جدای از تیم کوکِ اپل بودن

«من از ریشه‌هایی‌ فروتن بالیده‌ام؛ این است که به دنبال آن نیستم تا توجه‌ها را به خودم معطوف کنم.» (تیم کوک)

تیم کوک (Tim Cook)، مدیرعامل کنونی شرکت اپل، اعلام کرد که همجنس‌گراست؛ آیا این برون‌آیی برای جنبش جهانی اقلیت‌های جنسی مفید است؟ این نوشتار گزارشی پیرامون آشکارسازی تیم کوک از گرایش جنسی‌اش، بازتاب رسانه‌ای آن و دیدگاه‌های مختلف پیرامون این برون‌آیی است.

برون‌آیی، لفظی است که از زبان انگلیسی ترجمه شده است. در زبان انگلیسی افراد اقلیت جنسی که به اطرافیان خود یا عموم مردم گرایش جنسی یا هویت جنسیتی خود را اعلام می‌کنند، گفته می‌شود که از گنجه بیرون آمده‌اند (coming out of the closet) از همین رو در زبان فارسی به این فرآیند آشکارسازی یا برون‌آیی می‌گویند.

برون‌آیی افراد مشهور، ستاره‌های سینما، خوانندگان و اکنون افراد قدرتمند در شرکت‌های چندملیتی، با این ایده تشویق می‌شود که این آشکارسازی جنبش جهانی همجنس‌گرایان، دوجنس‌گرایان و تراجنسیتی‌ها را توانمند کرده و وارد معادلات قدرت در سطح جهانی می‌کند.

آشکارسازی تیم کوک از گرایش جنسی‌اش پس از آشکارسازی‌های روبین روبرتز (Robin Roberts)، اندرسن کوپر (Anderson Cooper)، ریکی مارتین (Ricky Martin)، جودی فاستر (Jodie Foster)، نِیل پاتریک هریس (Neil Patrick Harris)، رابرت گرین‌بلت (Robert Greenblatt) و پس از تروور برگیس (Trevor Burgess) به‌عنوان نخستین مدیرعامل یک شرکت آمریکایی (C1 Bank) و تعداد بیشتری از آمریکایی‌های مشهور و پرآوازه که نام آن‌ها در این‌جا نیامده است، اتفاق می‌افتد.

برون‌آیی افرادی که مدیران شرکت‌های چند ملیتی هستند و چرخه‌های اقتصاد نیولیبرال را می‌چرخانند، همیشه می‌تواند پیامد‌های مختلفی را در بازار جهانی قدرت اقتصادی به دنبال داشته باشد. اما خبر همیشه می‌پیچید و رسانه‌ها هم شایعه‌ها را بازتاب می‌دهند.

در سال ۲۰۱۳ اوت‌مگزین (Out Magazine) از تیم کوک در جمع همجنس‌خواهان برتر جهان  به عنوان قدرتمندترین همجنس‌گرا یاد کرد  [Link].  همین‌طور مجری سی‌بی‌ان‌سی تی‌وی (CBNC TV) در جریان گفت‌وگو پیرامون کمبودهای کسب‌وکار افراد هم‌جنس‌خواه در ایالات متحده به صورت اتفاقی نام تیم کوک را آورد  [Link]. در نهایت در نوشتاری به قلم خود که در روز پنج‌شنبه سی‌ام اکتبر ۲۰۱۴ برابر با هشتم آبان‌ماه ۱۳۹۳ در هفته‌نامه بلومبرگ بیزینس‌ویک (Bloomberg Businessweek) [لینک] منتشر شد به‌طور صریح به هم‌جنس‌خواهی خود پرداخت تا با این کار خود، این جمله را تصریح کند که «هیچ‌کس نمی‌خواهد در سایه باشد حتا اگر بعد از برون‌آیی فرق قابل توجهی حاصل نشود.»

