مطالعه‌ای جدید نشان می‌دهد که حفاظت از تنها ۱٬۲ درصد از سطح زمین برای طبیعت کافی است تا از انقراض گونه‌های در معرض تهدید جهان جلوگیری شود.
پژوهشی که در مجله Frontiers in Science منتشر شده، نشان داده است که گسترش هدفمند مناطق حفاظت‌شده بر روی زمین کافی است تا از از بین رفتن هزاران گونه از پستانداران، پرندگان، دوزیستان و گیاهانی که در آستانه انقراض هستند، جلوگیری کند.
تیمی از محققان از آرژانتین تا پاپوآ گینه نو، ۱۶هزار و ۸۲۵ مکان را شناسایی کردند که باید در پنج سال آینده برای حفاظت در اولویت قرار گیرند تا از انقراض قریب‌الوقوع حیوانات و گیاهانی که تنها در این مناطق یافت می‌شوند، جلوگیری شود.
دکتر اریک دینرستین از سازمان محیط زیستی Resolve و نویسنده اصلی این مطالعه به روزنامه گاردین گفت که آنها سعی داشتند گونه‌های نادر جهان با زیستگاه‌های محدود را شناسایی کنند. او برای مثال از کاکتوس پیوتی نام برد که ممکن است زیستگاه باقی‌مانده‌اش به قسمت‌های کوچکی از بیابان چی‌واوا در آمریکای شمالی محدود شود.
او افزود:
بیشتر گونه‌های زمین نادر هستند، به این معنی که یا زیستگاه‌های بسیار محدودی دارند، یا در تراکم‌های بسیار پایین قرار دارند، یا هم زیستگاهایشان محدود است و هم تراکم پایینی دارند.
تمرکز این مطالعه بر چگونگی جلوگیری از انقراض قریب‌الوقوع است و بر اقداماتی که برای بازسازی طبیعت بر روی زمین لازم است متمرکز نیست. دانشمندان می‌گویند فراتر از گسترش مناطق حفاظت‌شده، اقدامات دیگری نیز برای جلوگیری از تخریب تنوع زیستی و حفظ اکوسیستم‌های حیاتی برای جوامع انسانی لازم است.
در سال ۲۰۲۰، محققان نیمی از سطح زمین را شناسایی کردند که اگر محافظت شوند، می‌توانند از دست دادن تنوع زیستی را معکوس کنند و حذف طبیعی کربن را افزایش دهند.
از مکان‌های شناسایی‌شده که نویسندگان آنها را «ضروریات حفاظت» نامیدند، ۳۸ درصد در فاصله کمتر از دو و نیم کیلومتر از یک منطقه حفاظت‌شده موجود قرار دارند، که نشان‌دهنده فرصت‌های سریع برای حفاظت است. فیلیپین، برزیل، اندونزی، ماداگاسکار و کلمبیا بیش از نیمی از این مکان‌ها را در خود جای داده‌اند.
فیلیپین بیش از نیمی از سایت‌های شناسایی شده توسط این مطالعه را در خود جای داده است. همچنین این کشور مرگبارترین کشور آسیا برای مدافعان محیط زیست است.
در سال ۲۰۲۲ دولت‌ها متعهد شدند به‌عنوان بخشی از اهداف تنوع زیستی سازمان ملل متحد که شامل بیش از ۲۰ هدف برای جلوگیری از از دست دادن گسترده طبیعت در سراسر جهان تا پایان این دهه بود، ۳۰ درصد از سیاره را برای طبیعت محافظت کنند. بر اساس گزارش سازمان ملل متحد، ۱۶٬۶ درصد از سطح زمین و آب‌های داخلی جهان محافظت‌شده هستند و بسیاری از دولت‌ها در حال تصمیم‌گیری درباره مکان‌های جدید برای گسترش مناطق حفاظت‌شده‌اند.
با این حال، مطالعه جدید نشان داد که دولت‌ها بیشتر اوقات در حفاظت از مناطق پرتنوع زیستی که بیشتر به حفاظت نیاز دارند، ناکام هستند. نویسندگان تخمین زدند که تنها ۷ درصد از مکان‌های جدید حفاظت‌شده، بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۳ محل زندگی گونه‌های در معرض تهدید بودند.
