ایران که در شروع همه‌گیری جهانی کووید۱۹ به خاطر مراوده نزدیک با چین و قصور در لغو پروازهای خود به این کشور به یکی از کانون‌های پخش ویروس تبدیل شد، در هفته‌هایی که از بالاگرفتن ابتلا به کرونا در چین می‌گذرد هم هیچ اقدامی برای نظارت بر مسافران ورودی انجام نداده است. برخی از کارشناسان می‌گویند چین به خاطر اتخاذ سیاست‌های کوویدصفر اکنون با بالاگرفتن همه‌گیری مواجه شده است، در عین حال ایران هم به‌خاطر منع طولانی‌مدت واردات واکسن‌های معتبر خارجی ضدکرونا، مدیریت ضعیف در تأمین واکسن برای دوزهای تکمیلی و رهاکردن برنامه واکسیناسیون عمومی همچنان نسبت به بالاگرفتن موج تازه‌ای از همه‌گیری، هرچند با سویه‌های غیر مرگبار آسیب‌پذیر است.
حسین فرشیدی معاون بهداشت وزارت بهداشت دوشنبه ۱۲ دی از مشاهده سه سویه جديد ویروس کرونا به نام‌های BQ1 و XBB و BA2 در بیمارانی که اخیراً به بیمارستان‌ها مراجعه کرده‌اند، خبر داد. سویه‌هایی که به گفته او می‌توانند همانند سویه‌های قبلی مبتلایان را به اسهال و استفراغ، اختلال در حس بویایی و چشایی، خس‌خس و سنگینی سینه، احساس درد در ناحیه چشم و یا سردرد، بدن درد و گرفتگی عضلات، تنگی نفس، احساس کلافگی و تب و لرز دچار کنند.
حمیدرضا جماعتی، دبیر کمیته علمی کشوری کرونا هم احتمال مرگ بیماران مبتلا به سویه‌ها و زیرسویه‌هایی که مرگبار محسوب نمی‌شوند را مطرح کرد. او نسبت به مرگ و میر در موج جدید همه‌گیری که موج هشتم خوانده می‌شود، هشدار داد و گفت:
«با توجه به گزارش‌های پراکنده از افزایش بستری در برخی بیمارستانهای کشور و بخش‌های مراقبت های ویژه، به نظر می‌رسد که در هفته‌های آینده، شاهد روند افزایش مرگ و میر این بیماری در ایران باشیم.»
جماعتی ورود زیرسویه‌های جدید سویه اومیکرون را که در چین گزارش شده‌اند، به ایران تأیید کرد و گفت:
«به‌نظر می‌رسد از چند هفته پیش، زیرسویه‌های جدید اومیکرون به ایران وارد شده که برخی از این زیرسویه‌ها از جمله XBB1.5 می تواند مهم باشد چراکه رو به افزایش بوده است. یکی دیگر از زیرسویه‌هایی که در حال افزایش است و نگرانی‌هایی را ایجاد کرده، CH.1.1 است و شاید روند افزایشی آن در برخی کشورها موجب نگرانی سایر کشورها شود. در کشورهای اطراف چین نیز زیرسویه غالب، BQ.1.1 بوده که در حال افزایش است.»
دبیر کمیته علمی کشوری کرونا پیش‌‌بینی کرد ایران تمام زمستان را علاوه بر تحمل هوای آلوده در کلان‌شهرها، درگیر موج تازه باشد و گفت:
«به‌نظر می‌رسد که وارد موج هشتم کرونا شده‌ایم اما شاید طی یکی دو هفته آینده، از نظر افزایش موارد مرگ و میر و بستری بیماران شاهد رشد چشمگیری باشیم و به‌نظر می رسد موج هشتم تا روزهای پایانی سال ادامه داشته باشد و پس از آن، روند کاهشی را داشته باشیم.»
دبیر کمیته علمی کشوری کرونا در اظهارات خود مدعی شد علاوه بر چین بسیاری از کشورها از جمله آلمان، اسپانیا، هلند، ژاپن و ایالات متحده آمریکا در هفته‌های اخیر شاهد افزایش میزان مرگ و میر کووید۱۹ بوده‌اند. ادعایی که بدون مشخص‌بودن مبنای آن، احتمالاً قرار است افکار عمومی را برای بالارفتن آمار مرگ شهروندان مبتلا به زیرسویه‌های اومیکرون در ایران آماده کند.
با توجه به اظهارات این مقام مسئول، کمیته علمی کشوری کرونا در حال بازنگری دستورالعمل کشوری پیشگیری و درمان کروناست اما اقدامات درمانی پیشین از جمله بستری بیماران حاد و تجویز استرویید و رمدسیویر همچنان انجام می‌شود.
