مقدمه: بر اساس آمار موجود، ایران یکی از ۱۰ کشور نخست دنیا در زمینه مصرف پلاستیک محسوب می‌شود. آمارهای مختلف نشان می‌دهد سالانه حدود ۲,۱ تا ۲,۴ میلیون تن پلاستیک در ایران مصرف می‌شود. هرچند هیچ بخشی از سیاره ما نیست که اکنون عاری از معضل زباله‌های پلاستیکی باشد. همه‌جا با بطریهای آب، کیسه‌های سوپرمارکت، دیسک‌های فشرده، فیلتر سیگار و دیگر زباله‌های پلاستیکی پُر و آلوده شده است. زباله‌های پلاستیکی اکنون بزرگترین منبع آلودگی بشری اقیانوس‌ها هستند و تعداد آنها تا چند دهه دیگر از تعداد ماهی‌های درون اقیانوس‌ها پیشی خواهد گرفت. یک مطالعه بین‌المللی نشان می‌دهد انسان‌ها از جنگ جهانی دوم تا‌کنون به قدری پلاستیک تولید کردهاند که حجم آن می‌تواند مثل یک کُت سراسر زمین را بپوشاند. غیرقابل تجزیه بودن، هزینه بالای جمع‌آوری، بازیافت و امحاء از جمله مسائلی است که حل مشکل زباله‌های پلاستیکی را با مشکل مواجه کرده است. در مطلب پیش رو دامین کارینگتون، نویسنده گاردین پیشنهادهایی برای کاهش زباله‌های پلاستیکی ارائه می‌کند.
اعتیاد ما به پلاستیک به فرآیندی خارج از کنترل بدل شده است. آیا راهی برای مصرف کمتر آن وجود دارد؟
نه فقط آب بلکه هوایی که استنشاق می‌کنیم، و نیز نمک دریا همگی به پلاستیک آلوده شده‌اند. اگرچه اثرات آن هنوز بر سلامت ناشناخته است، و در این زمینه تحقیقات ادامه دارد، با این‌حال باید میزان مصرف آن کاهش یابد.
طبق گزارش گاردین آب در سرتاسر کره زمین با ذرات ریز پلاستیک آلوده شده است. همچنین تحقیقات دیگر نشان می‌دهد که ریز پلاستیکها در آبجو، نمک، عسل و نیز در غذاهای دریایی، در هوای شهرها و خانه‌ها وجود دارند. اثر این میزان از آلودگی توسط پلاستیک بر سلامت هنوز روشن نیست، بااین‌همه ریز پلاستیکها حیات آبزیان را تهدید می‌کنند و محققان در این خصوص تحقیقات بیشتر را لازم می‌دانند.
این ریز پلاستیکها (microplastics) از کجا می‌آیند؟
منشا اصلی این ذارت ترکیبی از پلاستیک موجود در پارچه، تایر اتومبیل‌ها، و رنگ است. ولی سالانه میلیون‌ها تن پلاستیک به عنوان زباله در محیط رها می‌شود و این پلاستیکها در نهایت در محیط زیست به ریز پلاستیکها تبدیل میگردند.
آیا می‌توانیم از مصرف ریز پلاستیکها مثلا از راه فیلتر آب جلوگیری کنیم؟
شری میسون از دانشگاه نیویورک در فردونیا می‌گوید که نمی‌توان از راه فیلترینگ از مصرف این ذرات ممانعت کرد. «تحقیقات به ما نشان می‌دهد حتی آبی که تصفیه شده هنوز مقادیری پلاستیک دارد. این آلودگی در همه جا موجود است، بنابراین اگر به راستی می خواهیم این مساله را حل کنیم، باید از عادت‌های روزانه خویش آغاز کنیم و مصرف روزانه این ماده را کاهش دهیم. می‌دانم که این پاسخی نیست که مردم از آن خوششان بیاید ولی حقیقتی است که باید آن را پذیرفت.»
♦ چگونه می‌توانم مصرف روزانه پلاستیک خود را کم کنم؟
مقدار عظیمی از فیبرهای پلاستیکی از طریق شستن روزانه لباس‌ها به محیط زیست وارد می‌شود. میسون می‌گوید، انتخاب لباس‌هایی با فیبرهای طبیعی به جای فیبرهای پلاستیکی می‌تواند شروع خوبی باشد. استفاده از بطریهای آب با قابلیت استفاده دوباره و نیز عدم استفاده از نی‌های پلاستیکی قدم‌های خوب دیگری است. لورا گرانت می‌گوید: «پیشگیری بهترین پاسخ است- نباید از پلاستیک در گام نخست استفاده کرد.» همچنین مالیات بستن بر روی کیسه‌های پلاستیک می‌تواند مصرف آنها را به شکل قابل ملاحظه‌ای کاهش دهد.
