مجتبا یوسفی‌پور – از روز جمعه ۱۶ سپتامبر، نمایش عمومی فیلم «تعمیرکار، خیاط، سرباز، جاسوس» در سینماهای انگلستان آغاز شد. به همین مناسبت، در اکران این هفته می‌پردازیم به معرفی این فیلم.
«تعمیرکار، خیاط، سرباز، جاسوس» ساخته‌ی توماس آلفردسون، در ۵ سپتامبر امسال نخستین نمایش جهانی خود را با شرکت در بخش مسابقه‌ی جشنواره فیلم ونیز آغاز کرد و از ۹ دسامبر نیز در سینماهای آمریکا و دیگر کشورهای اروپایی به نمایش عمومی درخواهد آمد.
فیلم بر اساس رمانی انگلیسی به همین نام نوشته جان لوکاره ساخته شده است. جان لوکاره، نام مستعاری است که دیوید جان مور کورن ول، نویسنده انگلیسی برای نوشتن رمان‌های جاسوسی خود از آن استفاده می‌کند. او که سال‌ها برای سازمان‌های جاسوسی انگلستان، «ام آی فایو» و «ام آی سیکس» کار کرده بود، در دهه‌ی شصت میلادی به نوشتن رمان‌های جاسوسی روی آورد و در سال ۱۹۶۳ بعد از موفقیت جهانی سومین رمانش یعنی «جاسوسی که از سردسیر آمد» از سازمان «ام آی سیکس» استعفا داد و به شکل تمام‌وقت به نویسندگی پرداخت. لوکاره، در سال ۱۹۷۴ رمان «تعمیرکار، سرباز، خیاط، جاسوس» را منتشر کرد که امروزه این رمان به عنوان نخستین رمان از «سه‌گانه کارلا»ی لوکاره محسوب می‌شود. با استقبال از رمان، در سال‌های گذشته نسخه‌های مختلفی از آن برای رادیو، تلویزیون نیز تنظیم و عرضه شد.
جورج اسمایلی، مأمور مخفی سرویس جاسوسی انگلستان با بازی گری اولدمن
داستان رمان و فیلم حول محور شخصیت جورج اسمایلی، مأمور مخفی سرویس جاسوسی انگلستان می‌گردد. شخصیتی که پیش‌تر بار‌ها در رمان های لوکاره به عنوان کاراکتر اصلی ظاهر شده و در برخی دیگر از کارهای او چون همان رمان «جاسوسی که از سردسیر آمد» نیز یکی از کاراکترهای فرعی است.
داستان فیلم در دوران جنگ سرد و در دهه‌ی هفتاد میلادی روی می‌دهد. فیلم بسیاری از مؤلفه‌های دیگر فیلم‌های جاسوسی را در خود دارد، اما بر خلاف نمونه‌هایی چون جیمزباند، فضایی واقعی‌تر را ترسیم می‌کند. دیگر در اینجا از جاسوس خوش‌پوش خوش چهره‌ای که دل از زنان زیبارو می‌برد خبری نیست.
این‌بار در نسخه سینمایی و این تریلر جاسوسی، اسمایلی که تقریباً بازنشسته شده (با بازی اولدمن) توسط مافوقش «کنترل» (با بازی جان هارت) فراخوانده می‌شود تا در ماجرای لو رفتن برخی اطلاعات به روس‌ها و شناسایی یک نفوذی در سازمان جاسوسی بریتانیا یعنی «ام آی سیکس»، همکاری کند. «تعمیرکار»، «خیاط»، «سرباز»، «فقیر» و «گدا» نام‌های مستعاری هستند که «کنترل» بر اساس یک بازی انگلیسی رایج میان بچه‌ها، بر روی مأموران مشکوک به جاسوسی و همکاری با روس‌ها گذاشته است. نام فیلم نیز اشاره به این کدگذاری و بازی کودکانه دارد و معمولاً به صورت خلاصه از فیلم با نام «تعمیرکار، خیاط» یاد می‌شود.