بازتاب خبر برون‌آیی تیم کوک در رسانه‌های فارسی‌زبان و دنیا

گزارش گاردین [لینک] در سوم نوامبر ۲۰۱۴، از برچیده شدن بنای شش‌فوتی آی‌فون اپل در فضای خارجی کالج سن‌پترزبورگ خبر داد. این بنا که در ژانویه ۲۰۱۳ توسط شرکت ZEFS برپا شده بود، یک روز بعد این‌که تیم کوک نسبت به هم‌جنس‌خواهی خود برون‌آیی کرد، برداشته شد. آن‌ها این کار را با استناد به قانون «ضد تبلیغ همجنس‌گرایی» انجام دادند که چندی پیش در مجلس روسیه به تصویب رسیده بود. پایگاه اینترنتی «دنیای بازی» به نقل از Mashable [لینک] گزارش داده است که تا این لحظه پس از انتشار بیانیه تیم کوک، تنها کم‌تر از یک درصد ارزش سهام این شرکت کاهش یافته است و این نشان می‌دهد که وال‌استریت اهمیت چندانی نسبت به همجنس‌گرا بودن تیم کوک قائل نیست.

برون‌آیی افراد مشهور، ستاره‌های سینما، خوانندگان و اکنون افراد قدرتمند در شرکت‌های چندملیتی، با این ایده تشویق می‌شود که این آشکارسازی جنبش جهانی همجنس‌گرایان، دوجنس‌گرایان و تراجنسیتی‌ها را توانمند کرده و وارد معادلات قدرت در سطح جهانی می‌کند.

تایمز با مقاله‌ای با عنوان «چرا برون‌آیی تیم کوک بیشترین معنا را در تاریخ دارد» [لینک] به قلم دیوید دآدریو (Daniel D’Addario) به صحنه آمده است. آدریو می‌نویسد «منصفانه که نگاه کنیم، گرایش جنسی کوک هم‌چون یک راز آشکار بوده است که مشروع به یک سوال است اگر حتا این یک برون‌آیی است. حاشیه‌های سخت در اطراف “برون‌آیی” به‌طور سنتی این است که یک فرد برای اولین‌بار چه‌چیزی را درباره این‌که همجنس‌خواه است به جهان می‌گوید.» [لینک]

بی‌بی‌سی این پرسش را مطرح می‌کند که «چرا تیم کوک از اپل تنها همجنس‌خواه آشکار در میان مدیران عامل شرکت‌های بزرگ آمریکایی است؟» [لینک]

سی‌ان‌ان اما با مقاله‌ای انتقادی از سیلویا آن هولت (Sylvia Ann Hewlett) با این عنوان که «تشکر، تیم، ولی ال‌جی‌بی‌تی‌ها الان آن‌جا نیستند» دریچه‌ دیگری را می‌گشاید. [لینک]

سیلویا آن هولت می‌نویسد که برون‌آیی افرادی که مدیران شرکت‌های بزرگ و قدرتمند هستند اهمیت دارد اما موجب تغییر فرهنگ تبعیض‌های جنسی و جنسیتی نشده و نخواهد شد. مگر اینکه این افراد از قدرت خود برای این تغییرات استفاده کنند. تبعیض در محل کار و تاثیرات آن در دوران مدیریت افرادی که خود متعلق به جمعیت بزرگ ال جی بی‌تی هستند، همچنان باقی مانده است. با وجود قدرتمندی افرادی همچون تیم کوک، ۵۳درصد از اقلیت‌های جنسی که در آمریکا کار می‌کنند به دلیل تبعیض‌ها حاضر نیستند که در مورد گرایش جنسی و هویت جنسی خود آشکارسازی کنند (این آمار را  بررسی ۲۰۱۴ کمپین حقوق بشر تایید می‌کند).

وال‌استریت ژورنال (the wall street journal) در مطلبی [لینک] به این موضوع می‌پردازد که چگونه آشکارسازی تیم کوک شکاف قانون‌گذاری درباره‌ کارکنان ال‌جی‌بی‌تی را پر می‌کند. موضوعی که تصور می‌رود حتا خود کوک هم نه قصد انجام‌اش را داشته و نه حتا می‌داند چطور شده است که این کار تنها با نوشتن یک نوشتار برون‌آیی به او نسبت داده شده است.