حمیدرضا جماعتی رصد، تست و قرنطینه مسافران ورودی از کشورهای پرخطر را هم توصیه کرد اما اذعان کرد که این اقدامات ممکن است «نتواند اثربخشی چندانی داشته باشد چراکه زیرسویه های جدید اُمیکرون از چند هفته پیش به کشور وارد شده و در حال چرخش است».
مدیریت مصیبت‌بار آلودگی هوا و همه‌گیری بر نفس مردم سنگینی می‌کند
طبق اظهارات معاون وزیر بهداشت، حکومت ایران از آبان ۱۴۰۰ واردات واکسن کرونا را که به‌دستور علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی در مرگبارترین روزهای همه‌گیری ممنوع اعلام شده بود، متوقف کردند و از آن‌زمان برای ادامه برنامه نامشخص واکسیناسیون از واکسن‌های تولید داخل استفاده می‌کنند. در عین‌حال روزنامه شرق در اردیبهشت سال جاری فاش کرده بود که واکسن‌های تولیدی شرکت‌های داخلی مشتری ندارد و خط تولید برخی شرکتها متوقف شده است.
در چنین شرایطی نزدیک به ۶۵ میلیون نفر از جمعیت ایران تنها یک دوز و کمتر از ۳۰ میلیون نفر سه دوز واکسن کووید۱۹ را دریافت کرده‌اند.
در عین‌حال آلودگی هوا که به خودی خود جان شهروندان نقاط مختلف ایران، از کودک و بزرگسال را به خطر انداخته به آسیب‌پذیری مردم دامن می‌زند. همزمانی آلودگی خفه‌کننده هوای شهرهای بزرگ و صنعتی و شیوع دوباره ویروسی‌ست که حمله آن به دستگاه تنفسی نتایج مرگباری را به همراه داشته است بسیار نگران‌کننده است.
مدت زمان زیادی از فروکش‌کردن همه‌گیری کرونا در ایران که با مدیریت فاجعه‌بار ولایی و در جهت ممنوعیت واردات واکسن‌های خارجی، از دست رفتن جان هزاران نفر و سرازیر کردن سودهای کلان و بی‌ثمر به جیب شرکت‌های داخلی داروسازی همراه بود، نمی‌گذرد.
همزمان مدیریت منابع انرژی هم که سوزاندن مازوت در نیروگاه‌ها تنها بخشی از آن است، به سمت فاجعه پیش می‌رود و این فاجعه را مردم شهرهای مختلف ایران تنفس می‌کنند.
بحران آلودگی هوا که حل آن مانند گذشته به طبیعت و باد و طوفان سپرده شده این‌بار شکل خطرناک‌تری به خود گرفته است. از پنج آلاینده اصلی هوا يعنی ذرات معلق، دی‌اكسيد نيتروژن، ازن سطح زمين، منوكسيد كربن و دي‌اكسيدگوگرد، که شاخص كيفيت هوا (AQI) را مشخص می‌کنند، هوای کنونی شهرها به گاز خطرناک دی‌اکسیدگوگرد آلوده شده است. واقعیتی که به گواه کارشناسان طرح آلودگی ناشی از حمل و نقل یا پدیده‌های طبیعی مانند وارونگی را نقض می‌کند. به گفته کارشناسان بالارفتن فاجعه‌بار سطح دی‌اکسید گوگرد در هوای شهرهایی مانند تهران، اراک، اصفهان، اهواز، کرمانشاه، مشهد و کاشان که باعث عفونت سیستم تنفس فوقانی می‌شود، به مازوت‌سوزی در نیروگاه‌ها برمی‌گردد.
افزایش بیش از ۳۲ درصدی غلظت دی‌اکسید گوگرد در هوای ایران
روزنامه اعتماد اخیراً بر مبنای اطلاعات ماهواره‌ای سامانه «سهم» نوشت ميزان غلظت دی‌اكسيدگوگرد در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۹۸، ۳۲,۲ درصد افزايش يافته است. طبق اطلاعات و نقشه‌های «استارتاپ فضايی تيزنگر» شرايط حاشيه خليج‌فارس حتی نگران‌كننده‌تر از سایر نقاط ایران است چرا که این منطقه بيشترين ميزان غلظت دي‌اكسيد گوگرد را نشان می‌دهد. در تهران هم اطلاعات حاکی از کاهش مناطقی‌ست که سه‌سال گذشته در آن‌ها مازوت‌سوزی انجام می‌شده از جمله در پاکدشت و شهرری اما در سایر مناطق مازوت سوزی با شدت بیشتری ادامه پیدا کرده است.
قانون موسوم به قانون هوای پاك ايران که تابستان سال ۹۶ رسماً تصويب و وارد مرحله اجرایی شد، دستگاه‌های مختلف اجرایی جمهوری اسلامی ازجمله وزارت کشور، وزارت نفت، وزارت نیرو، نیروی انتظامی، شهرداری، صدا و سیما و سازمان حفاظت از محیط زیست را مکلف کرده است که هر یک به تناسب وظایف خود، اقداماتی را برای کنترل آلودگی هوا در کشور اجرایی کنند. هیچ یک از این نهادها اما در سال‌های اخیر و ماه‌های گذشته مسئولیت رسیدگی به آلودگی هوا را بر گردن نگرفته‌اند.
