ایران با مسائل زیست‌محیطی بزرگی مانند آلودگی شدید هوا و وابستگی به سوخت‌های فسیلی روبه‌روست. این چالش نیاز ایران به سیاست‌های پایدار و تغییرات ساختاری در حوزه انرژی و محیط زیست را آشکار می‌کند. در این شرایط، رویدادهایی مانند کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل (COP) به ایران و دیگر کشورها فرصتی می‌دهند تا به اهداف جهانی کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و جایگزینی انرژی‌های پاک بپیوندند.
این کنفرانس هر ساله نمایندگان کشورهای عضو کنوانسیون تغییرات اقلیمی سازمان ملل (UNFCCC) را گرد هم می‌آورد تا برای حل مشکلات اقلیمی و اقدامات مشترک جهانی تصمیم‌گیری کنند.
تاریخچه‌ای کوتاه از کنفرانس‌های کاپ
نخستین کنفرانس تغییرات اقلیمی (COP) در سال ۱۹۹۵ در برلین برگزار شد و از آن زمان به یکی از مهم‌ترین مجامع بین‌المللی برای مقابله با تغییر اقلیم تبدیل شده است. این کنفرانس‌ها با توافق‌های تاریخی نظیر پروتکل کیوتو و توافق پاریس چارچوب‌هایی را برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و سازگاری با تغییرات اقلیمی ایجاد کرده‌اند. در هر دوره، کشورهای جهان برای تعیین اهداف و تعهدات جدید با هدف کاهش تاثیرات مخرب اقلیمی گرد هم می‌آیند و به بحث و تبادل نظر در زمینه‌های مرتبط با انرژی پاک، حفظ تنوع زیستی و تأمین منابع مالی می‌پردازند.
سابقه حضور ایران در کنفرانس‌های کاپ
ایران در سال‌های گذشته در رویدادهای کاپ شرکت داشته و به‌طور مشخص، در کاپ ۲۸ (۲۰۲۳) و کاپ ۲۷ (۲۰۲۲) نیز حضور داشته است. این حضور با چالش‌ها و اتفاقاتی نیز همراه بوده که نشان‌دهنده برخی مشکلات در تعامل ایران با این مجامع بین‌المللی است.
- کاپ ۲۸ (۲۰۲۳): در این دوره که در دبی برگزار شد، هیئت ایرانی به ریاست وزیر نیرو، علی‌اکبر محرابیان، به دلیل حضور نمایندگان اسرائیل در جلسه، کنفرانس را ترک کرد. این اقدام در راستای موضع‌گیری‌های سیاسی ایران صورت گرفت که حضور اسرائیل را در این مجامع مغایر با اهداف و رسالت‌های اصلی کنفرانس دانست.
- کاپ ۲۷ (۲۰۲۲): در این دوره، ایران به طرح مسئله تحریم‌ها پرداخت و آن‌ها را مانعی برای اجرای تعهدات زیست‌محیطی خود برشمرد. نمایندگان ایران با تأکید بر اینکه تحریم‌ها محدودیت‌هایی در زمینه تأمین فناوری‌ها و منابع مالی برای کشور ایجاد کرده‌اند، خواستار رفع این محدودیت‌ها به‌عنوان بخشی از تعهدات کشورهای توسعه‌یافته شدند.
دلایل حیاتی برای حضور ایران در کاپ ۲۹
ایران، با داشتن یکی از بالاترین سطوح آلودگی هوا در شهرهای بزرگ و وابستگی شدید به منابع سوخت فسیلی، از جمله کشورهایی است که نیاز مبرمی به حضور در کاپ ۲۹ دارد. شرکت فعال در این اجلاس برای ایران فرصت‌های ویژه‌ای ایجاد می‌کند:
- کاهش آلودگی هوا و بهبود بهداشت عمومی: ایران می‌تواند با دسترسی به فناوری‌ها و دانش فنی جدید در کاپ، برنامه‌های مؤثرتری برای کاهش آلودگی هوا تدوین کند که تأثیر مثبتی بر سلامت عمومی داشته باشد.
- مدیریت انرژی و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی: ایران به‌شدت به سوخت‌های فسیلی وابسته است، اما کاپ ۲۹ می‌تواند بستری فراهم کند تا از طریق تبادل تجربیات و همکاری با سایر کشورها، به سمت توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی حرکت کند.
- دستیابی به منابع مالی و فنی: در کاپ ۲۹، با ارائه برنامه‌های عملیاتی و تعهد به کاهش اثرات تغییرات اقلیمی، ایران می‌تواند از منابع مالی و فناوری‌هایی که توسط سازمان ملل و کشورهای توسعه‌یافته فراهم می‌شوند، بهره‌مند گردد.
نظرات شینا انصاری درباره اهمیت کاپ ۲۹
شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران، بر ضرورت حضور فعال ایران در کاپ ۲۹ تأکید کرده است. او با اشاره به اینکه کاپ ۲۸ سال گذشته به‌دلیل مسائل سیاسی فرصت بهره‌برداری کامل را نداشت، بیان کرد که کاپ ۲۹ فرصتی مهم برای ایران است. انصاری تأکید کرد که کاپ ۲۹ می‌تواند برای ایران بستری مناسب برای دستیابی به تسهیلات مالی و فنی جهت توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و اجرای برنامه‌های زیست‌محیطی باشد. او همچنین از برنامه‌های سازمان حفاظت محیط زیست برای مشارکت فعال‌تر در این دوره خبر داد. همچنین کاپ ۲۹ فرصتی برای یادگیری از تجربیات جهانی در زمینه‌هایی مانند معیشت پایدار و سازگاری جامعه‌های محلی با چالش‌های زیست‌محیطی فراهم می‌کند.
