۱۴۰۲ نخستین سالی بود که تمامی ساکنان این سیاره شاهد افزایش دمای میانگین زمین بودند و همه ماه‌های سال، حدود ۱٬۵ درجه سانتیگراد گرم‌تر از پیش از دوران صنعتی‌شدن بود. به زبان ساده یعنی دیگر گذشته، پیشگوی حال و آینده نیست. دبیرکل سازمان ملل گفت: «گرمایش جهانی (Global Warming) دیگر معنا نمی‌دهد و به دوران جوش آمدن جهانی (Global Boiling) رسیده‌ایم».
برای ایران، در کنار افزایش دمای میانگین زمین و همگام با پدیده ال نینو، رفتارهای آب‌وهوایی نیز با گذشته متفاوت بود. تقریبا تا پایان زمستان، زمان انتظار باران و برف، شاهد بارندگی‌های گسترده در کشور نبودیم. زمانی هم که باران آمد، مقدار چند ماه بارندگی در فاصله کوتاهی بر زمین ریخت و بدترین سیل‌ها نصیب سیستان و بلوچستان شد.
با وجود این، سال ۱۴۰۲ همراه بود با پیش‌رفت‌های علمی و تفاهم‌های جهانی بیشتری برای حفاظت و ارتقاء محیط زیست. در این گزارش سالانه، رویدادهای مهم اقلیمی و محیط زیستی ایران را بخوانید.
«یک درخت، یک زندگی»
کمپین «یک درخت، یک زندگی»، در گذر هفته‌های منتهی به نوروز و پس از آن در ایتالیا منجر به کاشت ۵۰۰ درخت به یاد کشته‌های سرکوب خونین جنبش زن، زندگی، آزادی شد. در ایران هم افراد مختلف در گذر ماه‌های اخیر برای یادبود کشته‌های سرکوب‌های حکومتی، درخت کاشته‌اند.
پژوهش‌های زمانه: از پتروشیمی میانکاله تا سرکوب اعتراضات در قره قشلاق
زمانه در گذر ۱۴۰۲، چندین گزارش پژوهشی در موضوع محیط زیست ایران منتشر کرد از جمله:
عبدالله عبدی، سرمایه‌گذار مرموز پتروشیمی در میانکاله چگونه از فرش به عرش رسیده است؟ نسیم روشنایی ــ عبدالله عبدی، سرمایه‌گذار و مجری پتروشیمی مازندران در میانکاله کیست؟ این ابر بدهکار بانکی پشت‌اش به حمایت مقامات چنان گرم است که با خیال آسوده پتروشیمی میانکاله را تصاحب کرده است، بدون اینکه برای اثرات مخرب زیست‌محیطی و اقتصادی آن بر تالاب میانکاله، زیست‌بوم و مردم بومی منطقه اهمیتی قائل باشد.
«حاجی» چگونه مجوز پتروشیمی در میانکاله را گرفت؟ نسیم روشنایی ــ پروسه ساخت پتروشیمی میانکاله به دست عبدالله عبدی از آغاز سرشار از روایت‌ها و اقدام‌هایی متناقض و جدل‌های رسانه‌ای میان برخی از مقام‌های اصلاح‌طلب و اصولگرا و حتی برخی اصولگرایان با یکدیگر بوده است. به‌نظر می‌رسد حمایت یا مخالفت مقام‌ها با این پروژه به‌جای اینکه مسئولانه باشد و منافع مردم و محیط زیست کشور را در نظر بگیرد، صرفا به جهت سهم‌خواهی بوده است.
سرکوب اعتراض‌های روستاییان قره قشلاق: از ابراهیم عسگریان دماوندی، پدر شیشه و بلور نظام و صاحب «کاوه سودا» چه می‌دانیم؟ شیوه سرکوب اعتراض‌های روستاییان قره قشلاق، همراه با سکوت سنگین خبری حاکم بر آن، این سوال را پیش می‌کشد که چه کسی می‌خواهد با تمامی قدرت جلوی مردم بیاستد و یک کارخانه برخلاف خواسته آنها در زمین‌هایشان بسازد؟ نام او ابراهیم عسگریان دماوندی است.
از دریاچه ارومیه که به آستانه خشکیدگی کامل رسید تا «محوشدن ابرها بر آسمان دریاچه ارومیه»
تابستان ۱۴۰۲ در حالی شروع شد که تصاویر ماهواره‌ای دریاچه ارومیه، وضعیت آن را اسف‌بار نشان می‌داد، هرچند تا پایان سال، باران‌ها و برف‌های زمستانی بالاخره سطح دریاچه را از وضعیت خشکیدگی کامل نجات دادند.
ابتدا در تیرماه پژوهشی در دانشگاه شریف تهران نشان داد که «تراز دریاچه ارومیه در ۱۳ خرداد ۱۴۰۲ کمترین تراز ثبت‌شده در این روز برای دریاچه ارومیه از سال ۱۳۴۳ تاکنون بوده است.» همزمان رئیس سابق ستاد احیای این دریاچه می‌گوید ممکن است تا شهریور ۱۴۰۲ دریاچه خشک شود. در «یافته‌های یک پژوهش: دریاچه ارومیه در بحرانی‌ترین وضعیت قرار دارد» بیشتر بخوانید.
در مرداد «دریاچه ارومیه در آستانه خشکی ۹۸ درصدی» بود. اعتراض‌های مردم محلی، به‌شیوه مرسوم حکومت اسلامی سرکوب شدند. از جمله اینکه فعالان محیط زیستی منطقه به سازمان‌های امنیتی احضار شدند یا بازداشت شدند. هرچند مانند ۴۵ سال اخیر، «سوءمدیریت، تشدیدکننده بحران آب در ایران» است.
در آبان، گزارش تازه مرکز پژوهش‌های مجلس، خطاب به حاکمیت جمهوری اسلامی گفت وضعیت آب کشور بحرانی است و شیوه مصرف آب پایدار نیست و اگر برنامه‌‌ریزی بلندمدت نباشد، شاهد بحران‌های اجتماعی مرتبط به آب بیشتری خواهیم بود. در «مرکز پژوهش‌های مجلس: وضعیت بحرانی آب برای گوش ناشنوای مسئولین ذیربط و مجموع حاکمیت» بیشتر بخوانید.
در دی اعلام شد که «۱۴۰۲، خشک‌ترین سال در پنج دهه اخیر» بوده است. واکنش نظام اسلامی، پخش خبرهای جعلی متمرکز دریاچه ارومیه بود.
در دی، انتشار فیلمی در فضای مجازی که در آن نشان داده می‌شد ابر‌های بارشی هنگامی ورود به آسمان ایران از سمت ترکیه محو می‌شوند موجب شد که بار دیگر نظریه توطئه اقلیمی مطرح شود. رئیس سازمان محیط زیست می‌گوید علت در دست بررسی است.
درنهایت، پژوهشگران، متخصصان و فعالان محیط زیست گسترده در فضای مجازی به انتشار پاسخ به این خبر جعلی مشغول شدند تا نگاه‌ها را به واقعیت مشکل اصلی برگردانند: ایران از ورشکستگی آب رنج می‌برد و حکومت در پاسخگویی ناتوان است. در «واکنش سازمان محیط زیست به «محوشدن ابرها بر آسمان دریاچه ارومیه»: کمیته بررسی علمی تشکیل می‌دهیم» می‌توانید بیشتر بخوانید.
