محمود خوشنام – پیش از این گفتهایم که یکصد سال اخیر را شکوفاترین دوره آواز و آوازخوانی در ایران، باید بهشمار آورد. ظهور هنرمندان برجستهای که گستردگی و زیبایی صدا را توأمان داشتهاند، برای آوازخوانی اهمیتی ویژه پدید آورده است. برجستگانی که پیش از این، ما به چند تن از آنان پرداختهایم و همچنان در فکر دیدار با شماری دیگر از آنان هستیم.
در برنامه امشب، نوبت را به آوازخوانی میدهیم که تاروپود آوازش با ظرافت درآمیخته بود؛ حسین قوامی، با نام هنری “فاختهای”.
حسین قوامی به سال ۱۲۸۸ در تهران زاده شد. با آنکه خانوادهاش گرایش ویژهای به موسیقی نداشت، ولی او از همان آغاز، به راه موسیقی رفت. ده، دوازده ساله بود که با رغبت و اشتیاق به صفحات موسیقی گوش میکرد و به تقلید آوازخوانان میپرداخت. در این میان، آوازهای سیدحسین طاهرزاده و قمرالملوک وزیری، که ما پیش از این از آن دو نیز گفتهایم، افسونش میساخت.
آشنایان و نزدیکان که از استعداد و اشتیاق حسین آگاه شدند، به تشویق او پرداختند و از او خواستند که به کار آواز خود ادامه دهد.
وجود برادر بزرگتر که او نیز به موسیقی روی آورده بود و تار مینواخت، انگیزهای مؤثر برای پیگیریهای هنری حسین شد. با میانجیگری برادر، با هنرمندانی چون حسینعلی نکیسا، عبدالله حجازی، احمد عبادی و حسین یاحقی آشنا شد.
حسین قوامی بیش از ۲۰۰ برنامه آوازی از خود بر جای نهاده که ۲۰ ترانه نیز پیوست به آنهاست
عبدالله حجازی که خود آواز میخواند، آموزش جدی حسین را که در آن سال، هجده سال داشت، بر عهده گرفت. حسین شش سال به شاگردی حجازی نشست و ظرائف آوازخوانی را از او فراگرفت. دیگر راه هموار شده بود و حسین با رهتوشه کافی میرفت که به جوهر موسیقی سنتی دست پیدا کند. اینجا و آنجا از همه دوستان استاد خود توشهای برمیگرفت و نکتهای میآموخت.
حسین بیست ساله بود که به خدمت سربازی رفت و به عللی همانجا در ارتش ماندنی شد. ولی خدمت در ارتش، او را از موسیقی جدا نکرد. هفتهای یکبار، شبهای جمعه، برنامه رادیویی ارتش آواز او را پخش میکرد. از آن گذشته، از سال ۱۳۲۵، همکاری نزدیکتر خود را با برنامههای موسیقی رادیو آغاز کرد. در آن زمان، حسینقلی مستعان، نویسنده معروف، سرپرستی رادیو را بر عهده داشت و با شنیدن صدای او در یک مهمانی، از او خواست برنامهی منظم هفتگی برای رادیو تدارک ببیند.
حسین قوامی کار رسمی در رادیو را با مجید وفادار آغاز کرد و چند ترانه از ساختههای او را خواند. او به دلایلی میخواست نام مستعار برای خود برگزیند. روحالله خالقی به کمک او آمد و نام “فاختهای” را به او پیشنهاد کرد.
حسین قوامی یا فاختهای، از سال ۱۳۳۷، به دعوت داوود پیرنیا، بنیانگذار برنامهی گلها، همکاری خود را با این برنامه نیز آغاز کرد و تا برپایی انقلاب اسلامی ادامه داد.
او در چند دوره از جشنهای هنر شیراز نیز شرکت جسته است. یهودی منهین (Yehudi Menuhin) موسیقیدان برجسته انگلیسی، در آن زمان گفته بود: “آواز قوامی کیفیتی ممتاز دارد.”
حسین قوامی همراه با چند تن دیگر از هنرمندان برجسته، در سال ۱۳۴۷، به دعوت یونسکو، سفری هنری به پاریس و برلین داشت و در آنجا با استقبال منتقدان هنری روبرو شد.
قوامی گذشته از مجید وفادار، با مهدی خالدی، حسین یاحقی و همایون خرم همکاری داشته و آفریدههای آنها را با صدای خود، رنگ و بویی دیگر داده است.
“شب جدایی”، “خزان عشق” از مجید وفادار، با متنهایی از رهی معیری و “سرگشته” از همایون خرم، با شعری از هوشنگ ابتهاج، در زمره آفریدههای ماندگار اوست.
حسین قوامی بیش از ۲۰۰ برنامه آوازی از خود بر جای نهاده که ۲۰ ترانه نیز پیوست به آنهاست.
آواز قوامی با گستردگی و ظرافت توأمان حنجره و غلطتهای لطیف مخملگونه و بیان درست و دقیق شعری، از آوازهای کمیاب زمان ماست.
حسین قوامی، سرانجام در اسفند ماه سال ۱۳۶۸، در تهران درگذشت.
در همین زمینه:
::برنامه رادیویی “برجستگان سنتی” از محمود خوشنام در رادیو زمانه::