سی‌ان‌بی‌سی (CNBC) به همین مناسبت با تروور برگیس (Trevor Burgess) رییس بانک سی‌آی به‌عنوان نخستین هم‌جنس‌خواه آشکار در مقام رییس بانک به گفت‌وگو پرداخته است و چنین اظهار کرده است که «بیانیه کوک چیزی کم از حرکتی پیشگامانه نیست.» [لینک]

برگردان نوشتار برون‌گرایانه تیم کوک درباره گرایش جنسی‌اش، در رسانه‌های فارسی‌زبان در پایگاه اینترنتی ایران‌وایر قرار گرفت. [لینک برگردان در ایران‌وایر]. توانا در صفحه‌ فیسبوک خود از خبری یاد می‌کند که به گفته آموزشکده جامعه مدنی ایران، خبری است که امروز رسانه به رسانه می‌چرخد. توانا نوشته است که «پیش‌بینی می‌شود فاش‌گویی تیم کوک در فعالیت‌های گروه‌های امریکایی برای به‌رسمیت‌شناختن ازدواج همجنسگریان بسیار مفید و اثربخش باشد.» و می‌افزاید که «آمریکا از کشورهایی‌ ست که با سرعتی عجیب طی یازده سال گذشته حق ازدواج همجنس‌گرایان در ۳۲ ایالت آن به رسمیت شناخته شده است.» [لینک]

خبر آشکارسازی تیم کوک در بی‌بی‌سی فارسی در سی‌ام اکتبر بازتاب یافته است و در یادداشت منتشرشده در این رسانه، از قول روی سلان جونز، گزارشگر حوزه تکنولوژی بی‌بی‌سی چنین نقل شده است که «یادداشت تیم کوک کسی را در سیلیکون ولی و شرکت‌های بزرگ آمریکایی شگفت‌زده نکرده است اما این به معنی بی‌ارزش‌بودن صحبت علنی رئیس گران‌ترین شرکت جهان درباره گرایش جنسی‌اش نیست.»

از میان رسانه‌های رسمی داخلی، رسانه‌های چون حزب‌الله‌نیوز هم به بازتاب خبر پرداخته‌اند. [لینک] نوشتار حزب‌الله نیوز با این عبارت آغاز می‌شود که «گویا زمانی که قرار شد تیموتی کوک صدارت اپل را به دست بگیرد استیو جابز او را تشویق کرد که “خودش باشد”. انگار او نصیحت جابز را به گوش گرفته است.»

امکان آشکارسازی در محیط کار، مزایای قابل ملاحظه‌ای دارد. پژوهش سی‌آی‌تی (CIT) نشان می‌دهد که افراد آشکار، رضایت بیشتری در زمینه‌ پیشرفت کاری خود دارند و فعال‌تر هستند. در مقابل، افراد در گنجه، هفتاد و پنج درصد بیشتر احتمال دارد تا در سه سال نخست، کار خود را ترک کنند.

باشگاه خبرنگاران جوان با عنوان «افتخار مدیر شرکت آمریکایی اپل به همجنس‌گرایی» [لینک] به استقبال این خبر رفته است. «عصر ایران» [لینک]، «عصر خبر» [لینک]، وب‌سایت تحلیلی خبری فرارو [لینک]، خبرنامه‌ دانشجویان ایران [لینک]، تابناک [لینک] و عصر قانون [لینک] همه رونوشتی کمابیش مشابه را از متن باشگاه خبرنگاران بر روی خروجی‌های خود جای داده‌اند.

اگرچه در خبر رسانه‌هایی چون حزب‌الله‌نیوز، باشگاه خبرنگاران جوان، عصر ایران و عصر خبر سردرگمی در انتخاب واژه میان دو واژه‌ همجنس‌گرا و همجنس‌باز وجود دارد ولی خبرگزاری فارس علاوه بر اشتراک در این سردرگمی با سایر رسانه‌های فارسی‌زبان رسمی داخل که ذکر آن رفت، در عنوان اصلی خود از واژه «همجنس‌باز» استفاده کرده است. [لینک] ضمن این‌که فارس به نقل از روزنامه وال‌استریت ژورنال، به این نکته هم اشاره می‌کند که «شرکت “اپل” در حال مذاکره با فروشندگان و توزیع‌کنندگان ایرانی است تا از این مسیر اقدام به ایجاد نمایندگی در ایران و فروش محصولات خود به ویژه آیفون در بازار ایران کند.» این در حالی است که به نظر نمی‌رسد قرار باشد واکنش رسمی‌ای نسبت به این مساله اتخاذ شود.