در دی اعلام شد مالچ‌پاشی آزمایشی در دریاچه ارومیه صورت گرفته است که با اعتراض فعالان محیط زیست روبه‌رو شد. در «دریاچه ارومیه: حق آبه‌اش را ندادند و حالا جنازه‌اش را مالچ‌پاشی می‌کنند!» بیشتر بخوانید.
در همین زمینه، دیدگاه مصطفی رضیئی را بخوانید: بله، دشمن دریاچه ارومیه را خشک کرده و باید شرش کم شود؛ نام این دشمن جمهوری اسلامی است
«تغییرات اقلیمی؛ هشداری برای فرزندان ایران»
نامه جمعی از زنان زندانی سیاسی-عقیدتی از زندان اوین به دست زمانه رسید که در آن نویسندگان ضمن ابراز نگرانی عمیق از شرایط اقلیمی و محیط زیستی در ایران، با طرح شش خواسته محوری از همه ایرانیان خواسته‌اند که در راستای تحقق آنها برای آینده بهتر کوشا باشند. بخشی از این نامه می‌گوید:
ما زنان زندانی سیاسی عقیدتی زندان اوین و فعالان اجتماعی، محیط زیستی و سیاسی عرصه‌های مختلف و مادران و مادربزرگ‌های نسل بعد نسبت به آینده کشور و فرزندانمان قویاً ابراز نگرانی می‌کنیم. ما به رغم تنگناها و مشکلات نفس‌گیر سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و… که بر زندگی همه ما سایه افکنده، خواستار عزم راسخ ملی جهت دستیابی به اهداف موافقت‌نامه پاریس و تعهدات حدی و اقدامات مقتضی هستیم. ما از همه هم‌وطنان عزیزمان می‌خواهیم که با درک عمیق‌تری از اضطرار وضع موجود به مسئله حیاتی تغییرات اقلیمی توجه و آن را بخش مهمی از مطالبات خود نظر بگیرند. با پیوستن به جنبش جهانی اقلیمی می‌توانیم به جای آنکه پاره‌ای از مشکل باشیم بخشی از راه‌حل بشویم.
نگرانی از آینده حیات آدمی در ایرانی گرم‌تر از گذشته
در فروردین، یک پژوهش در مجله علمی لنسنت چاپ بریتانیا از آینده هولناک اقلیمی خاورمیانه و شمال آفریقا گفت و نوشت «میزان مرگ ناشی از گرما در ایران می‌تواند ۶۰ برابر شود».
آب ایران و افغانستان را تا آستانه جنگ برد
در آخرین روزهای فروردین، اختلاف ایران و افغانستان بر سر آب رودخانه هیلمند به اوج رسید. وزیر خارجه ایران در ۲۸ فروردین گفت «از حق‌آبه ایران کوتاه نخواهیم آمد». جمهوری اسلامی ایران خواستار «اعطای کامل حق‌آبه» هیرمند از سوی حکومت اسلامی افغانستان بود و طرف مقابل، گفت اگر آب باشد به ایران داده خواهد شد.
ایران و افغانستان برای تقسیم آب رودخانه هیرمند، در سال ۱۳۵۱ معاهده‌ای امضا کردند. تهران مدعی است که دولت‌های افغانستان حق‌آبه ایران را براساس این پیمان برآورده نکرده‌اند. از سوی دیگر گفته می‌شود که ایران در سال‌های اخیر چند برابر بیشتر از حق‌آبه خود از رودخانه هیرمند استفاده کرده است. در این مورد بیشتر در «ادامه اختلاف‌های ایران و افغانستان بر سر حق‌آبه هیرمند: سخنگوی وزارت خارجه می‌گوید دلایل افغانستان قانع‌کننده نیست» بخوانید.
در ۲۸ اردیبهشت، ابراهیم رئیسی گفت:
به حاکمان افغانستان اخطار می‌کنم، حق‌آبه مردم سیستان و بلوچستان را بدهند. اگر کارشناسان ما کمبود آب را تأیید کنند حرفی نداریم وگرنه اجازه نخواهیم داد حق مردم ما تضییع شود. حرف من را جدی بگیرید تا بعداً گلایه نکنید.
واکنش رسمی افغانستان به تهدید ابراهیم رئیسی بیانیه‌‌ای نسبتاً تند بود که در آن اشاره شده رئیسجمهوری ایران از موضوع بی‌اطلاع است و بهتر است قبل از اظهارنظر پیرامون جوانب آن تحقیق کند. در «مناقشه هیرمند و هلمند: با قطار بشکه‌های زرد می‌آییم» بیشتر بخوانید.
اعظم بهرامی در گفت‌وگو با زمانه در «چرایی پیمان‌شکنی طالبان و ندادن حقابه هیرمند» گفت:
در تمام گفت‌وگوها میان ایران و افغانستان، ژئوپلیتیک پویا و جدی از سوی ایران لحاظ نمی‌شود که بخواهد مراکزی را برای پایش دقیق حوزه آبی هیرمند در افغانستان لحاظ بکند… ایران می‌توانست برای حل میان‌مدت مشکل ورود کند و منافعی را برای مردم و دولت افغانستان در حوزه انرژی، ساخت‌وساز و عمران و جاده‌سازی، ساخت مدرسه یا بیمارستان به ارمغان بیاورد که عملا مراوده‌ای پایاپای با آب رخ دهد.
تلاش‌های جهانی برای حفاظت از محیط زیست
در یک سال اخیر، تلاش‌های گوناگونی برای حفاظت و احیای محیط‌زیست در جهان به ثمر رسیدند، از جمله:
- در ابتدای فروردین و بعد از بیست سال مذاکره، پیمان «تنوع زیستی فراتر از صلاحیت ملی» (BBNJ) به امضای تقریبا تمامی کشورهای جهان رسید تا یک نهاد تازه در سازمان ملل برای نظارت بر اجرای اصول و رویکردهای مندرج در متن «معادهده دریاهای آزاد» را دنبال کند. در «آیا «معاهده دریاهای آزاد» بر حفاظت از تنوع زیستی تأثیر چشم‌گیری خواهد داشت؟» در این مورد بیشتر بخوانید.
- در اردیبهشت، اتحادیه اروپا قانونی را تصویب کرد که شرکت‌ها را موظف می‌کند کالاهایی به اروپا وارد کنند که به جنگل‌زدایی و نابودی زندگی مردم بومی منجر نشده باشد. در این مورد در «پارلمان اروپا قانون جدیدی را برای توقف جنگل‌زدایی جهانی تصویب می‌کند» بیشتر بخوانید.
- اتحادیه اروپا: اولین قانون خاک برای محافظت از امنیت غذایی و کاهش گرمایش زمین در تیر: اولین قانون خاک در اتحادیه اروپا در نظر دارد با تشویق مادی کشاورزان، کربن خاک را بالا ببرد و آنها را به استفاده از شیوه‌های کشاورزی پایدار ترغیب کند. هدف این قانون احیای خاک اروپا تا ۲۰۵۰ و کند کردن روند گرمایش زمین است.
