محمود خوشنام- پیش از آنکه ویلون به ایران راه بیابد، کمانچه تنها ساز کمانی در موسیقی ملی ایران بهشمار میآمد. در ایران کهن هم سازی مشابه کمانچه وجود داشته و به آن غژ یا غژک میگفتند.
این ساز احتمالاً همان سازیست که در موسیقی نواحی به ویژه در بلوچستان بهکار میرود. با اینحال کمانچه از دوره قاجاریه به بعد شهرت پیدا کرد و در موسیقی ملی ایران بهکار گرفته شد. پیش از آن در کتابها فقط از دو کمانچهنواز در دوران صفویه یاد شده است: میرزا محمد کمانچهای و معصوم کمانچهکش.
در دوره ناصری نوازندهای به نام «خوشنواز» از نوازندگان دربار بوده و پس از او به نام میرزا رحیم خان که خویشاوندِ «خوشنواز» هم هست، برمیخوریم. او در دستگاه تعزیه پادشاه کار میکرده و روایت میکنند که از قرار صدای خوشی هم داشته است. ساز هر دو این نوازندگان کمانچه بوده است.
باقر خان رامشگر، علیرضا خان چنگی، و حسین خان اسماعیلزاده از کمانچهنوازان برجسته در پایان دوران قاجار بهشمار میآمدند. از آن میان حسین خان اسماعیلزاده آموزگار اغلب کمانچهکشان و حتی ویلوننوازان بعدی بوده است. او عضو انجمن اخوت بوده و در بسیاری از کنسرتهای عارف و درویش کمانچه مینواخته است.
محمود خوشنام: مهمترین دستاورد علی اصغر بهاری این بود که مجموعه ردیف کمانچه را نواخت و به ثبت و ضبط درآورد.(+بشنوید)
با آمدن ویلون، کمانچه از رونق افتاد و بیشتر کمانچهکشان به این ساز تازه فرنگی روی آوردند. از سالهای دهه ۱۳۳۰خورشیدی بود که حسین یاحقی و علی اصغر بهاری ساز کمانچه را احیا کردند.
حسین یاحقی که در نزد حسین خان اسماعیلزاده نوازندگی فراگرفته بود، به ویلون تمایل داشت، اما در اثر اصرار روحالله خالقی به کمانچه که بنیهاش در ارکسترها ضعیف شده بود، روی آورد .
علی اصغر بهاری اما ثابتقدمانه با کمانچه ماند و به این ساز در موسیقی ملی ما رونق داد.
در نهمین برنامه «برجستگان سنتی» که چهارشنبه هر هفته از رادیو زمانه پخش میگردد، محمود خوشنام پس از این مقدمات به علی اصغر بهاری بهعنوان یک نوازنده برجسته در تاریخ موسیقی ملی ایران میپردازد. این برنامه را میتوانید همراه با نواهای دلانگیز ساز اصغر بهاری از طریق فایل صوتی بشنوید. (+)
در همین زمینه:
::مجموعه برنامههای «برجستگان سنتی» در رادیو زمانه::