پوستی‌ از کرگدن

«من خودم را در این زمینه‌ها فعال نمی‌دانم ولی‌ می‌‌دانم که از هزینه‌ای که دیگران داده‌اند، بهره‌‌ها برده‌ام. پس اگر گفتن این‌که مدیر عامل “اپل” هم‌جنس‌گرا است می‌‌تواند به کسی‌ که تلاش می‌‌کند تا خود را باز شناسد، کمکی‌ رساند، به کسی‌ که احساس تنهایی‌ می‌‌کند حس بهتری دهد یا دیگران را برای پافشاری بر حق برابریِ خود برانگیزد، باکی نیست اگر حریم خصوصی من هزینه این کار شود.»  (ترجمه سخنان تیم کوک در ایران‌وایر)

امکان آشکارسازی در محیط کار، مزایای قابل ملاحظه‌ای دارد. پژوهش سی‌آی‌تی (CIT) نشان می‌دهد که افراد آشکار، رضایت بیشتری در زمینه‌ پیشرفت کاری خود دارند و فعال‌تر هستند. در مقابل، افراد در گنجه، هفتاد و پنج درصد بیشتر احتمال دارد تا در سه سال نخست، کار خود را ترک کنند.

لیندسی فالو (Lindsey Fallow) نه اکنون که خبرها درباره برون‌آیی تیم کوک همه‌جا گسترده شده است، بلکه در اگوست ۲۰۱۱، مقاله‌ قابل توجهی را در گاردین با این عنوان منتشر می‌کند که «تیم کوکِ اپل تنها فرد هم‌جنس‌خواه در دهکده آی‌تی نیست.» او در مقاله‌ خود از آلن تورینگ (Alan Turing) پدر محاسبات مدرن یاد می‌کند.

آلن تورینگ، که از او به‌عنوان پدر علوم رایانه و همچنین پدر هوش مصنوعی یاد می‌شود، ریاضیدان انگلیسی بود که در جنگ جهانی دوم نقش کلیدی در شکستن کد‌های نظامی و محرمانه نازی‌ها داشت. تورینگ به اتهام رابطه نامشروع با یک پسر ١٩ ساله، مورد پیگرد قرار گرفت و به اجبار تحت نوعی درمان هورمونی (در عمل به معنی عقیم‌سازی) قرار گرفت. او در نتیجه این تنبیه‌ها، اقدام به خودکشی کرد.

لیندسی فالو  در مورد تورینگ چنین می‌آورد که «ما تنها زندگی او را غیرممکن نساختیم – عواقب قانونی برای گی‌بودن، تحمیل اختگی شیمایی به‌عنوان جایگزینی برای زندان – ما هم‌چنین دنیا را سی یا چهل سال عقب راندیم به این دلیل که در تاریخمان یکی از عالی‌ترین ذهن‌های راه‌گشا را نابود کردیم فقط به خاطر هم‌جنس‌خواه بودن.» [لینک]

همان‌طور که لیندسی به‌درستی اشاره می‌کند، اگر تیم کوک یا افراد دیگری که تعداد آن‌ها قابل شمارش است، در حال حاضر می‌توانند درباره گرایش جنسی خود صحبت کنند و آزادانه‌تر زندگی کنند، نباید فراموش کنند که تاریخی از نابرابری‌ها و تبعیض‌ها پشت سر گذاشته شده است و زندگی‌هایی چون زندگی آلن تورینگ تباه شده‌اند.

قدم‌های در پیش

شاید این حرف تیم کوک گزافه به نظر برسد که می‌گوید او برای دیگران برون‌آیی کرده است ولی نیاز این کار زمانی رخ می‌نماید که رد پای آن را در گوشه و کنار بیابیم.