هشدار نسبت به کوچک‌تر شدن دریای خزر
یک پژوهش در مجله علم (ساینس) نوشت که نیمی از دریاچه‌های جهان از جمله دریای خزر، بزرگترین دریاچه زمین کوچک‌تر شده‌اند. مقصر هم کسی نیست به جز خود بشر که با اوج دادن به گرمایش زمین و نیز استفاده ناپایدار منابع آب در حوزه کشاورزی، صنعت، زندگی روستایی و شهری در حال تهی کردن ذخایر آب روی زمین است. در «نیمی از دریاچه‌های جهان کوچک‌تر شده‌اند، از جمله دریای خزر» بیشتر بخوانید.
در مرداد، همایون خوشروان، مدیر پیشین مرکز ملی مطالعات تحقیقات دریای خزر گفت:
آنچه ما در این دریاچه با آن مواجهیم، به گرمایش زمین برمی‌گردد که موجب‌شده سرعت کاهش سطح تراز آب خزر افزایش یابد و همین موضوع موجب نگرانی است. ما سالانه بین ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر کاهش سطح تراز آب را تجربه می‌کنیم.
گسترش نگرانی‌ها نسبت به پروژه‌های انتقال آب
به‌رغم توصیه پژوهشگران و فعالان محیط‌زیست محلی که گام نخست برای گذر از بحران آب ایران، شیوه‌های بازیافت آب بخصوص در بخش کشاورزی و استفاده از شیوه‌های کشت کم‌آب محصول است، جمهوری اسلامی خیال‌های تازه‌ای برای آوردن آب از نقاط مختلف کشور به مناطق بحرانی دارد.
دو طرح جنجالی‌تر، انتقال آب دریای عمان از چابهار و بندرعباس، تصویه آن و انتقال آن تا مشهد یا دریاچه ارومیه است – جزییات نهایی این طرح‌ها همچنان منتشر نشده باقی مانده‌اند اما صحبت از حدود هشت میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در این پروژه‌هاست که درنهایت آبی گرانقیمت عرضه می‌کند که عمده مردم توان خریداری آن را نخواهند داشت.
در کنار آن، طرح‌های دیگری برای انتقال آب مطرح شدند از جمله:
خسارت انتقال آب هلیل‌رود – مرگ جازموریان، نابودی معیشت مردم جنوب استان در تیر: هدف از انتقال آب را ساختن یک تفریحگاه و آب‌رسانی به شهر کرمان و معدن مس درآلو عنوان کرده‌اند. مردم محلی سال‌هاست به این طرح اعتراض دارند زیرا با انتقال آب هلیل‌رود به شمال کرمان، تالاب جازموریان خشک می‌شود و کشاورزی در جنوب کرمان از بین می‌رود.
با وجود انتقادهای بسیار اجرای فاز دوم طرح انتقال آب دریای عمان به اصفهان آغاز شد در مهر: کارشناس‌ها می‌گویند انتقال آب دریا و فرآیند تصفیه آن بسیار پرهزینه است. آنها می‌گویند تنها توجیه، استفاده آن در بخش شرب است در حالی‌که ۷۰ درصد پروژه برای صنعت در نظر گرفته شده و این مسئله اصفهان را با بحران شدیدتر آلودگی هوا روبه‌رو می‌کند.
انتقال آب میان‌حوضه‌ای: پافشاری بر روشی ناسازگار با محیط زیست در آذر: روزبه اسکندری – چرا پروژه‌های انتقال آب میان‌حوضه‌ای در ایران تعریف، توجیه و در نهایت اجرا می‌شوند؟ پاسخ آن را باید در سودهای سرشاری جست که نصیب دست اندرکاران آنها می‌شود. در پروژه‌های بزرگ پول‌هایی کلان است و مجریان این پروژه‌ها همیشه نزدیک به نهادهای قدرت هستند. مافیای آب در ایران، از تمام سازمان‌های ذیربط قوی‌تر است.
لایحه «حفاظت رودخانه‌ها و کاهش خطرات سیل» به مجلس رفت
لایحه «حفاظت رودخانه‌ها و کاهش خطرات سیل» قدرت مطلق تصمیم‌گیری برای مسیل رودخانه‌ها را به وزارت نیرو می‌دهد. سازمان حفاظت محیط زیست و مردمان محلی و بومی ساکن مناطق مربوطه در سیاستگذاری نقشی ندارند. «لایحه حفاظت رودخانه‌ها و کاهش خطرات سیل» ۲۱ ماده دارد و در مهر ماه ۱۴۰۱ به مجلس شورای اسلامی ارائه شد. نهم اردیبهشت سال جاری مرکز پژوهش‌های مجلس، اصلاحیه پیشنهادی خود را بر این لایحه منتشر کرد. اصلاحیه مجلس تفاوت چندانی با طرح اولیه ندارد و به مشکلات اصلی این لایحه نپرداخته است.
در این لایحه اختیار تصمیم‌گیری برای مسیل رودخانه‌ها، مالکیت و حق ساخت و ساز و صدور مجوز برای تغییر کاربری به وزارت نیرو داده شده است. سازمان جهاد کشاورزی نیز تا حدی نقش ایفا می‌کند اما سازمان حفاظت محیط زیست تقریبا هیچ گونه عاملیت و حق تصمیم‌گیری و مشارکتی در سیاستگذاری ندارد. ساکنین این نواحی نیز هیچ حقی برای مشارکت در تصمیم‌گیری ندارند.
گفت‌وگو با حامد حدیدیان، کارشناس مدیریت آب و سیلاب درباره این لایحه را در «لایحه حفاظت رودخانه‌ها: مالکیت تام وزارت نیرو بر حریم رودخانه‌ها، بیرون گذاشتن سازمان محیط زیست و بومیان از فرآیند تصمیم‌گیری» بخوانید یا تماشا کنید.
وضعیت تالاب‌های ایران رودرروی ورشکستگی آب جمهوری اسلامی
ورشکستگی آب جمهوری اسلامی ایران، با شیوه‌های نادرست برداشت و مصرف آب، به‌خصوص در بخش کشاورزی، همگام با تغییر شیوه‌های بارندگی ناشی از گرمایش جهانی، وضعیت تالاب‌های ایران را بحرانی‌تر کردند، از جمله:
تالاب صالحیه استان البرز در آستانه خشک شدن در اردیبهشت: وضعیت خشکی تالاب صالحیه نظرآباد در استان البرز بسیار بحرانی است. مدیرکل مدیریت بحران استانداری البرز با اشاره به وضعیت تالاب صالحیه و گرد و غباری که این خشکی ایجاد می‌کند گفت خسارت سالانه خشکی این تالاب هزاران میلیاردی است و باید برای آن چاره‌اندیشی کرد.
هورالعظیم تشنه است؛ وزارت نیرو حق‌آبه نمی‌دهد در اردیبهشت: به گفته معاون محیط طبیعی اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان وضعیت تالاب هورالعظیم در تابستان بحرانی خواهد بود. به گفته این مقام مسئول با وجود شرایط بحرانی هورالعظیم اگر حق‌آبه هورالعظیم رهاسازی نشود در تابستان تنش‌های زیادی در تالاب از جمله آتش‌سوزی‌ها، مرگ و میر آبزیان و حیوانات، خیزش گرد و غبار و تصرفات در منطقه رخ می‌دهد و این نگران کننده است.
