لغو سه قرارداد نفتی؛ زورآزمایی زنگنه با سپاه

وزارت نفت ایران ۱۵ قرارداد توسعه میادین نفتی ایران را به منظور سرعت بخشیدن به روند گسترش میادین مشترک فسخ کرده که سه مورد آن متعلق به سپاه پاسداران است.

ایران امیدوار است که بار دیگر جایگاه از دست‎رفته‎اش در بازار نفت جهان را به دست آورد. شش ماه پس از توافق مقدماتی ایران و گروه ۱+۵  در ژنو، وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران یک‎بار دیگر از بازگشت ایران به سقف سهمیه صادرات نفت خبر داده است.

مجید انصاری، معاون پارلمانی رئیس‎جمهوری ایران ظرفیت صادرات نفت ایران را چهار میلیون بشکه در روز اعلام کرده است. اما هر آنچه که مقام‎های دولتی در ایران می‎گویند، هنوز در مرحله حرف است وتا رسیدن به مرز واقعیت، با موانع بسیاری روبروست.

شاید بزرگ‎ترین مشکل ایران، عدم دست‎یابی به توافق‎ نهایی در باره برنامه اتمی باشد؛ به‎گونه‎ای که وزیر امورخارجه ایران در سخنانی تهدیدآمیز گفته که امکان بازگشت ایران به مرحله پیش از توافق ژنو وجود دارد.

گزارش‏‌های کارشناسی نشان می‎دهد که ایران در بهترین حالت توان تامین ۵۰ میلیارد دلار از سرمایه مورد نیاز صنعت نفت را دارد و ۱۲۰ میلیارد دلار آن باید از طریق سرمایه‎گذاری خارجی تامین شود.

بنا‏بر گزارش نهادهای بین‎المللی صادرات نفت ایران پس از تشدید تحریم‎های بین‎المللی به کمتر از یک میلیون بشکه در روز کاهش یافته است. رویترز در ماه مه ۲۰۱۴ گزارشی از افزایش صادرات نفت ایران داد که حاکی از رسیدن صادرات نفت ایران به یک میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه در روز بود.

با این‎حال ایران همچنان برای دریافت درآمدهای حاصل از صادرات نفت با مانع روبرو است و اجازه افزایش صادرات نفت از میزان تعیین شده در توافق‎نامه مقدماتی ژنو را ندارد. تا به حال جزئیات این توافق‎نامه منتشر نشده است، اما آن‎گونه که طرفین اعلام کرده‎اند، به ایران اجازه داده می‎شود تا صادرات نفتی را در سطح فعلی حفظ کند.از سوی دیگر ایران امیدوار است که با کاهش تحریم‎ها امکان جذب سرمایه‎گذاری خارجی در حوزه نفت و گاز ایران فراهم شود.

در شش ماه گذشته، مقام‎های ایرانی از تمایل شرکت‌‏های بین‎المللی و فراهم شدن زمینه بازگشت این شرکت‌ها به بازار نفت و گاز ایران خبر داده‎اند، اما تا به امروز در عرصه عمل چنین امکانی فراهم نشده ‎است و صنعت نفت و گاز ایران همچنان از کمبود نقدینگی و سرمایه‎گذاری رنج می‎برد.

عقب‎ماندگی در میادین مشترک

خبرگزاری مهر در گزارشی از عقب‎ماندگی ایران در هفت میدان نفت و گاز مشترک با همسایگان جنوبی خبر داده است. بر اساس این گزارش، در حالی‎که کشورهای منطقه بهره‎برداری از میادین نفت و گاز مشترک را به مرحله عملیاتی رسانده‎اند، ایران همچنین به دنبال تامین سرمایه مورد نیاز و توافق با شرکت‎های سرمایه‎گذار برای بهره‎برداری و توسعه از این میادین است.

ایران برای بازگشت به جایگاه خود در بازار جهانی نفت، نیازمند افزایش تولید روزانه نفت است و امید دارد که با کاهش تحریم‎ها امکان جذب سرمایه‎گذاری خارجی در حوزه نفت و گاز ایران فراهم شود.

مهر می‌نویسد که ایران در چهار میدان نفت و گاز فروزان، اسفندیار، آرش و فرزاد از عربستان و کویت جا مانده ‎است. معاون وزیر نفت ایران، عدم تامین سرمایه و عدم توافق با همسایگان را از دلایل اصلی این عقب‎ماندگی عنوان کرده است.

رکن‎الدین جوادی گفته است: «ایران برای توسعه میدان اسفندیار به ۵۰۰ تا ۷۰۰ میلیون دلار سرمایه‎گذاری نیاز دارد و فعلا در مرحله شناسایی سرمایه‎گذار قرار دارد.»

پیش از این نیز مقام‎های دولت پیشین از نیاز به ۱۵۰ میلیون دلار برای بهره‎برداری از «میدان آرش» خبر داده بودند.

علاوه بر این، ایران در «میدان هنگام» نیز نتوانسته است به تولید پیش‎بینی شده دست یابد. در حالی‎که ظرفیت برداشت از «میدان هنگام» ۳۰ هزار بشکه در روز اعلام شده است، مدیرعامل شرکت نفت فلات قاره گفته است: «میزان برداشت از میدان همچنان ۲۰ هزار بشکه در روز است.»