کوک گرایش خود را هدیه‌ای از سوی خداوند می‌داند بدون آن‌که به این یقین دست یافته باشد که اکنون که او می‌تواند از موهبت آزادی زیستن و چگونه زیستن برخوردار باشد، نه به لطف خداوند که به سبب هزینه‌ای است که گذشتگانی چون هاروی میلک (Harvey Milk) داده‌اند. ما روی شانه گذشتگان ایستاده‌ایم و سزاوار است که گام‌هایمان راه را برای اکنونی‌ها و آیندگانی هموار کنند که همه آن‌ها شایسته حقوق انسانی هستند.

اقتصاد سیاسی آشکارسازی

«آرزو داشتم به اندازه‌ای شجاع می‌بودم که زودتر در زمان مسئولیتم به‌عنوان مدیرعامل بی‌پی برون‌آیی کنم. من اکنون پشیمان هستم. من می‌دانم که اگر این کار را انجام داده بودم، من می‌توانستم برای همجنس‌خواهان دیگر موثرتر باشم.

نقل قول بالا از کتاب  «گنجه شیشه‌ای: چرا برون‌آیی از لحاظ تجاری می صرفد» (The Glass Closet: Why Coming Out is Good Business) نوشته‌ جان براون (John Browne) است.

جان براون مدیرعامل پیشین بی‌پی (BP) در میانه‌ سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۷ بود که گرایش جنسی او و روابطش با شریک جنسی‌اش به شکل ناخواسته توسط رسانه‌های زرد انگلیسی افشا شد. جنجال‌های حقوقی مرتبط با درگیری براون با رسانه‌ها کم‌کم وجه‌های زندگی شخصی او را عمومی کرد. از جمله اینکه آغاز آشنایی او با شریک زندگی‌اش از طریق یک سرویس اسکورت مردانه بوده است. در نتیجه همه این جنجال‌ها براون ناچار شد که از پست‌های مهم خود از جمله مدیر عاملی شرکت نفتی بی‌پی استعفا دهد.

براون پیش از اینکه به حاشیه رانده شود، ریاست آکادمی سلطنتی مهندسی (the Royal Academy of Engineering) را برعهده داشت و عضو انجمن سلطتنی (the Royal Society) بود و هم چنین از اعضای خارجی آکادمی هنر و علوم آمریکا (the American Academy of Arts and Sciences) به حساب می‌‌آمد. او که از دانشکاه استنفورد و کمبریج دارای مدرک تحصیلی  است، در سال ۱۹۹۸  نشان شوالیه انگلستان را دریافت کرد.

براون کتاب گنجه شیشه‌ای: چرا برون‌آیی از لحاظ تجاری می صرفد»، در پی آن است تا به این پرسش پاسخ دهد که چگونه بیرون‌آیی می‌تواند در شرایط فعلی جهان، یک حرکت اقتصادی خوب یاری‌دهنده باشد.

براون در پژوهش اخیرش در این کتاب، درباره‌ تجربه‌ شخصی‌اش به‌عنوان یک همجنس‌خواه در گنجه و در مسند مدیر عاملی یک شرکت نفتی بزرگ می‌نوسید.

پژوهش های میدانی او به به‌همراه مصاحبه‌هایی با مدیران همجنس‌خواه از زن و مرد، کرده است، به ‌تشریح همجنس‌خواه‌هراسی نهادینه‌شده در ساختار کاری در چنین محیط هایی می‌پردازد با این هدف که نشان دهد هزینه‌های زندگی دوگانه و در گنجه بیشتر از آن است که ما پیش از این می‌اندیشیدیم. براون در توییتی که در پنج‌شنبه در شناسه‌ کاربری خود در شبکه اجتماعی توییتر منتشر کرد از اقدام تیم کوک حمایت کرد و چنین نوشت که «لحظه‌ مهمی برای تیم کوک، اپل و اقلیت‌های جنسی در همه‌جاست.»