تالاب انزلی در آستانه خداحافظی با ما در شهریور: گزارش‌ها از تبدیل تالاب انزلی به مرداب‌هایی کوچک، در کنار تصاویر ماهواره‌ای و پژوهش‌های پیشین به ما تنها یک خبر را می‌دهد: اگر دست‌به‌دست هم ندهیم تالاب انزلی با ما خداحافظی خواهد کرد.
آتش و ریزگرد: چگونه ویرانی هورالعظیم زیستن در خوزستان را تهدید می‌کند؟ در شهریور: وقتی دود آتش در شهریور از تالاب هورالعظیم به اهواز، سوسنگرد و شوش رسید و نفس مردمان را تنگ‌تر کرد، دوباره زنگ خطر برای آسیب‌های ناشی از ویرانی بزرگترین تالاب خاورمیانه به صدا درآمد.
در دی، سازمان حفاظت از محیط‌زیست به درخواست وزارت نفت برای حفر ۲۰ چاه استخراج نفت تازه در بکرترین منطقه بازمانده هورالعظیم پاسخ منفی داد اما آیا این اقدام جلوی برنامه ساخت صدها چاه نفت تازه در این تالاب را خواهد گرفت؟ بیشتر در «کمین توسعه چاه‌های نفت سهراب بر بازمانده هورالعظیم: سازمان حفاظت محیط‌زیست مجوز نداد» بخوانید.
در زمینه راهکارهای احیای تالاب‌ها، «تالاب‌ها، قلب تپنده زیست‌بوم ایران: بررسی چالش‌ها و راهکارهای پیش رو» به قلم سعید وفا بخوانید.
سدسازی‌های دستوری دولت رئیسی به ضرر ایران‌زمین
دولت ابراهیم رئیسی، عضو هیات مرگ و رئیس‌جمهور ایران، با سیستم دستور از بالا بی‌توجه به ساکنین محلی، وضعیت اقلیمی یا تاریخی منطقه، بی‌اعتنا به تمام پژوهش‌هایی که از ضررهای سدسازی می‌گویند، پروژه‌های گوناگونی را شروع یا پروژه‌های نیمه‌تمام دیگری را به اتمام نزدیک کرد از جمله:
سد چپرآباد و محوطه پیش از تاریخ در تیر: خاطره تلخ آبگیری سد چرمشیر تکرار می‌شود: با آبگیری سد چپرآباد، یک محوطه‌ی هفت هزارساله زیر آب خواهد رفت. باستانشناسان از مسئولان خواسته‌اند آبگیری سد را تا پایان کاوش‌ها به تعویق بیندازند. قرار است در تیر سال جاری، آبگیری سد چپرآباد انجام شود. با آبگیری سد چپرآباد که بر روی رودخانه‌ی چپرآباد احداث شده، چندین محوطه‌ی تاریخی زیر آب خواهد رفت. از سال ۹۹ تا امروز تقریبا هر سال بحث افتتاح و آبگیری این سد در بین بوده، اما ظاهراً این بار قرار است واقعاً به بهره‌برداری برسد. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی گفته است: تا هفته دولت ۱۴۰۲ سد چپرآباد اشنویه به بهره‌برداری خواهد رسید.
تیک‌تاکِ بمب نمکی زیر سد چمشیر در تیر: به‌رغم مخالفت‌های گسترده، سد چمشیر ساخته، آبگیری و درنهایت با حضور شخص ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری اسلامی و عضو کمیته مرگ در کشتار زندانیان چپ‌گرا در تابستان ۶۷، افتتاح شد. اگر آب مانند سد گتوند به نمک برسد، یکی از بهشت‌های اقلیمی ایران در استان کهگیلویه و بویراحمد نابود خواهد شد: از زمین‌های کشاورزی تا جنگل و دشت به باد فنا خواهد رفت. برخی دیگر نگران ده‌ها محوطه تاریخی هستند که بررسی نشده به زیر آب این سد فرو رفته‌اند. دیگران نگران این هستند که آب شور شود، کشاورزی نابود شود و زمین‌های منطقه بدل به منابع تولید ریزگرد شوند و تا کیلومترها دورتر از این سد را بدل به بیابان کنند.
«سد خرسان سه»: فاجعه‌ای دیگر با حضور یک شرکت چینی رقم خواهد خورد در مرداد: سد خرسان سه بدون مجوز زیست‌محیطی در حال احداث است. اتمام این سد به آوارگی بیش از ۱۰ هزار نفر، بیابانی‌شدن منطقه، از بین رفتن جنگل‌های زاگرس و درختان بلوط کهنسال، نابودی گورستانی پنج هزار ساله و تخریب‌ها و آسیب‌های درهم‌تنیده فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی دیگری خواهد انجامید.
در بهمن ماه، برای نخستین بار در جمهوری اسلامی، قاضی شعبه نهم دادگاه عمومی حقوقی یاسوج در پی دادخواست جمعی از فعالان محیط زیست درباره تخلفات انجام‌شده در فرآیند ساخت سد «خرسان ۳» در استان‌های کهگیلویه‌وبویراحمد و چهارمحال‌وبختیاری، به ابطال قراردادهای مربوط به ساخت این سد و توقف موقت پروژه رأی داد.
در «حکمی بی‌سابقه، ثمره همبستگی: قاضی قرارداد ساخت سد «خرسان ۳» را ابطال کرد» بیشتر بخوانید.
سد باباحیدر: با دریاچه‌ای بر روی محل دفن ۲۰ ساله زباله به امید «پایان ۱۵ سال کم‌آبی» در آبان: ابراهیم رئیسی سد باباحیدر را افتتاح کرد. بدون توجه به اینکه دریاچه این سد بر روی محل دفن ۲۰ ساله زباله قرار دارد. مشخص نیست که این مکان به‌شیوه صحیح پوشیده شده است یا خیر.
سد لیروک: تازه‌ترین تلاش برای قتل جنگل‌های زاگرس در آبان: مقام‌های جمهوری اسلامی از یک سو از نیاز به ۱۰۰هزار میلیارد تومان بودجه و ۶۰۰ میلیون نهال برای احیای جنگل‌های زاگرس سخن می‌گویند و از سوی دیگر با پروژه‌‌هایی مانند سد لیروک به‌دنبال قطع هزاران درخت ارزشمند هستند.
نگرانی از آلودگی‌های رود ارس
یک پژوهش در تیر باری دیگر یادآور آلودگی‌های رودخانه ارس شد که بخش عمده‌ای از آن از کشور ارمنستان به ایران می‌رسد. بر اساس گزارش تحقیقی مهتاب جودکی و ستاره حجتی که در سال‌های ۱۳۹۹ تا زمستان ۱۴۰۱ انجام شده است آب رودخانۀ ارس به‌ویژه در محدوده سد «خداآفرین» و دشت مغان، علاوه بر آلودگی به مواد پرتوزا، به فلزات سنگین و سمی مانند سرب و ترکیباتش، آرسنیک، ترکیبات آلومینیوم، نیکل، مس،آهن، منگنز و ۵۳ آلاینده دیگر نیز آلوده است. منشأ اکثر این آلاینده‌ها نیز کشور ارمنستان است. گفت‌وگوی زمانه با اعظم بهرامی در این زمینه را در «ارس: رودی گرفتارِ پساب‌ها و خشکسالی» بخوانید یا گوش کنید.
