آن‌چه بر افغانستانی‌ها در ایران می‌رود: «یا ما را بکشید یا به افغانستان برگردانید»

سیل پناهجویان افغان، در مرز با ایران، با کودکان در آغوش و تمامی دارایی‌های خود در یک کیسه بزرگ به خانه بازمی‌گردند. هر روز تا سه‌هزار افغانستانی که برخی‌شان در ایران متولد شده‌اند، پس از تلاش ناموفق برای زندگی بهتر به کشور خود بازمی‌گردند.

عبدالغنی قاضی‌زاده، مسئول ثبت نام تازه‌واردان در شهر مرزی اسلام‌قلعه در افغانستان، به خبرگزاری فرانسه می‌گوید که این «پناهجویان با شکنجه‌های جسمی و روحی زیادی روبه‌رو هستند.»

بسیاری از آنان به طور غیرقانونی وارد ایران شده‌اند یا ویزای‌شان منقضی شده است. تقریباً ۹۰ درصد آن‌ها اخراج شده‌اند و بقیه داوطلبانه بازگشته‌اند. قاضی‌زاده می‌گوید: «نرخ اخراج‌ها در شش ماه اخیر افزایش یافته است.» او می‌افزاید:

در ایران به آن‌ها اخطار داده می‌شود که باید ظرف یک هفته کشور را ترک کنند، یا هر کسی بالای ۱۸ سال باید ۱۰۰ میلیون تومان (۲۳۷۵ دلار) به بانک واریز کند.

این‌ها افرادی هستند که به دلیل این مشکل داوطلبانه به افغانستان بازمی‌گردند. این پناهجویان را مقامات افغان ثبت می‌کنند و سازمان بین‌المللی مهاجرت پرونده‌شان را بررسی می‌کند. برای بازسازی زندگی‌شان، به آن‌ها دوهزار افغانی (۲۹ دلار) به ازای هر نفر داده می‌شود. با این‌حال این به شرطی است که با خانواده خود بازگردند. اگر تنها باشند، هیچ‌چیز دریافت نمی‌کنند.

افزایش خصومت‌ها

رمضان عزیزی، ۳۶ ساله، با حالتی پریشان، روی صندلی پلاستیکی آبی منتظر ثبت‌نام با همسر و سه فرزند خود نشسته است. آن‌ها در سال ۲۰۲۳ به صورت غیرقانونی وارد ایران شدند، پس از پرداخت ۱۲۲۰ دلار به یک قاچاقچی، اما با خصومت فزاینده‌ای نسبت به افغانستانی‌ها مواجه شدند که به افزایش بیکاری و افزلیش قیمت‌ها و همچنین جرم و جنایت متهم می‌شوند. 

عزیزی که کارگر ساختمانی است، به خبرگزاری فرانسه می‌گوید: «صاحبان خانه مجبور شدند جریمه بدهند چون خانه‌شان را به ما اجاره داده بودند. وسایل ما را از پنجره‌ها بیرون انداختند.» او می‌افزاید: «مقامات به ما گفتند وسایلمان را جمع کنیم و ما این کار را کردیم، سپس ما را به یک اردوگاه نظامی بردند تا اخراج شویم.»

عزیزی می‌گوید که خانواده‌اش به مدت شش روز همراه با دو تا سه هزار افغانستانی دیگر در یک محل تنگ نگهداری می‌شدند: «ما خسته بودیم… بدون غذا یا آب.»

باتون‌های فلزی

فاضله قادری، ۲۶ ساله، با چشمانی اشک‌آلود از مصائبی که او و همسرش در اردوگاه کرج در نزدیکی پایتخت تهران تحمل کردند، صحبت می‌کند:

نگهبان‌ها ما را به مدت شش یا هفت روز با باتون‌های فلزی به شدت کتک زدند.

به گفته او، آن‌ها تفاوتی بین مردان و زنان قائل نمی‌شدند. قادری می‌افزاید: «من دیدم که یک افغان کشته شد و به او فحاشی می‌کردند و می‌گفتند “مادر ج*** به خانه‌ات برگرد!”»

فاضله همچنین می‌گوید همسرش از ناحیه استخوان دچار شکستگی شد: «دیروز به نگهبان‌ها گفتم: “یا من را بکشید یا ما را به افغانستان برگردانید.”»