مارتا. سی. وایت (Martha C. White) در مقاله‌ در ان‌بی‌سی نیوز (NBCNEWS) این پرسش را مطرح می‌کند که «آیا تیم کوک راه را برای سایر مدیران هموار خواهد کرد؟» [لینک] پاسخ مثبت است اگر تیم کوک در همان راهی باشد که متصور است.

کوک حرف می‌زند و ما گوش می‌کنیم

«ما به یاری یکدیگر می‌‌توانیم آفتاب را بر چهره عدالت بتابانیم؛ خشت به خشت. و این خشت من بود.» [ ترجمه صحبت‌های کوک؛ ایران‌وایر] باید دید که سهم هر کدام از این «ما» چقدر خواهد بود و چگونه ما می‌توانیم جنبش حق‌خواهی اقلیت‌های جنسی را به‌سوی آزادی و برابری برای هر انسان رهسپار کنیم. این‌که خبر آشکارسازی تیم کوک دنیا را درنوردید بر کسی پوشیده نیست ولی این‌که کوک می‌خواهد چون شهابسنگی دنیای خبری را انباشته کند و یا قصد دارد آفتاب را بر پهنه هستی بیاورد، با خود اوست.

سارا کیت الیس (Sarah Kate Ellis) مدیریت گلاد (GLAAD) در اظهارنظری سخاوتمندانه گفت که «اپل سابقه‌ا درازمدت در ورود به مطالعه دارد و امروز این شرکت نقش خود را به‌عنوان پیشتاز در مبارزه برای برابری کامل ادامه می‌دهد.» از سویی، چاد گریفین (Chad Griffin) رییس کمپین حقوق بشر در بیانیه‌ای اظهار داشت که «همواره اپل برای جامعه اقلیت‌های جنسی جنگیده است و ما فوق‌العاده سپاسگزاریم از این‌که بیان داریم که امروز کار آن‌ها حتا برابری بیشتری به ارمغان خواهد آورد.»

مارسیا هوروویتس (Marcia Horowitz) معاون ارشد اجرایی روابط عمومی شرکت « public relations firm Rubenstein & Associates» در مکاتبه‌ای چنین بیان کرده است که «کوک اولین بود، اما آیا آن‌جا دیگرانی هم خواهند بود؟ و اگر بله چه‌زمانی؟» اظهارنظرهای افراد فعال در حوزه حقوق اقلیت‌های جنسی حاکی از استقبال جامعه فعال از برون‌آیی تیم کوک است. شاید آن‌ها هم چون نویسندگان مقاله‌های بیشماری در رسانه‌های دنیا صرف برون‌آیی توسط یک فرد تاثیرگذار را کافی ندانند ولی بی‌شک اغلب ایشان بر این حقیقت اتفاق نظر دارند که حتا صرف چنین حرکت‌هایی از افراد مشهور و تاثیرگذار می‌تواند به حرکت حق‌خواهی جنبش اقلیت‌های جنسی یاری رساند.

استیون دبلیو ترشر، در نوشتار خود در گادرین [لینک] می‌گوید که «تیم کوک همجنس‌خواه است، ولی او نیاز دارد بیشتر از آشکارسازی برای جامعه ال‌جی‌بی‌تی انجام دهد. استیون ترشر در نوشتار خود پیرامون این صحبت می‌کند که اگر تیم کوک به گفتار دکتر مارتین لوتر کینگ باور دارد که «ماندگار‌ترین و اصلی‌‌ترین پرسش در زندگی‌ این است که برای دیگران چه می‌‌کنید؟» باید به‌طور جدی به این موضوع بیاندیشد که دکتر کینگ نسبت به مجموعه‌ تحت مدیریت او چگونه می‌اندیشید و سپس پیرامون وضعیت نقض حقوق کارگران می‌پردازد.

او در نهایت می‌آورد که «جدای از این‌که چطور کوک از گنجه بیرون آمد، هم‌جنس‌خواه‌بودگی در گروه ما کافی نیست، نه وقتی تو ثروتمند و دارای قدرت هستی. هم‌چنین ما به کسی نیاز داریم که برای یاری‌مان پا به میدان بگذارد.