در آبان، نمایندگان ایران و ارمنستان برای پایش و قطع آلودگی رودخانه مرزی ارس جلسه داشتند. در این جلسه که روز پنجشنبه برگزار شد سرپرست گروه ایرانی «ایرج حشمتی»، معاون محیط انسانی سازمان حفاظت محیط زیست، حضور داشت. بنابر این گزارش، در این نشست «توافق شد دولت‌های دو کشور برای حل‌وفصل قطعی موضوع ورود آلودگی‌های معدنی و صنعتی به رودخانه ارس طی یک سال اقدام کنند». بیشتر در «توافق برای رفع مسمومیت رود ارس ـ آلودگی سمی رودخانه را تایید کردند» بخوانید.
دوران «به‌جوش آمدن جهانی» فرارسیده است
در مرداد آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل همصدا با دانشمندان گفت ژوئیه گرم‌ترین ماه ثبت شده در جهان است و افزود: دوران گرم شدن کره زمین به پایان رسیده و «دورانِ به‌جوش‌آمدن جهانی فرا رسیده است». به گفته گوترش تغییرات آب‌وهوایی به‌طرز فجیعی آغاز شده و تازه آغاز راه است. او در ادامه گفت:
هنوز امکان دارد که افزایش دمای جهانی به ۱٬۵ درجه سانتیگراد [بالاتر از سطوح پیش از صنعتی شدن] را محدود و از بدترین تغییرات آب و هوایی جلوگیری کنیم. اما فقط با اقدام چشمگیر و فوری اقلیمی امکان‌پذیر خواهد بود.
۶۲۳ جنگل‌سوزی در چهار ماه نخست ۱۴۰۲
در مرداد، گزارشی تازه از رکورد ۶۲۳ آتش‌سوزی در منابع طبیعی ایران گفت. روزنامه اعتماد در تازه‌ترین گزارش خود نوشت «۶۲۳ آتش‌سوزی در چهار ماه نخست امسال» منجر به سوختن «چهار هزار هکتار» از طبیعت کشور شده است. اعتماد همچنین نوشت:
مقایسه این آمار با شرایط مشابه پارسال اما تصویر دقیق‌تری می‌سازد؛ آمار آتش‌سوزی در سال پیش در همین چهار ماهه نخست ۲۷۴ فقره در وسعت ۸۹۶ هکتار بوده است.
تازه‌ترین آتش‌های ایران، امتداد ده روزه جنگل‌سوزی‌های مریوان بود که دست‌کم ۹ نفر را مصدوم کرد. آمار منابع طبیعی ایران «نشان می‌دهد در این چهار ماهه در فقرات آتش‌سوزی ۱۲۷ درصد و در وسعت ۳۵۳ درصد افزایش حریق را به نسبت سال گذشته شاهد هستیم».
در مرداد همچنین جنگل‌های زاگرس، بخصوص در منطقه کردستان، شاهد آتش‌سوزی‌های گسترده بودند.
دستور رئیسی برای احیاء گردشگری آشوراده
دوشنبه دوم مرداد در استانداری گلستان، جلسه تدوین «سند ائتلافی احیای جزیره آشوراده» با امضای این سند پایان یافت تا برابر خواسته ابراهیم رئیسی، عضو هیات مرگ در دهه شصت و رئیس‌جمهور ایران که در اسفند ۱۴۰۰ در آشوراده گفته بود «تا کی باید معطل بمانیم و در پیچ و خم دستگاه‌های اداری این نعمت الهی راکد و بلااستفاده بماند. باید هرچه سریع‌تر روی زمین شاهد اتفاقات اجرایی باشیم»، این جزیره بالاخره به روی آرزوهای سرمایه‌گذاران نزدیک به نظام باز بشود و آنها بتوانند «تنها جزیره ایرانی دریای خزر» را به صلاح خود تغییر دهند.
در آذر، جدال لفظی دو مسئول دولتی به شبکه‌های اجتماعی راه یافت: یک طرف می‌خواهد چندین کامیون مصالح را بدون ارائه مجوز به منطقه‌ای حفاظتشده وارد کند، آن طرف می‌گوید بدون مجوز اجازه ورود ندارید. این شروع حاشیه‌های سفر پیش روی ابراهیم رئیسی به گلستان است، جایی که می‌خواهد پای توسعه ناپایدار دستوری خود را در طرح گردشگری آشوراده تحکیم کند. در «آشوراده در آستانه سفر رئیسی: حاشیه‌های جدل نماینده دولتِ توسعه ناپایدار با دیده‌بان محیط زیست» بیشتر بخوانید.
ابراهیم رئیسی، عضو هیات مرگ و رئیسجمهوری ایران روز پنجشنبه ۳۰ آذر در حالی وارد استان گلستان شد که اعتراض‌ها به طرح گردشگری دولت در این منطقه حفاظت شده، با ایرادهای سازمان بازرسی کل کشور هم روبه‌رو است. بیشتر در «رئیسی در آشوراده: سازمان بازرسی هم به مخالفان طرح گردشگری در منطقه‌ی حفاظتشده پیوست» بخوانید.
تاثیر تخریب یا بی‌اعتنایی به محیط زیست در شهرهای ایران
فرونشست زمین به‌واسطه تخریب خاک همراه با استفاده بی‌واسطه از منابع زیرزمینی آب، مناطق مختلف ایران را تهدید می‌کند، در حالی که حکومت همچنان پروژه‌های تخریب محیط‌زیست شهری را گسترده دنبال می‌کند، از جمله:
آلودگی محیطی، پیامدِ تخریبِ محله سنگ سیاه شیراز در تیر: مدیریت شهری بافت تاریخی شیراز را به حال خود رها کرد و اکنون که بیماری سالک شیوع یافته، شهرداری برای اجرای طرح توسعه حرم این‌بار در قامت منجی شهر، نه تخریبگر بافت‌های تاریخی، ظاهر شده است. پایگاه خبرگزاری پزشکان و قانون درباره شیوع بیماری سالک در بافت تاریخی شیراز گزارش داده بود که خانه‌هایی که خراب و به حال خود رها شده‌اند، تبدیل به کانون گسترش پشه‌های خاکی سالک در محله تاریخی سنگ سیاه شیراز شده‌اند.
گسترش پدیده فرونشست زمین در مناطق اطراف شیراز در مهر: نتایج پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که فرونشست زمین در دشت مرودشت و بخشی‌هایی از محدوده دشت شیراز به حالت بحرانی درآمده است.
چشمه علیِ خشک شد، شورای شهر و شهرداری تهران در جست‌وجوی منبعی تازه برای آب این چشمه در شهریور: یک ماه پس از ضرب‌العجل دادستانی شهر ری و هفته‌ها پس از خشکی کامل چشمه علی در جنوب تهران، نگرانی‌ها از حذف کامل آب از این محوطه تاریخی ایران اوج گرفته است.