توماس آلفردسون و یک کارگردانی دقیق
این فیلم، دومین ساخته بلند سینمایی توماس آلفردسون، فیلمساز سوئدی و اولین فیلم انگلیسی زبان اوست. او علاوه بر کارگردانی یک فیلم بلند ترسناک در سال ۲۰۰۸، تجربه‌ی کارگردانی چندین فیلم کوتاه و بلند تلویزیونی را نیز دارد. آلفردسون که در سال ۲۰۰۹ به عنوان کارگردان این فیلم توسط کمپانی فیلمسازی «وورکینگ تایتلز فیلمز» انتخاب شد، در ارتباط با شرط انتخابش می‌گوید که لوکاره از او خواسته بود تا اثری متفاوت با نسخه تلویزیونی و یا کتاب بسازد، چرا که به اعتقاد او آن آثار پیش‌تر ساخته شده و نیازی به بازسازی ندارند.
فیلمنامه فیلم توسط بریجیت اوکانر و پیتر استروهان با همکاری خود لوکاره نوشته شده است. پیتر استروهان پیش‌تر فیلمنامه فیلم‌هایی چون «مردانی که به بز‌ها خیره می‌شوند» و «شک» را نوشته است. لوکاره علاوه بر همکاری با فیلمنامه‌نویسان، یکی از تهیه‌کنندگان ارشد این فیلم نیز هست. او پیش‌تر نیز در پروژه‌ای مشابه، یعنی فیلم «خیاطی از پاناما» علاوه بر نویسندگی فیلمنامه بر اساس رمانی از خودش، سمت تهیه‌کنندگی فیلم را نیز بر عهده داشت. پیش از این نیز بسیاری از رمان‌های لوکاره با همکاری خود او به فیلم تبدیل شده‌اند.
پیتر استروهان در ارتباط با روند نوشتن فیلمنامه این فیلم و مشکلاتش می‌گوید: «سخت بود، بزرگ‌ترین چالشی که با آن روبرو بودیم خلاصه کردن کتاب در دو ساعت، بدون از دست دادن حس و حال آن بود. بیشتر سختی هم در همین حفظ ساختار بود و مجبور بودیم به سختی بر روی فیلمنامه کار کنیم. البته جان لوکاره در این زمینه خیلی یاری‌گر و پشتیبان بود.»
جان لوکاره، نویسنده. خلاصه کردن یک کتاب بدون از دست دادن حس و حال آن
در سال ۱۹۷۹ بر اساس این رمان مجموعه‌ای تلویزیونی توسط شبکه‌ی بی‌بی سی ساخته شد و سر آلک گینس، بازیگر معروف انگلیسی در آن مجموعه نقش جرج اسمایلی قهرمان داستان را ایفا کرد. در نسخه سینمایی،گری اولدمن، بازیگر قدرتمند انگلیسی نقش این جاسوس نیمه‌بازنشسته میانسال را بازی می‌کند. منتقدان بازی او را در این نقش تحسین کرده‌اند و اولدمن را در ایفای آن موفق دانسته‌اند.
اولدمن در ارتباط با پیوستنش به این پروژه می‌گوید: «شما به عنوان یک بازیگر آنقدر‌ها آزاد نیستید تا نقش‌هایی را که می‌خواهید انتخاب کنید، دست‌کم نه به آن اندازه‌ای که مردم فکر می‌کنند. اما در‌‌نهایت ملاک‌هایی برای انتخاب هست، مانند یک فیلمنامه خوب، یک کارگردان خوب و در مورد این فیلم من یک فیلمنامه خوب داشتم به همراه یک نقش خوب، یک کارگردان خوب و همکاری با گروهی از بازیگران طراز اول، خیلی کم اتفاق می‌افتد که بتوانی چنین موقعیتی را تجربه کنی.»
