سالانه هفت میلیون نفر بر اثر بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند، با این حال این مسئله هرگز به اندازه ایدز، سل و مالاریا به‌رسمیت شناخته نشده است اما اکنون از سوی سازمان‌های بهداشتی در جهان درخواست‌های فزاینده‌ای وجود دارد تا این وضعیت تغییر کند.
آلودگی هر ساله باعث مرگ میلیون‌ها نفر در اثر بیماری‌های قلبی، بیماری انسدادی مزمن ریه، سرطان یا ذات‌الریه می‌شود. این رقم از۶۳۰ هزار نفری که در سال ۲۰۲۲ بر اثر ایدز جان خود را از دست دادند، ۶۰۸ هزار مرگ ناشی از مالاریا در همان سال و یک میلیون نفری که سالانه در نتیجه اسهال جان خود را از دست دادند، بیشتر است.
به گزارش روزنامه گاردین، کریستا هاسنکوپف، مدیر برنامه هوای پاک در مؤسسه سیاست انرژی در دانشگاه شیکاگو (Epic) جمعه اول مارس/ ۱۱ اسفند گفت آلودگی هوا نسبت به مسائل بهداشتی دیگر که به بودجه جهانی میلیارد دلاری دسترسی دارند، تأثیر بسیار بیشتری بر سلامت دارد.
سونیل داهیا، تحلیل‌گر جنوب آسیا در مرکز تحقیقات انرژی و هوای پاک درباره وخامت این پدیده گفت:
این سمی است است که آهسته می‌کشد. شما به آرامی به‌سوی مرگ می‌روید و به‌دلیل ماهیت کُند این بیماری همه‌گیر، ما در سطح جهانی نتوانسته‌ایم آنطور که باید به آن واکنش نشان دهیم.
به گفته صندوق هوای پاک، کمتر از یک درصد از بودجه توسعه بین‌المللی و کمک‌های بشردوستانه برای آلودگی هوا صرف می‌شود.
مدیر برنامه‌‌ای هوای پاک در مؤسسه سیاست انرژی در دانشگاه شیکاگو پیشنهاد داد که همچون مکانیسم‌های مشابه، به یک صندوق جهانی برای آلودگی هوا از سوی دولت‌ها و اهداکنندگان تامین مالی می‌شود نیاز داریم.
موسسه سیاست انرژی در دانشگاه شیکاگو Epic قصد دارد تا اواخر امسال صندوقی را راه‌اندازی کند تا بر شکاف‌های داده‌ها تمرکز کند تا داده‌های کشورها را به‌موقع جمع‌آوری و تحلیل کنند.
چاد، عراق و پاکستان، بحرین و بنگلادش از آلوده‌ترین کشورها هستند. بر اساس آمارهای سازمان بهداشت جهانی در دی ۱۴۰۲ که به بررسی کیفیت هوا یعنی میزان غلظت ذرات معلق در هوا می‌پردازد، ایران در بین ۱۳۱ کشور، رتبه ۲۱ را در آلودگی هوا دارد.
مرگ‌های ناشی از آلودگی هوا در ایران
آمار مرگ‌ومیر بر اثر عوارض آلودگی هوا در ایران بسیار بالاست و سالانه افزایش یافته است. بر اساس گزارشی از سازمان حفاظت محیط زیست ایران ۲۶ هزار نفر در سال ۱۴۰۱ بر اثر عوارض آلودگی هوا جان باختند. در حالی که مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران ۱۰ دی در جلسه این شورا اعلام کرد که بیش از ۲۷ هزار نفر در کشور و ۶ هزار و ۳۹۸ نفر در تهران در طول یک‌سال به دلیل آلودگی هوا جان خود را از دست داده‌اند. او گفت اگر به همین منوال پیش برویم تعداد جان‌باختگان به دلیل آلودگی هوا از شهدای هشت سال دفاع مقدس پیشی خواهد گرفت.
جعفر جندقی، رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت دوم دی وضعیت هوا در ایران را «بسیار نامناسب» خواند و به خبرگزاری مهر گفت:
بررسی شهرهای آلوده نشان داده که از سال ۱۴۰۰ تا سال ۱۴۰۱ تعداد مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا بیش از ۳۰ درصد افزایش داشته است.
رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت با اشاره به اینکه ۱۳٬۹ درصد از مرگ‌های طبیعی ایران منتسب به آلودگی هواست، ۲۶ دی به خبرگزاری تسنیم گفت: شهر تهران رتبه ۱۹ را از نظر غلظت ذرات معلق بین پایتخت کشورهای جهان دارد.
عباس شاهسونی گفت طبق آیین‌نامه قانون هوای پاک، وزارت بهداشت وظیفه دارد که سالانه مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا را بررسی، محاسبه و منتشر کند، بر این اساس از سال ۱۳۹۵ مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا را سالانه محاسبه و منتشر می‌کنند. او ادامه داد:
طبق بررسی‌ها و محاسباتی که با مدل پیشنهادی سازمان جهانی بهداشت در ۳۳ شهر کشور در سال ۱۴۰۱ انجام دادیم و ذرات متعلق PM۲٬۵ را محاسبه کردیم؛ مشخص شده است که ۱۳٬۹ درصد از مرگ‌های طبیعی در کشورمان، منتسب به این ذرات معلق بوده است.
به گفته شاهسونی میانگین غلظت ذرات معلق در کشور ۳۸ میکروگرم است که ۷٬۶ برابر بالاتر از رهنمود سازمان جهانی بهداشت و بیش از سه برابر استاندارد ملی کشور است.
عباس شاهسونی با بیان اینکه بالاترین شاخص کیفیت هوا در جهان به‌طور میانگین عدد ۱۶۹ است، ادامه داد: میانگین شاخص کیفیت هوا در کشور ایران عدد ۹۴ است.
رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت درباره وضعیت هوای تهران گفت:
براساس آخرین آمارها، از بین ۹۲ پایتخت کشورهای دنیا، شهر تهران، رتبه ۱۹ را از نظر غلظت ذرات معلق (آلودگی هوا) دارد و شهرهای دهلی، داکا و پایتخت مغولستان رتبه اول تا سوم را از نظر آلودگی هوا دارند.
به گفته شاهسونی در سال ۱۴۰۱ در شهر تهران ۲۲۱ روز هوا در وضعیت قابل قبول بوده است و ۱۰۷ روز از سال گذشته شرایط هوای تهران در وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس و ۳۶ روز ناسالم برای همه گروه‌ها بوده است.
بخارهای ناشی از دفع زباله، کارخانه‌های آلاینده، بنزین و سوخت‌های فسیلیَ، خودروهای غیر استاندارد، موتورسیکلت‌های از رده خارج شده، تخریب جنگل‌ها، منابع طبیعی و فضاهای سبز و عواملی این چنینی آلودگی در ایران را ایجاد کرده و شدت بخشیده‌اند. مازوت‌سوزی در برخی شهرهای ایران از جمله تهران و کرج و اراک نیز یکی از دلایل شدت گرفتن آلودگی هوا در این شهرهاست که البته برخی از مقامات آن را انکار می‌کنند.
با اینکه قانون هوای پاک سال‌هاست تصویب شده اما اجرای آن تاکنون به‌طور کامل صورت نگرفته و برای عدم اجرای آن یا کمبود بودجه را عذر می‌آورند یا اصلا آن را در اولویت قرار نمی‌دهند.