برج‌های مسکونی در حریم باغ گیاه‌شناسی: نابودی باغ در شهریور: ساخت ۲۲ برج ۳۸ طبقه‌ای در حریم باغ ملی گیاه‌شناسی، وضعیت شکننده‌ی آب منطقه، ادامه‌ی هراسناک فرونشست زمین و آلودگی هوای تهران را به‌دنبال دارد. از سال گذشته که مجوز ساخت ۲۲ برج ۳۸ طبقه‌ای در حریم باغ گیاه‌شناسی ملی ایران صادر شد، عملیات ساخت‌وساز جریان داشته است. با وجود مخالفت‌های گسترده از فعالان محیط زیست گرفته تا مسئولان دولتی و قضایی، ساخت برج‌های مسکونی در حریم این باغ که دو بار به‌عنوان اثر طبیعی و اثر تاریخی به ثبت سازمان میراث فرهنگی رسیده، متوقف نشده است.
باغ عباس‌آباد بهشهر: تلاش‌های دولتی برای سوداگری به قیمت نابودی میراث تاریخی و زیست‌بوم در مهر: باغ عباس‌آباد بهشهر باری دیگر در خطر خروج از فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفته است، چون ساخت‌وسازهای گوناگون در محدوده تاریخی آن، مقررات جهانی را زیر پا گذاشته است. این باغ تاریخی ساخت شاه عباس اول در حوالی سال ۱۰۲۱ هجری قمری در جنگل‌های هیرکانی، در ۱۳۹۰ در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت. باغ عباس‌آباد تنها باغ ایرانی و غیرشهری ساخته‌شده در محیط برون‌شهری، کوهستانی و جنگلی است و بر اساس پرونده ثبت جهانی برای حفظ و بقاء هرگز نباید در محدوده شهری قرار گیرد.
حافظه تاریخی ایران در معرض زوال: تأثیر تغییرات اقلیمی بر میراث فرهنگی در اسفند: ایران در بین کشورهای خاورمیانه، آسیب‌پذیرترین کشور در گرمایش زمین شناخته شده است. خشکسالی و تغییر اقلیم بر آثاری مانند سی‌وسه پل و پل خواجو تأثیر مستقیم داشته و بناهای سنتی اصفهان آسیب دیده‌اند. خشکسالی همچنین بر بافت‌های تاریخی شیراز مثل تخت جمشید اثر مخرب داشته است و در مناطق خشک و بیابانی مثل طبس و کرمان و حتی جنوب غربی ایران سبب ریزگردهایی شده است که بناها را تهدید می‌کند. برخی باستانشناسان پیش‌بینی کرده‌اند که خشکی دریارچه ارومیه بر بناهای تاریخی در آذربایجان اثرات مخربی خواهد گذاشت. در استان سمنان، برداشت بیش از حد مجاز از سفره‌های آب زیرزمینی، حدود ۷۰۰ اثر ثبت شده ملی این استان را در معرض خطر دائمی قرار داده است. در کرمانشاه تغییرات اقلیمی بر سنگ‌نبشته‌ها آسیب رسانده است.
آلودگی محصولات کشاورزی در گزارش مجلس
در تیر ماه، کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی در گزارش تازه‌ای آلودگی محصولات کشاورزی را تأیید کرد و گفت استفاده از فاضلاب، آب‌های تصفیه‌نشده و آفت‌کش‌ها در تولید محصولات کشاورزی ابعاد نگران‌کننده‌ای پیدا کرده است. بیشتر در «کمیسیون اصل ۹۰ مجلس: آلودگی محصولات کشاورزی ابعاد نگران‌کننده‌ای دارد» بخوانید.
حذف و افزودن محیط زیست در برنامه هفتم توسعه
برنامه هفتم توسعه در قالب یک لایحه برای دوره زمانی ۱۴۰۲ تا ۱۴۰۶ تدوین شد. این لایحه ۲۲ فصل و هفت بخش دارد. این برنامه بخش مجزایی را به محیط زیست یا منابع طبیعی اختصاص نداده و مسائل مربوط به محیط زیست را در چندین بخش گنجانده است. در بخش دوم: زیربنایی، فصل‌های «انرژی» و « حکمرانی آب» به مسائل زیست‌محیطی پرداخته‌اند. فصل «امنیت غذایی» نیز یکی از فصول بخش دوم است و در آن به کشاورزی پرداخته شده اما به کشاورزی بومی و پایدار اشاره و تاکیدی ویژه‌ای نشده است.
هرچند پس از اعتراضات گسترده به حذف محیط زیست از این برنامه، گفته شد این مباحث محیط زیستی به این سند افزوده شده است.
بیشتر در «برنامه هفتم توسعه‌ی آنها و محیط زیستِ ما: نه پایدار، نه مسئولانه» بخوانید.
بازداشت اعضای انجمن محیط زیستی «سبز چیا»
یکی از گروه‌های مردمی که موثر در خاموشی و مهار آتش‌های منطقه کردستان فعال است، انجمن محیط‌زیستی «سبز چیا» است. در مرداد ماه که «کردستان در آتش» می‌سوخت، اعضای این انجمن در خط مقدم مبارزه با آتش‌سوزی بودند.
در شهریور، مقامات امنیتی حکومت به جلسه سالانه این نهاد در مریوان یورش بردند و دست‌کم ۲۵ نفر را بازداشت کردند، البته به جز سه نفر، بقیه در گذر چند ساعت آزاد شدند. در «بازداشت ده‌ها عضو انجمن محیط زیستی «سبز چیا» در مریوان ــ سه تن در بازداشت باقی ماندند» بیشتر بخوانید.
در مهر ماه اعلام شد که یک و نیم میلیون هکتار از جنگل‌های زاگرس از بین رفته است.
کاپ۲۸ در دبی
در آذر، کنفرانس اقلیمی سازمان ملل معروف به کاپ۲۸ در دبی، در امارات متحده عربی برگزار شد. در «کنفرانس اقلیمی دبی: امید برای طبیعت یا برای غول‌های سوخت فسیلی؟» و در «توافق بر سر مسیر گذار از سوخت‌های فسیلی در «کاپ۲۸» ــ منتقدان: راه‌های فرار نگران‌کننده‌اند» بیشتر بخوانید.
بحران زباله از تهران تا شمال ایران
کوه‌های زباله در نقاط مختلف ایران قدبلندتر می‌شوند در حالی که از شیرابه‌های آنها تا تولید گاز مخرب متان، آسیب‌های اقلیمی و محیط‌زیستی این انباشت زباله‌ها، بحران‌های محلی خلق کرده‌اند.
در آذر اعلام شد که شهرداری تهران برنامه‌های مفصلی را با طرف‌های چینی در دست اجرا دارد از جمله اینکه «تفاهم با طرف چینی برای ساخت زباله‌سوز تهران به عنوان جایگزین دفن زباله در آرادکوه» امضا شده است.
در استان مازندران، کوه زباله عمارت خبرساز شد چون دولت رئیسی برنامه ساخت یک سد را دنبال می‌کند. بیشتر در «غرق مرکز دفن زباله عمارت در دریاچه سد هراز؟» بخوانید.
در گزارش گاردین از تاثیر اقلیمی کوه‌های زباله جهان، «کوه زباله سراوانِ رشت نماد ایرانی نابودی اقلیم با تولید گاز متان شد».
در تهران همچنین «زباله‌گردی» شغل رسمی اعلام شد. در «مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند تهران: ۵۰۰۰ زباله‌گرد «ایرانی» استخدام می‌کنیم» بیشتر بخوانید.