او در ارتباط با شیوه‌ی کارکردن توماس آلفردسون کارگردان فیلم می‌گوید: «فکر می‌کنم توماس آلفردسون به عنوان کارگردان زاویه دید ویژه خودش را داشت. اما خیلی با یک ضرباهنگ اروپایی فیلم را می‌دید. که این در فیلمنامه هم هست. یعنی بر خلاف نمونه‌های مشابه ضرباهنگ تند و تدوین سریعی ندارد. اگر بخواهم صادق باشم، باید بگویم سری فیلم‌های جیمزباند خوب و سرگرم‌کننده و خوش‌ساخت هستند اما این فیلم مانند آن‌ها نیست و برایم جالب بود که از صحنه‌های تعقیب و گریز ماشین‌ها و انفجارهای آنچنانی در این فیلم خبری نیست. این فیلم خیلی واقع‌گرایانه و حقیقی است، کاملاً برخلاف نمونه‌هایی مانند جیمز باند. این فیلم یک فیلم جاسوسی کامل است.»
در کنار بهترین بازیگران. یکی مانند کالین فرث، برنده اسکار سال گذشته
اولدمن در این فیلم در کنار گروهی از دیگر بازیگران درجه یک انگلیسی قرار گرفته است: کالین فرث برنده اسکار بهترین بازیگر مرد سال گذشته، جان هارت بازیگر آشنای فیلم «مرد فیل‌نما» و تام هاردی بازیگر فیلم‌های «سرآغاز» و «جنگجو» برخی از بازیگرانی هستند که در این فیلم کنار اولدمن به ایفای نقش پرداخته‌اند. پیش‌تولید فیلم از سال ۲۰۰۹ آغاز و فیلمبرداری فیلم در سال ۲۰۱۰ در لندن، بوداپست و استانبول انجام شد.
فیلم در برخورد با منتقدان نیز توانسته است نقدهای مثبتی دریافت کند و در بیشتر موارد چهار و یا پنج ستاره از آن‌ها بگیرد. جدا از بازی‌های خوب بازیگران، وفاداری فیلمنامه‌نویسان به کتاب و موفقیت در اقتباس از آن، فضاسازی خوب و کارگردانی حساب‌شده توماس آلفردسون از نکاتی هستند که بیشتر منتقدان به آن‌ها اشاره کرده‌اند. عدم استفاده از صحنه‌های حادثه‌پردازی مرسوم در اینگونه فیلم‌ها و به جای آن پرداختن به شخصیت‌ها و روابط از دیگر مواردی هستند که تحسین منتقدان را برانگیخته‌اند. آنچه در فیلم بیشتر از حادثه‌ها و اتفاق‌ها جذاب است، دنبال کردن روند قصه و چگونگی روی دادن اتفاق‌هاست، به قول منتقد روزنامه «گاردین» در این فیلم مسیر از مقصد مهم‌تر و جذاب‌تر است.
فیلم «تعمیرکار، خیاط، سرباز، جاسوس» با زمان ۱۲۷ دقیقه، محصول مشترک کشورهای انگلستان، فرانسه و آلمان است.
مشخصات فیلم:
تعمیرکار، خیاط، سرباز، جاسوس (Tinker, Tailor, Soldier, Spy)
نویسنده: پیتر استروهان (Peter Straughan,)، بریجیت اوکانر (Bridget O’Conner )
بر اساس رمانی به همین نام نوشته جان لوکاره (John le Carre )
کارگردان: توماس آلفردسون (Tomas Alfredson)
بازیگران: گری اولدمن (Gary Oldman )، کالین فرث (Colin Firth )، جان هارت (John Hurt,)، مارک استرانگ (Mark Strong)، توبی جونز (Toby Jones )
در همین زمینه:
::مقالات سینمایی مجتبا یوسفی پور در رادیو زمانه::
::وب سایت فیلم::
::وب سایت جان لوکاره::
پیش‌پرده فیلم «تعمیرکار، خیاط، سرباز، جاسوس» ساخته توماس آلفردسون