محمود خوشنام – پیش از این گفته‏ایم که یک‏صد سال اخیر را شکوفاترین دوره‏ آواز و آوازخوانی در ایران، باید به‏شمار آورد. ظهور هنرمندان برجسته‏ای که گستردگی و زیبایی صدا را توأمان داشته‏اند، برای آوازخوانی اهمیتی ویژه پدید آورده است. برجستگانی که پیش از این، ما به چند تن از آنان پرداخته‏ایم و هم‏چنان در فکر دیدار با شماری دیگر از آنان هستیم.


در برنامه‏ امشب، نوبت را به آوازخوانی می‏دهیم که تاروپود آوازش با ظرافت درآمیخته بود؛ حسین قوامی، با نام هنری “فاخته‏ای”.

حسین قوامی به سال ۱۲۸۸ در تهران زاده شد. با آنکه خانواده‏اش گرایش ویژه‏ای به موسیقی نداشت، ولی او از همان آغاز، به راه موسیقی رفت. ده، دوازده ساله بود که با رغبت و اشتیاق به صفحات موسیقی گوش می‏کرد و به تقلید آوازخوانان می‏پرداخت. در این میان، آوازهای سیدحسین طاهرزاده و قمرالملوک وزیری، که ما پیش از این از آن دو نیز گفته‏ایم، افسونش می‏ساخت.
آشنایان و نزدیکان که از استعداد و اشتیاق حسین آگاه شدند، به تشویق او پرداختند و از او خواستند که به کار آواز خود ادامه دهد.

وجود برادر بزرگ‏تر که او نیز به موسیقی روی آورده بود و تار می‏نواخت، انگیزه‏ای مؤثر برای پی‏گیری‏های هنری حسین شد. با میانجی‏گری برادر، با هنرمندانی چون حسین‏علی نکیسا، عبدالله حجازی، احمد عبادی و حسین یاحقی آشنا شد.

حسین قوامی بیش از ۲۰۰ برنامه‏ آوازی از خود بر جای نهاده که ۲۰ ترانه نیز پیوست به آن‏هاست

عبدالله حجازی که خود آواز می‏خواند، آموزش جدی حسین را که در آن سال، هجده سال داشت، بر عهده گرفت. حسین شش سال به شاگردی حجازی نشست و ظرائف آوازخوانی را از او فراگرفت. دیگر راه هموار شده بود و حسین با ره‌توشه‏ کافی می‏رفت که به جوهر موسیقی سنتی دست پیدا کند. اینجا و آنجا از همه‏ دوستان استاد خود توشه‏ای برمی‏گرفت و نکته‏ای می‏آموخت.

حسین بیست ساله بود که به خدمت سربازی رفت و به عللی همان‏جا در ارتش ماندنی شد. ولی خدمت در ارتش، او را از موسیقی جدا نکرد. هفته‏ای یک‏بار، شب‏های جمعه، برنامه‏ رادیویی ارتش آواز او را پخش می‏کرد. از آن گذشته، از سال ۱۳۲۵، همکاری نزدیک‏تر خود را با برنامه‏های موسیقی رادیو آغاز کرد. در آن زمان، حسینقلی مستعان، نویسنده‏ معروف، سرپرستی رادیو را بر عهده داشت و با شنیدن صدای او در یک مهمانی، از او خواست برنامه‏ی منظم هفتگی برای رادیو تدارک ببیند.

حسین قوامی کار رسمی در رادیو را با مجید وفادار آغاز کرد و چند ترانه از ساخته‏های او را خواند. او به دلایلی می‏خواست نام مستعار برای خود برگزیند. روح‏الله خالقی به کمک او آمد و نام “فاخته‏ای” را به او پیشنهاد کرد.
 

حسین قوامی یا فاخته‏ای، از سال ۱۳۳۷، به دعوت داوود پیرنیا، بنیانگذار برنامه‏ی گل‏ها، همکاری خود را با این برنامه نیز آغاز کرد و تا برپایی انقلاب اسلامی ادامه داد.
 

او در چند دوره از جشن‏های هنر شیراز نیز شرکت جسته است. یهودی منهین (Yehudi Menuhin) موسیقی‏دان برجسته‏ انگلیسی، در آن زمان گفته بود: “آواز قوامی کیفیتی ممتاز دارد.”
 

حسین قوامی همراه با چند تن دیگر از هنرمندان برجسته، در سال ۱۳۴۷، به دعوت یونسکو، سفری هنری به پاریس و برلین داشت و در آنجا با استقبال منتقدان هنری روبرو شد.
 

قوامی گذشته از مجید وفادار، با مهدی خالدی، حسین یاحقی و همایون خرم همکاری داشته و آفریده‏های آن‏ها را با صدای خود، رنگ و بویی دیگر داده است.
 

“شب جدایی”، “خزان عشق” از مجید وفادار، با متن‏هایی از رهی معیری و “سرگشته” از همایون خرم، با شعری از هوشنگ ابتهاج، در زمره‏ آفریده‏های ماندگار اوست.
 

حسین قوامی بیش از ۲۰۰ برنامه‏ آوازی از خود بر جای نهاده که ۲۰ ترانه نیز پیوست به آن‏هاست.
آواز قوامی با گستردگی و ظرافت توأمان حنجره و غلطت‏های لطیف مخمل‏گونه و بیان درست و دقیق شعری، از آوازهای کمیاب زمان ماست.
 

حسین قوامی، سرانجام در اسفند ماه سال ۱۳۶۸، در تهران درگذشت.

در همین زمینه:
::برنامه رادیویی “برجستگان سنتی” از محمود خوشنام در رادیو زمانه::