زورگیری در میانکاله
فراز و نشیب ساخت یا نساختن پتروشیمی میانکاله در گذر ۱۴۰۲ دنبال شد. زمین این پتروشیمی حصارکشی شد، اما بعد وزارت نفت در مواجه با اعتراضات مردمی گفت مجوز این پتروشیمی را پس می‌گیرد اما این سرمایه‌گذار را به زورگیری وادار کرد. در «زورگیری سرمایه‌گذار: یا پرداخت خسارت به شرکت آلمانی یا مجوز احداث کارخانه فولاد در میانکاله» بیشتر بخوانید.
گسترش اعتراضات مردمی با بدتر شدن وضعیت اقلیمی
یک پژوهش در آبان گفت اگر گرمایش زمین نبود، وضعیت خشکسالی کنونی و با این شدت در ایران حاکم نبود. همزمان می‌گوید نابه‌سامانی‌های سیاسی موجود همزمان با گسترش تغییرات اقلیمی، افزایش خواهند یافت. در «تاثیر تغییر اقلیم بر خشکسالی و نابسامانی‌های سیاسی در ایران، عراق و سوریه» بیشتر بخوانید.
از کشتار آلودگی هوا به‌اندازه جنگ تا اعتراضات مردمی به مازوت‌سوزی
مقام‌های جمهوری اسلامی در ۱۴۰۲ گسترده به انکار مصرف مازوت در نیروگاه‌های تولید برق مشغول بودند هرچند پژوهش‌های مختلف مصرف گسترده مازوت را تایید کردند.
در آذر نتایج پژوهش‌های یک گروه تحقیقی در دانشگاه‌های تهران و هیوستون آمریکا و یک شرکت خصوصی نشان می‌دهد مصرف سوخت‌های سنگین در تابستان و پاییز ادامه و بعضاً حتی افزایش داشته است. در «آلودگی هوا در ایران: پژوهش‌های مستقل گوگرد را عامل اصلی می‌دانند» بیشتر بخوانید.
در دی ماه رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران اعلام کرد آلودگی هوا در سال گذشته جان بیش از ۲۷ هزار نفر را در سراسر ایران گرفته و اگر ادامه پیدا کند بیشتر از جنگ ایران و عراق کشته خواهد داد.
اراک در گذر سال بدل به نماد اعتراضات مردمی علیه مازوت‌سوزی شد. در «مازوت‌سوزی در شازند اراک ـ سلامت ساکنان در خطر است» بیشتر بخوانید.
«آنجا کارخانه تخریب محیط زیست است»
در دی ماه، «اعتراضات مردمی روستای قره قشلاق در سلماس به ساخت شعبه دیگری از «کاوه سودا» سرکوب شد». میلاد بالسینی در گزارش «آنجا کارخانه تخریب محیط زیست است» برای زمانه نوشت:
آنطور که کارگران اخراج شده از کارخانه کاوه سودا مراغه می‌گویند، برخی از کارگران کارخانه، خصوصاً آن‌هایی که در ارتباط مستقیم با مواد خطرناک شیمیایی مانند اسید، سیلیس (ماده اولیه شیشه) و… که سلامتی انسان را به‌طور جدی تهدید می‌کند مشغول به کار می‌شوند، در عرض کمتر از یک‌سال به نام تعدیل نیرو از کار اخراج شده‌اند تا کارخانه مسئولیتی در قبال سلامت آنها عهده‌دار نشود. این چرخه‌ای است که برای کارگران بعدی و بعدی نیز تکرار می‌شود. همچنین در بعضی از حوادثی که منجر به فوت کارگران می‌شود، مسئولان کارخانه کاوه سودا مراغه حداکثر تلاش خود را به عمل می‌آورند تا با مقصر جلوه دادن کارگر متوفی، هزینه‌ای را در قبال مرگ او در محل کار بر عهده نگیرند.
درنهایت با گسترش اعتراضات مردمی به فضای مجازی و گزارش‌های رسانه‌های خارج از ایران از جمله زمانه، سرمایه‌گذار این پروژه را منتفی اعلام کرد.
زندانیان محیط زیستی همچنان در حبس
در اسفند، با «آزادی مشروط» چهار متهم پرونده محیط زیستی پس از شش سال تحمل حبس مخالفت شد. وکیل این زندانیان گفت با توجه به موارد قانونی که برای تمام محکومان در نظر گرفته می‌شود، حق آنها آزادی بود. در این ماه، هومن جوکار، سپیده (حمیده) کاشانی دوست، نیلوفر بیانی و طاهر قدیریان، چهار کنشگر و کارشناس محیط زیستی زندانی از اوین به رئیس قوه قضائیه نامه‌ای نوشتند و در آن خواستار «اجرای قانون» در پرونده خود شدند. اما با اینکه شش سال از بازداشت کارشناسان محیط زیست در پرونده «محیط زیستی‌ها» می‌گذرد، پاسخ منفی بود. آنها مشمول «آزادی مشروط» نشدند.
راه‌آهن رشت-آستارا با احتمال قطع ۱۰۰ هزار درخت برای روسیه
تفاهم‌نامه راه‌آهن کاسپین یا همان ساخت راه‌آهن رشت ـ آستارا در اردیبهشت امسال بین رئیس‌جمهورهای ایران و روسیه امضا شد. همزمان رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس گفت که اجرای این طرح، با عبور از جنگل گیسوم که تنها جنگل جلگه‌ای باقیمانده در شمال ایران است، حدود ۱۰۰ هزار درخت قطع خواهند شد. در آخرین روزهای سال ۲۰۲۳ میلادی، به نقل از سفیر روسیه در تهران گفته شد که قرارداد ساخت هم همین‌روزها امضا خواهد شد. در «جنگل گیسوم و راه‌آهن رشت-آستارا: وعده سود کلان و احتمال قطع ۱۰۰هزار درخت» بیشتر بخوانید.
از گوشه و کنار جهان
بانک جهانی: دقیقه‌ای ۲۳ میلیون دلار یارانه برای نابودی محیط زندگی در خرداد: بانک جهانی می‌گوید اگر سوبسید به صنایعی مانند سوخت‌های فسیلی را خرج مشکلات اقلیمی کنیم، زندگی فقیرترین بخش‌های جامعه بهبود می‌یابد.
در تیر سال گذشته به پهنای سوئیس از جنگل‌های بارانی بکر جهان کاسته شد: در ۲۰۲۲ هر دقیقه برابر با مساحت ۱۱ زمین فوتبال از جنگل‌های نخستین جهان نابود شد و اجتماع‌های بومی وابسته به آنها نیز به دست فرآیندهای سرمایه‌داری استخراجی وادار به ترک سرزمین‌هایشان شدند.
حق محیط زیست سالم: دادگاه ایالت مونتانا در شکایت تغییرات اقلیمی به نفع کودکان رأی داد در مرداد: برای نخستین مرتبه در تاریخ آمریکا، دادگاه ایالتی در مونتانا به نفع فعالان محیط زیستی کودک و نوجوان رأی داد. برابر این حکم، دولت ایالتی در نقض حقوق قانون اساسی این کودکان مقصر شناخته شد، چون به شرکت‌های سوخت فسیلی اجازه داده است تا محیط زیست سالم و تمیز را ویران کنند. در ایالات متحده آمریکا، دولت فدرال قانون اساسی کشور را اجرا می‌کند، اما هر ایالت نیز برای خود قانون اساسی نوشته است.
