم مدعی شد «تهدید نظامی» آمریکا توخالی است.

همزمان با این تهدیدها، گروه شیعیان حوثی «انصارالله» در یمن که تحت حمایت ایران است، به دو نفت‌کش‌ عربستان سعودی در دریای سرخ حمله کرد. در پی آن، عربستان صادرات نفت خام از تنگه باب‌المندب را تا دیروز، شنبه ۱۳ مرداد متوقف کرد. اسرائیل نیز نسبت به تهدید ایران در باب‌المندب هشدار داد.

اما نهایتاً لحن مقام‌های دو طرف نرم‌تر شد و ترامپ اعلام کرد که آماده دیدار با همتای ایرانی خود «بدون هیچ پیش‌شرطی» است. سپس روحانی ۹ مرداد در دیدار با رابرت مک‌آیر، سفیر جدید بریتانیا در ایران اطمینان داد که «جمهوری اسلامی ایران هرگز به دنبال تنش در منطقه نبوده و نمی‌خواهد مشکلی در آبراه‌های جهانی ایجاد شود».

هرچند هنوز حسن روحانی یا علی خامنه‌ای نسبت به پیشنهاد مذاکره مستقیم ترامپ واکنش نشان نداده‌اند، سپاه مخالفت خود را اعلام کرده است و محمدعلی جعفری، فرمانده آن سه‌شنبه ۹ مرداد، با انتشار نامه‌ای خطاب به ترامپ نوشت: «آقای ترامپ ایران کره شمالی نیست… بدانید مردم ایران … هرگز به مسئولین خود اجازه مذاکره و ملاقات با شیطان بزرگ را نمی‌دهند.»

این واکنش با انتقادهای کسانی از جمله علی مطهری، نایب رئیس مجلس مواجه شد که از این فرمانده نظامی خواستند در سیاست دخالت نکند.

در همین زمینه

آمریکا: فعالیت ایران در خلیج فارس را زیر نظر داریم