دکتر دینرستین با اعلام این ارقام گفت:
تقریباً به نظر می‌رسد کشورها از یک الگوریتم انتخاب معکوس استفاده می‌کنند و سایت‌هایی که نادر نیستند را به مناطق حفاظت‌شده جهانی اضافه می‌کنند. فراخوان این گزارش این است که باید در پنج سال آینده بهتر اقدام کنیم و این امکان‌پذیر است.
محققان گفتند که محافظت از مکان‌های کلیدی شناسایی‌شده بین ۲۹ تا ۴۶ میلیارد دلار در طول پنج سال آینده هزینه خواهد داشت و ۱٬۶ میلیون کیلومتر مربع را پوشش خواهد داد. این کار می‌تواند از طریق ترکیبی از خرید زمین، گسترش حقوق بومیان، ثبت قانونی زمین‌هایشان، و ایجاد مناطق حفاظت‌شده بر روی زمین‌های دولتی انجام شود.
این مطالعه داده‌های جهانی درباره پستانداران، پرندگان، خزندگان، دوزیستان و گیاهان را با مناطق حفاظت‌شده موجود مقایسه کرده و از تحلیل ماهواره‌ای برای شناسایی زیستگاه‌های باقی‌مانده برای گونه‌های تهدیدشده استفاده کرده است. بیشتر مناطق شناسایی‌شده برای حفاظت فوری در مناطق گرمسیر قرار داشتند، اما علفزارها، جنگل‌های برگریز معتدل و توندرا (سردشت یا درختچه‌ای مناطق قطبی) نیز شناسایی شدند.
بر اساس آخرین به‌روزرسانی اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت، از بین ۱۵۷۱۹۰ گونه بررسی شده، ۴۴۰۰۰ یا حدود ۲۸ درصد در خطر انقراض قرار دارند. مناطقی که بیشترین تعداد گونه‌های در معرض خطر انقراض را دارند شامل کشورهای جنوب صحرای آفریقا، آسیای جنوبی و جنوب شرقی، و آمریکای جنوبی است.
پروفسور نیل بورگس، دانشمند ارشد مرکز نظارت بر حفاظت جهانی برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد، که مسئول نظارت بر پیشرفت جهانی در گسترش مناطق حفاظت‌شده است به گاردین گفت که این پژوهش پیشنهادی مفید برای اقدام فوری درباره مقابله با انقراض‌هاست.
بورگس به گاردین گفت:
این تحقیق یادآوری مهمی است مبنی بر اینکه دستیابی به پوشش ۳۰ درصد توسط مناطق حفاظت‌شده به تنهایی کافی نیست و مکان، کیفیت و کارایی این مناطق حفاظت‌شده و محافظت‌شده است که تعیین خواهد کرد که آیا آنها نقش خود را در متوقف کردن از دست دادن تنوع زیستی ایفا می‌کنند یا خیر.
گزارشی که ژانویه سال جاری میلادی از سوی کنوانسیون محافظت از گونه‌های مهاجر جانوران وحشی (CMS) انتشار یافت نشان داد شمار بسیاری از گونه‌های جانوری که مهاجرت می‌کنند نیز در خطر انقراض قرار دارند.
کنوانسیون محافظت از گونه‌های مهاجر جانوران وحشی در گزارش خود اعلام کرد که آلودگی انسانی، بحران اقلیمی و گسترش گونه‌های مهاجم غیربومی باعث شده که ۲۲ درصد از گونه‌های ثبت‌شده در این کنوانسیون در معرض انقراض قرار بگیرند. کاهش آشکار جمعیت نیز در حدود نیمی از این گونه‌ها مشاهده شده است.
درختان نیز همچون گونه‌های دیگر در خطر انقراض قرار دارند. حدود نیمی از انواع گونه‌های درختان وحشی در جهان در معرض خطر انقراض هستند و این خطر فروپاشی گسترده‌ای در اکوسیستم ایجاد کرده است.
بر اساس گزارش «وضعیت درختان جهان» (State of the World’s Trees) که اول سپتامبر ۲۰۲۲ همراه با درخواست برای اقدامات فوری برای جلوگیری از روند نابودی درختان منتشر شد، پاکسازی جنگل‌ها برای کشاورزی بزرگترین عامل مرگ و میر گونه‌های مختلف درخت‌هاست.