اجلاس بِلم ۲۰۲۳: تلاش ناکام هشت کشور آمریکای جنوبی برای حفظ جنگل آمازون در مرداد: تلاش هشت کشور عضو «سازمان پیمان همکاری آمازون» برای حفظ و نجات این جنگل بار دیگر ناکام باقی ماند.
اجلاس اقلیمی آفریقا خواستار مالیات جهانی برای حفاظت از آب و هوا شد در شهریور: اولین اجلاس اقلیمی آفریقا با انتشار «بیانیه نایروبی» پایان یافت. طبق اعلام نهایی ظرفیت انرژی تجدیدپذیر در آفریقا باید تا سال ۲۰۳۰ شش برابر شود. رئیس اجلاس گفت آفریقا می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در آینده جهان ایفا کند.
روز جهانی غذا با شعار آب، در سایه تغییرات اقلیمی و سال ال نینو در مهر: شعار امسال «روز جهانی غذا» آب است: «آب زندگی است، آب غذاست، کسی را محروم نکنیم» اما امسال، همان‌طور که آب در بسیاری از کشورها مانند ایران به سرخط خبرها و نگرانی‌های مردم بدل شده است، تولید غذا هم با ضربه‌های ممتد تغییرات اقلیمی و سال ال نینو روبه‌رو است. در کنار آن، سال‌هاست که فائو به ما هشدار می‌دهد که برای کشاورزی بر روی زمین چند دهه بیشتر خاک مناسب باقی نمانده است و باید فکری برای تغییر شیوه‌های کشاورزی، دامداری و تولید غذا کرد.
سازمان ملل: جهان در مسیر گرمایش «جهنمی» سه درجه سانتیگراد در آبان: سازمان ملل گزارش داد که در ایده‌آل‌ترین شکل ممکن و برابر داده‌های موجود، تنها ۱۴ درصد احتمال دارد که بتوانیم گرمایش را در آستانه ۱٬۵ درجه سانتیگراد متوقف کنیم. برای نخستین مرتبه، جمعه گذشته و برای چند ساعت، تمدن بشر شاهد رسیدن به آستانه ۲ درجه سانتیگراد بود.
یک‌درصدی‌های ابرثروتمند، از ۶۶ درصد جمعیتِ جهان بیشتر گاز گلخانه‌ای تولید می‌کنند در آبان: آکسفام پس از مطالعه‌ای جامع بر نابرابری در تغییرات اقلیمی چنین می‌گوید: «میلیاردرهای جهان، سیاره ما را تا حد نابودی غارت می‌کنند و خودشان کمترین بها را برای آن می‌پردازند.»
بودجه انتشار کربنی چیست و چرا فقط شش سال از آن باقی مانده است؟ در آبان: پژوهش تازه که در بخش تغییرات اقلیمی مجله نیچر با تیتر «ارزیابی مقدار و عدم‌قطعیت مقدار باقیمانده بودجه‌های کربنی» منتشر شد، نوشت برای ۵۰ درصد شانس باقی ماندن در این سوی آستانه ۱٬۵ درجه سانتیگراد، بودجه کربنی ۲۵۰ گیگاتن (میلیارد تن) یا معادل شش سال تولید گازهای گلخانه‌ای تمدن بشر، بدون احتساب تولید گازهای گلخانه‌ای ناشی از رویدادهای شدید آب‌وهوایی، مانند جنگل‌سوزی‌های کره خاکی است. برای ۵۰ درصد شانس باقی ماندن در کمتر از آستانه ۲ درجه سانتیگراد، ۱۲۰۰ گیگاتن کربن باقی مانده است.
هشدار دانشمندان: کره زمین در آستانه پنج «نقطه اوج» اقلیمی فاجعه‌بار است در آذر: بر اساس گزارش تازه‌ای با عنوان «گزارش نقاط اوج جهانی» در زمینه تغییرات اقلیمی، ما در حال عبور از پنج آستانه طبیعی مهم و خطرناک قرار داریم و اگر جهان ۱,۵ درجه سانتیگراد بالاتر از دمای پیشاصنعتی گرم شود، ممکن است به سه آستانه دیگر در دهه ۲۰۳۰ برسد.
۱۰ تریلیون دلار سود، ثمره حرکت به‌سوی سیستم غذایی پایدار در بهمن: محققان دریافتند غذا بزرگترین بخش اقتصاد است و مرز نمی‌شناسد. همچنین از نظر تاثیرات اقلیمی، سیستم غذایی، مسبب اصلی تغییر کاربری زمین و کاهش تنوع زیستی است و همچنین عامل کاهش ۷۰ درصدی آب شیرین است.
هشدار پژوهشگران: با نوشیدن آب از یک بطری پلاستیکی، صدها هزار ریزپلاستیک به بدنتان وارد می‌شود در دی: یک پژوهش تازه نشان داد ۱۰ تا صد برابر آنچه پیش از این تصور می‌شود، نانوپلاستیک همراه با آبی که از بطری‌های پلاستیکی می‌نوشیم وارد بدن می‌شود. هنوز مشخص نیست این ریزپلاستیک‌ها چه تاثیری بر سلامت بدن می‌گذارد.
بوم‌کشی: اتحادیه اروپا با قانونی تازه مجازات «جرایم محیط زیستی» را از شرکت‌ها به مدیران آن گسترش داد در اسفند: براساس قانون تازه اتحادیه اروپا، مدیران شرکت‌ها را هم می‌توان برای آلودگی‌های آب، خاک و هوا به دادگاه کشاند. پارلمان اروپا می‌خواهد با اجرای این قانون، روند تخریب محیط زیست توسط فعالیت‌های صنعتی را محدودتر کند.
مؤسسه کوپرنیک: میانگین گرمایش زمین در طول یک سال بیش از ۱,۵ درجه سانتیگراد بود در اسفند: نهاد نظارت اقلیمی اتحادیه اروپا اعلام کرد که برای نخستیین بار گرمایش زمین در یک دوره ۱۲ ماهه از ۱,۵ درجه سانتیگراد در مقایسه با دوران پیشاصنعتی فراتر رفت. کارشناسان هشدار داده‌اند. سال ۲۰۲۴ نیز آغازی رکوردشکن دارد.
یک پژوهش: گردش جریان‌های اقیانوس اطلس به نقطه بحرانی «فاجعه‌بار» نزدیک می‌شود در اسفند: فروپاشی سیستم گردش‌های اقیانوسی که به تنظیم آب‌وهوا در مقیاس جهانی کمک می‌کند می‌تواند با چنان سرعتی رخ دهد که انطباق‌پذیری بشر و گونه‌های زیستی با شرایط جدید غیرممکن باشد.
رویارویی سودبران و مخالفان صنعت پلاستیک در نایروبی: معاهده مقابله با آلودگی پلاستیک نهایی می‌شود؟ در آبان: تلاش‌ها برای ایجاد یک معاهده مهم برای پایان دادن به آلودگی پلاستیک در نایروبی در جریان است. بیشتر کشورهای جهان، شرکت‌های پتروشیمی، فعالان محیط زیست و دیگر بازیگران، گرد هم آمده‌اند تا پیش‌نویس یک معاهده را برای اولین بار به بحث بگذارند.