انصاری بر اهمیت کاپ‌های تغییر اقلیم به‌عنوان مهم‌ترین اجلاس‌های زیست‌محیطی جهان تأکید کرد و گفت حضور ایران در این اجلاس‌ها می‌تواند بسیار تأثیرگذار باشد. به گفته او، با وجود تحریم‌ها و محدودیت‌های تسهیلات و فناوری‌های زیست‌محیطی، تعامل و حضور پررنگ در این رویداد بین‌المللی می‌تواند هم نگاه جهانی به ایران را تغییر دهد و هم مسائل محیط زیستی داخلی را در تعامل با سایر کشورها و با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین حل کند.
حضور مقامات ارشد ایران در کاپ؛ فرصتی برای افزایش جایگاه بین‌المللی
بر اساس آخرین اخبار رسمی در رسانه‌های داخلی مسعود پزشکیان در اجلاس ۲۹ اقلیمی حضور خواهد یافت. در نشست راهبردی‌ای که به میزبانی مرکز راهبردی ریاست جمهوری برگزار شد، بر ضرورت حضور ایران در کاپ ۲۹ تأکید شد. محمدجواد ظریف، معاون راهبردی ریاست جمهوری، خاطرنشان کرد که حضور نداشتن در نشست‌های جهانی مانند کاپ نه‌تنها فرصتی برای تأثیرگذاری را از ایران می‌گیرد بلکه باعث می‌شود کشورهای دیگر بدون در نظر گرفتن منافع ایران تصمیم‌گیری کنند. او اظهار داشت که حضور فعال در کاپ ۲۹ به‌ویژه برای ایران، که با چالش‌های محیط زیستی جدی روبه‌روست، امری ضروری است.
سنگ‌اندازی‌ها و موانع پیش‌روی ایران در کاپ ۲۹
با این حال موانع و چالش‌های قابل توجهی در مسیر شرکت ایران در کاپ ۲۹ وجود دارد. شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی با انتقاد از نفوذ رژیم صهیونیستی در مجامع بین‌المللی، به تأثیرگذاری این رژیم بر روند نشست‌های کاپ اشاره کرده است. به باور آن‌ها، اجلاس‌های اخیر تغییرات اقلیمی به ابزارهای سلطه‌جویانه نظام‌های غربی بدل شده و اهدافی فراتر از حفظ محیط زیست را دنبال می‌کنند. سیاست‌های محدودکننده و الزام به کربن‌زدایی از اقتصاد، که در این نشست‌ها مطرح می‌شود، به شکلی طراحی شده‌اند که فشارهای اقتصادی بیشتری به کشورهای دارای منابع نفت و گاز وارد کنند.
پیامدهای شرکت نکردن در کاپ ۲۹
حضور نداشتن ایران در کاپ ۲۹ پیامدهای منفی قابل‌توجهی به دنبال خواهد داشت:
- از دست دادن فرصت‌های مالی و فنی: کشورهای شرکت‌کننده در کاپ می‌توانند از حمایت‌های مالی و فنی بین‌المللی برای مقابله با تغییرات اقلیمی استفاده کنند. شرکت نکردن ایران به معنی از دست دادن این فرصت‌هاست که می‌تواند تأثیرات منفی بر برنامه‌های زیست‌محیطی کشور داشته باشد.
- کاهش اعتبار بین‌المللی: شرکت نکردن ایران یا حضور غیرفعال این کشور در کاپ ۲۹ می‌تواند به کاهش اعتبار بین‌المللی ایران در زمینه تعهدات زیست‌محیطی منجر شود. این موضوع انزوای دیپلماتیک ایران در عرصه محیط زیست و تغییر اقلیم را به دنبال خواهد داشت.
مزایای شرکت ایران در کاپ ۲۹؛ از توسعه انرژی تا فرهنگ‌سازی زیست‌محیطی
از طرفی شرکت فعال ایران در کاپ ۲۹ می‌تواند مزایای قابل توجهی داشته باشد:
- تقویت روابط دیپلماتیک و افزایش همکاری‌ها: ایران می‌تواند با حضور در این اجلاس، فرصتی برای تعامل و تبادل تجربیات با سایر کشورها به دست آورد و همکاری‌های بین‌المللی را در حوزه محیط زیست و انرژی توسعه دهد.
- دستیابی به منابع مالی و فنی: با ارائه برنامه‌های عملی و تعهد به کاهش اثرات تغییرات اقلیمی، ایران می‌تواند از منابع مالی و فناوری‌های جهانی برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش آلایندگی استفاده کند.
- افزایش آگاهی و فرهنگ‌سازی زیست‌محیطی: شرکت در کاپ و ارائه گزارش‌هایی از وضعیت زیست‌محیطی ایران می‌تواند به افزایش آگاهی داخلی و فرهنگ‌سازی در جامعه کمک کند و شهروندان را به اهمیت مسائل محیط زیستی آگاه سازد.