♦ آیا می‌توان از شستن هفتگی فیبرهای پلاستیک جلوگیری کرد؟
برخی از فیبرهای پلاستیکی برای مثال فیبرهای اکریلیک از برخی دیگر بدتر هستند. به طور متوسط با شستن لباس‌هایی با فیبرهای اکریلیک تعداد ۷۲۹۰۰۰ فیبر به آب وارد می‌شود در حالی‌که این رقم برای لباس‌های پلی‌استری ۴۹۶۰۰۰ و برای لباس‌هایی با ترکیب پنبه و پلی‌استر ۱۳۸۰۰۰ است. بنابراین « امکان بهبود فیلترها در ماشین‌های لباس‌شویی وجود دارد». اگرچه فیلترهای ریزتر ریسک انسداد آنها را بالاتر می‌برد.
♦ آیا می‌توان عملیات بسته‌بندی را بدون پلاستیک به انجام رساند؟
در حال حاضر پاسخ به این پرسش منفی است. بسته‌بندی به خصوص برای مواد غدایی ضروری است، چرا که بدون بسته‌بندی مواد غذایی سریع‌تر فاسد می‌شوند. لیندا کریچتن می‌گوید، مردم باید باید به خرده‌فروش‌ها درباره مواد غذایی که بیش از حد نیاز بسته‌بندی شده‌اند شکایت کنند، چرا که استفاده بیش از حد از پلاستیک به معنای بازیافت بیشتر است.
♦ آیا هر قسم پلاستیکی می‌تواند بازیافت شود؟
کریچتن می‌گوید که در عالم نظر پاسخ به این پرسش به خصوص درباره بطریهای پلاستیکی مثبت است. به عبارت دیگر، بطریهای شامپو، مواد تمیزکننده، شیر، و نوشیدنی‌ها می‌تواند از طریق شبکه‌های محلی جمع‌آوری زباله بازیافت شوند. برای موادی مثل قابلمه و سینی که به سختی بازیافت می‌شوند، در بریتانیا محل‌هایی در هر منطقه در نظر گرفته شده که این مواد در آنجا جمع‌آوری می‌شود.
♦ درباره طرح بازگشت ودیعه بطریهای پلاستیکی چه می‌توان گفت؟
[در این طرح فرد می‌تواند با آوردن بطری پلاستیکیِ خالی به فروشگاه پول دریافت کند.] در بریتانیا در هر ثانیه ۴۰۰ بطری پلاستیکی فروش می‌رود، ولی تنها نصف آنها بازیافت می‌شوند. در آلمان که مردم بخشی از پول را هنگام تحویل بطری پلاستیکی خالی دریافت می‌کنند، حدود بیش از ۹۸ درصد آنها برگردانده می‌شود.
♦ به چه روش‌های دیگری می‌توان از آلایندهای پلاستیکی کم کرد؟
گرنت می‌گوید حصول اطمینان از اینکه زباله‌ها را باد با خود نمی‌برد یک راه حل ساده و اساسی در کاستن در آلاینده‌های پلاستیکی است. بنابراین بستن درپوش‌های سطل‌های زباله و نیز بستن درست کیسه‌های زباله می‌تواند اقدام پیشگیرانه‌ای باشد.
♦ برای کاستن از آلاینده‌های پلاستیکی سیاست‌مداران را باید به چه کاری ملزم کنیم؟
کارهای زیادی است که باید از سیاست‌مداران بخواهیم تا انجام دهند. در بریتانیا میزان بازیافت در سالهای اخیر در سطح ۴۴ درصد باقی مانده است، بنابراین مراجع محلی باید حمایت‌های مالی خود را افزایش دهند. تحقیقات زیادی در خصوص اثرات ریز پلاستیکها باید صورت پذیرد و حکومت باید در خصوص مصرف آنها قاعده‌هایی وضع کند یا آنها را با مواد تازه جایگزین کند. برخی از کشورها مثل عربستان سعودی از هم اکنون این امر را الزام آور کردهاند که مواد پلاستیکی با طول مصرف محدود باید از مواد تجزیه‌پذیر ساخته شود.
منبع این مطلب: گاردین