آلودگی شدید هوا در شهرهای ایران طی هفته گذشته بار دیگر مسؤولان شهری و کشور را موقتاً به یاد این مشکل دیرینه تهران و شهرهای بزرگ انداخت.
علاوه بر تهران طی هفته گذشته وضعیت آلودگی هوا در چندین شهر بزرگ دیگر ایران از جمله یزد،تبریز، شوشتر، اندیمشک، کرج، مسجد سلیمان، دزفول، سوسنگرد واهواز بود.
مسوولان در برخی شهرها از جمله تهران «هشدار قرمز» صادر کرده، از شهروندان خواسته بودند تا از تردد غیر ضروری در فضای باز داری کرده و به سالمندان توصیه کرده بودند از خانه خارج نشوند.
روز پنج‌شنبه ۱۵ دی اما کیفیت هوای تهران و چند شهر دیگر کمی بهتر شد و از رده بندی «خطرناک » وارد رده بندی «نا سالم» شد.
همزمان با خروج تهران از وضعیت بحرانی و خطرناک و «نا سالم» شدن وضعیت هوای تهران ، علیرضا زاکانی شهردار تهران درحاشیه جلسه هیأت دولت مسؤولیت آلودگی بحرانی هوای تهران را از نهاد اصلی متولی شهر سلب کرد و انتقادات مردم به شهرداری را سیاه نمایی خواند.
زاکانی گفت: «در راستای قانون هوای پاک ما تمام تکالیف خودمان را انجام می‌دهیم. سیاه نمایی‌هایی که انجام شده، نادرست است»
زاکانی همچنین در دفاع از خود گفت که مجلس و دستگاه‌های نظارتی به دقت این مساله را بررسی کرده‌اند.
با وجود آن که شهردار تهران مدعی است مجلس و دستگاه‌هایی که ازآنها با عنوان « نظارتی» نام برده عملکرد شهرداری را در زمینه آلودگی هوا بررسی کرده و به این نتیجه رسیده‌اند که شهرداری تهران به وظیفه خود عمل کرده در خبرها نشانی از این بررسی و یا تحقیق چیزی دیده نمی‌شود.
در مجلس شورای اسلامی دستکم در هفته گذشته که آلودگی هوای تهران به اوج رسید و حتی جلسه ۱۴ دی به دلیل آلودگی هوا ناتمام ماند در مورد عملکرد شهداری تهران چیزی گفته نشده است و دستکم در دو مورد انمایندگان مجلس به طور مشخص از شهرداری انتقاد کرده اند.
علیرضا سلیمی نماینده دلیجان و محلات و عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در جلسه روز سه‌شنبه ۱۳ دی با اشاره به استمرار آلودگی هوا در شهرهای مختلف ایران گفت: «امسال آلودگی هوا نسبت به سال قبل ۴۰ درصد بیشتر بود؛ … چرا شهرداری، وزارت‌خانه‌های نفت، نیرو و صمت و سازمان استاندارد و سایر دستگاه‌ها اقدام لازم را انجام نمی‌دهند؟»
غیر از سلیمی، محمدرضا صباغیان عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در مجلس نیز با انتقاد از شورای شهر و شهرداری تهران گفته بود :«آلودگی هوا در تهران در حال خفه کردن مردم است. در این شرایط مسئولان شهر و شهردار تهران چه کار می‌کنند؟»
علیرضا زاکانی که کمی بیش از یک سال است شهردار تهران شده و در مورد انتخاب او «فشار و باج‌گیری» از اعضای شورای شهر هم مطرح شده بود برای رفع مسوولیت وضع اسفناک هوای تهران ۲۲ همدست دیگر پیدا کرده و می‌گوید :
«۲۳ دستگاه متولی موضوع هوای پاک هستند که شهرداری یکی از این دستگاه هاست که در بررسی نهاد‌های نظارتی در بحث افزایش آلودگی هوا مقصر شناخته نشد و تخریب‌هایی که از سوی برخی‌ها انجام می‌شود مبتنی بر سیاه نمایی و سیاست زدگی است.»
با وجود این‌که شهردار تهران از عملکرد خود راضی است اما به نظر می‌رسد این احساس را اعضای شورای شهر تهران ندارند .
اعضای شورای شهر تهران در نامه ای به سران سه قوا هشدار بودند که «شهروندان تهران در سال جاری تنها دو روز هوای پاک تنفس کردند و تعداد روزهای ناسالم به بیش از ۱۳۰ روز رسیده است.»
در نامه اعضای شورای شهر به طور مشخص از شهروندان عذرخواهی شده بود:
«ما اعضای شورا به عنوان نمایندگان مردم ضمن عرض پوزش از مردم تهران بابت استنشاق چنین هوایی از سران قوای کشور می‌خواهیم که با صدور دستوراتی عاجل به بهبود وضعیت هوای تهران کمک کنند.»
آلودگی هوا در شهرهای ایران بویژه شهرهای بزرگ و صنعتی موجب مرگ بسیاری از ایرانیان می‌شود.
بیماری‌های قلبی وریوی ناشی از آلودگی هوا بزرگترین دلایل مرگ زودرس هستند.
آمار مسوولان در مورد قربانیان آلودگی هوا در ایران متناقض است بنا به گفته برخی مقام‌های دولتی سالانه ۲۶ هزار نفر در ایران به علت عوارض ناشی از آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند.
محمدصادق حسنوند رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران فروردین سال ۱۴۰۰ اعلام کرده بود که سالانه ۴۰ هزار ایرانی به دلیل آلودگی هوا دچار مرگ زودرس می‌شوند. آمار اما همیشه یکسان نیست و پیش از او کاظم ندافی، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران گفته بود سالانه ۷۵ هزار مرگ بر اثر آلودگی هوا در کشور رخ می‌دهد.
تهران و دیگر کلان‌شهرهای ایران با فرارسیدن فصل سرما شاهد افزایش آلودگی هوا هستند. شمار زیاد خودرو، بنزین بی‌کیفیت، خودروهای قدیمی، و مقررات‌زدایی از کنترل کیفیت خودروها (همچون لغو اجبار نصب فیلتر دوده برای اگزوز خودروها) از عوامل آلودگی هوا به شمار می‌آیند.
با فرارسیدن فصل سرما نیز پدیده «اینورژن» (وارونگی دما) رخ می‌دهد که به معنای باقی ماندن هوای آلوده در نزدیکی سطح و تشکیل ابروغبار سمی است.
شدت گرفتن آلودگی هوای تهران و دیگر کلان‌شهرها به دلیل وارونگی دما عموماً از آذر یا دی آغاز می‌شود.