علی‌رغم تبلیغات گسترده دولت در خصوص پیشرفت پروژه‎های چندگانه میدان پارس جنوبی، وزیر نفت ایران از عدم پیشرفت این پروژه‎ها انتقاد کرده است. بیژن نامدار زنگنه چندی پیش از ضرورت بازنگری در پروژه‎های پارس جنوبی خبر داد.

در همین رابطه، خبرگزاری نفت‎نا در گزارشی از لغو ۱۵ قرارداد توسعه میادین نفتی ایران خبر داده است. بر اساس این گزارش، وزیر نفت ایران به منظور سرعت بخشیدن به توسعه میادین مشترک، دستور لغو قرارداد توسعه میادین مستقل را ابلاغ کرده است.

خبرگزاری یاد شده می‌نویسد؛ از ۱۵ قرارداد لغو شده، سه قرارداد متعلق به قرارگاه سازندگی خاتم‎الاوصیا – وابسته به سپاه پاسداران- است. پیش از این نیز معاون وزیر نفت ایران از تعلیق چهار قرارد ایران برای ساخت پالایشگاه در سوریه، اندونزی و مالزی خبر داده بود.

همچنین اردیبهشت ماه امسال وزارت نفت ایران یک قرارداد دو و نیم میلیون دلاری با یک شرکت چینی را لغو کرد. ایران دلیل لغو این قرارداد را عدم پایبندی شرکت  CNPCI و بی‎توجهی آن به اخطار ۹۰ روزه برای توسعه میدان آزادگان اعلام کرد. مقام‎های دولتی ایران چند روز پس از لغو این قرارداد این شرکت را به انتقال اطلاعات نفتی ایران به عراق متهم کردند.

وزیر نفت ایران اگرچه به از رودرویی مستقیم با سپاه پرهیز کرده، اما با انتقاد از ناتوانی پیمانکاران پروژه‎های توسعه نفت و گاز و لغو چند قرارداد با شرکت‎های داخلی و خارجی فضا را برای خلع ید از خاتم‎الانبیاء آماده کرده است.

اسفند ماه سال گذشته نیز حمید عراقی، معاون وزیر نفت ایران از لغوتوافق بزرگ‎ترین قرارداد نفتی ایران با قرارگاه سازندگی خاتم‎الانبیا خبر داد. فرمانده این قرارگاه ضمن تکذیب این خبر، دلیل عدم پیشرفت پروژه لوله‎گذاری انتقال گاز ایران به پاکستان را عدم تامین فایناس از سوی دولت عنوان کرد و گفت: «خاتم‎الانبیا برنامه‎ای برای خروج از این پروژه و سایر پروژه‎های نفتی ندارد.»

رویارویی زنگنه با سپاه و تحریم‏‌ها

رستم قاسمی هنگامی که در دولت احمدی‎نژاد از قرارگاه سازندگی خاتم‎الانبیاء به وزارت‎خانه نفت رسید، اعلام کرد که قرارگاه سازندگی خاتم‎الانبیاء جایگزین غول‎های نفتی در ایران خواهد شد. او همان‎زمان گفت: «سپاه به پروژه‎های کمتر از ۱۰۰ میلیارد تومان وارد نخواهد شد.»

در دوره هشت ساله دولت احمدی‎نژاد، سپاه پاسداران به بزرگ‎ترین پیمانکار پروژه‎های دولتی تبدیل شد. اگرچه آمار دقیقی از حجم و ارزش پروژه‎هایی که به سپاه پاسداران و دو قرارگاه خاتم‎الانبیاء و خاتم‎الاوصیاء واگذار شده است موجود نیست، اما وب‎سایت کلمه، دو سال قبل به نقل از معاون وقت وزیر نفت، ارزش قراردادهای نفتی واگذار شده به خاتم‎الانبیاء را ۲۵ میلیارد دلار اعلام کرد.

گزارش‌های کارشناسی نشان می‎دهند که ایران در بهترین حالت توان تامین ۵۰ میلیارد دلار از سرمایه مورد نیاز صنعت نفت را دارد و ۱۲۰ میلیارد دلار آن باید از طریق سرمایه‎گذاری خارجی تامین شود. وزارت نفت اعلام کرده است که برای تامین منابع مالی در قراردادهای نفتی تجدید نظر خواهد کرد.

اما برای اجرایی شدن این برنامه‎ها، ایران در گام نخست باید از مانع تحریم‎های بین‎المللی عبور کند و توافق شکننده و موقت ژنو را به یک قرارداد با ثبات تبدیل کند و همزمان در داخل نیز پیمانکاران ناتوان را کنار بگذارد.

از این زاویه می‎توان مدارای زنگنه با سپاه را هم به ناپایداری قرارداد ژنو نسبت داد و انتظار داشت هر چه که فضای بین‎المللی برای بهبود روابط خارجی و کاهش تنش‎های بین‎المللی مهیا‎تر شود، روابط وزارت نفت و سپاه پاسداران هم تیره‎تر و دستور لغو قراردادهای بیشتری صادر شود.