آن‌ها چهار سال پیش به ایران آمدند و به یک قاچاقچی پول دادند تا به عنوان کارگر مزرعه در استان قزوین کار کنند. زندگی جدید آن‌ها خوب شروع شد، تا اینکه قادری به دلیل یک آلرژی شدید به مدت ۱۲ روز در بیمارستان بستری شد و به جراحی نیاز داشت:

ما ۱۲۰۰ دلار به پزشک برای عمل جراحی دادیم و گفتند که روز بعد آن را انجام خواهند داد. وقتی برگشتیم، نیروهای امنیتی ما را گرفتند.

قادری ادامه می‌دهد:

ما یک آپارتمان سه‌خوابه پر از وسایل داشتیم، نتوانستیم هیچ چیزی با خود ببریم. ما ۵۰ میلیون تومان به صاحبخانه پیش‌پرداخت داده بودیم، آن را هم نتوانستیم پس بگیریم.

همچنین مبلغی که به پزشک پیش‌پرداخت کرده بودند را هم از دست دادند. اکنون آن‌ها پولی برای بازگشت به استان تخار در شمال شرقی افغانستان ندارند.

«از سگ کمتر»

عبدالبصیر، کارگر روزمزد ۲۹ ساله می‌گوید که در محل کارش دستگیر و از ایران اخراج شد، هرچند گذرنامه و ویزای معتبر داشت.

او می‌گوید که با وجود داشتن گذرنامه، در اردوگاه نظامی کرج به مدت ۱۰ روز زندانی شد، و با دست‌ها و پاهای بسته با اتوبوس همراه با ۷۰ تا ۸۰ نفر دیگر که ایستاده بودند منتقل شد و وقتی به اردوگاه رسید، به حدی کتک خورد که نمی‌توانست حرکت کند.

او از «دست و پای شکسته، افرادی که بی‌هوش می‌شدند، شاید هم مرده بودند» و تشنگی و گرسنگی روایت می‌کند و می‌گوید که آنجا افغانستانی‌های سالخورده، زنان و کودکان نیز حضور داشتند.

عبدالبصیر همچنین ادعا کرد که مأموران امنیتی گذرنامه‌های افغان یا مجوزهای اقامت معتبر ایرانی را پاره می‌کردند. او بدون گذرنامه افغانستانی خود که ۳۴۰ دلار برای آن پرداخت کرده بود تا از بیکاری در استان هرات فرار کند، به افغانستان بازگردانده شد. او می‌گوید: «اکنون، من هیچ پولی ندارم که هزینه اتوبوس برای رفتن به خانه را بپردازم.»

به گفته قاضی‌زاده، مسئول افغان در مرز، حدود ۷۰ درصد از پناهجویان بدون مدارک ایرانی بازگردانده می‌شوند. وزیر امور خارجه افغانستان، امیر خان متقی نیز در اواخر سپتامبر از تهران خواست تا «با پناهجویان افغان که به توسعه ایران نیز کمک کرده‌اند، صبورانه همکاری کند».

مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری ایران، در اولین کنفرانس مطبوعاتی خود گفت که تهران دارد «اتباع غیرقانونی» را «به شیوه‌ای محترمانه» به کشورشان بازمی‌گرداند.

ابراهیم رضایی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس ایران، ماه گذشته اعلام کرد که پلیس قصد دارد «بیش از دو میلیون اتباع غیرقانونی را به زودی اخراج کند.»

به گزارش خبرگزاری دولت جمهوری اسلامی (ایرنا)، افغانستانی‌ها بیش از ۹۰ درصد اتباع خارجی را تشکیل می‌دهند و بیشتر آن‌ها بدون مدارک هویتی وارد ایران می‌شوند.

بیش از ۷۰۰ هزار افغانستانی بدون مدارک نیز پس از سرکوبی که از سپتامبر سال گذشته آغاز شد، از پاکستان همسایه خارج شده‌اند.

در نانوایی‌های ایران، تابلوهایی نصب شده که بر آن‌ها نوشته شده است فروش نان به غیرایرانی‌ها را «تحت پیگرد قانونی» قرار می‌دهند. فاضله قادری تأیید می‌کند که او به مدت دو ماه نتوانسته نان بخرد: «برای آن‌ها، افغانستانی از سگ کمتر ارزش دارد.»