بسیاری از مقام‌ها و مسئولان جمهوری اسلامی تأیید کرده‌اند که این آلودگی به اجبار صنایع و نیروگاه‌ها به استفاده از مازوت برمی‌گردد اما انگشت تقصیر را به سمت مردمی گرفتند که در خانه‌هایشان برق و گاز مصرف می‌کنند.
سازمان محیط زیست که از دادستان کل کشور تا مجلس و مسئولان رده‌پایین‌تر با سلب مسئولیت از خود آن‌را متولی اصلی اجرای قانون هوای پاک می‌خوانند در ماه‌های گذشته هیچ موضع مشخصی درباره آلودگی هوا نداشته و تنها ادعاها و جواب‌های سربالای دیگر مسئولان را منعکس کرده است.
مجید درگی، سرپرست سازمان محیط زیست اخیراً در مصاحبه با خبرگزاری کار ایران (ایلنا) گفت:
«سازمان محیط زیست در بحث ورود نیروگاه و چگونگی سوخت نظارت و دخالتی ندارد و شرکت‌های نفت و گاز متولی تامین سوخت این نیروگاه‌ها هستند. اینکه بجای گاز، سوخت مازوت در اختیار صنایع باشد یا نباشد، جزو اختیارات اداره حفاظت از محیط زیست استان البرز نیست. ما تنها موظف به کنترل خروجی این نیروگاه‌ها هستیم.»
او مدعی شد تنها راه کنترل آلودگی، کاهش تولید آلودگی است و بیش از ۷۰درصد از تولید ذرات آلوده معلق در هوا ناشی از تردد وسایل نقلیه در سطح شهر است.
زهره عبادتی، معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست استان تهران هم در مصاحبه‌ای با خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) علت اصلی آلودگی هوای تهران در سال جاری را پدیده وارونگی دما (اینورژن) خواند.
شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در آخرین گزارش خود اعلام کرد پایتخت ایران از ابتدای سال جاری تنها دو روز هوای سالم داشته است. شهروندان چند شهر دیگر از جمله اصفهان و اهواز هم به‌صورت مشابه با آلودگی هوا درگیر بوده‌اند.
محمدمهدی میرزایی قمی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در روزهای پایانی آذر رسماً افزایش غلظت دی‌اکسید گوگرد را تأیید کرد و در یک مصاحبه تلویزیونی گفت:
«رصد‌ها نشان می‌دهد از تاریخ ۲۲ تا ۲۵ آذر افزایش چشمگیر در آلایندگی دی‌اکسید گوگرد داشتیم و اوج آن در تاریخ ۲۴ آذر ماه بود. طی ۷ سال گذشته سطح آلاینده دی‌اکسید گوگرد در این بازه زمانی سال بی‌سابقه بود و این احتمال وجود دارد منبع آن براساس بررسی‌های انجام شده مربوط به منابع غیرمتحرک و سوخت مصرفی آن‌ها باشد.»
همزمان عباس شاهسونی، رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت هم این مسئله را تأیید کرده و گفته بود:
«ما طی سال‌ها مشکل دی‌اکسید گوگرد را داشتیم که با توجه به حذف گوگرد از سوخت این مشکل هم برطرف شد؛ اما طی روزهای گذشته به ویژه ۲۲ تا ۲۵ آذر افزایش ۳ تا ۵ برابری غلظت دی‌اکسید گوگرد در شهر تهران را شاهد بودیم که این نشان می‌دهد برخی از صنایع اقدام به استفاده از سوخت‌های حاوی گوگرد کردند.»
به گفته او آلودگی هوا در حال حاضر چهارمین علت مرگ‌های زودرس شناخته می‌شود و تنفس هوای آلوده به‌صورت طولانی مدت، علاوه بر تنگی نفس، آسم و ابتلا به سایر بیماری‌های تنفسی و مشکلات قلبی و عروقی، می‌تواند مشکلات «جدی‌تری» ایجاد کند.
مرگ و میر بیماران کووید۱۹ به خاطر آلودگی هوا حداقل ۹ درصد افزایش پیدا کرده است
وزارت بهداشت که تأثیر آلودگی هوا بر سلامت شهروندان را گزارش نمی‌کند، در آخرین آماردهی از وضعیت همه‌گیری ویروس کرونا اعلام کرد در فاصله ۲۴ ساعته تا ظهر سه‌شنبه ۱۳ دی/سوم ژانویه ابتلای ۱۱۹ نفر به ویروس کرونا و مرگ سه بیمار کووید۱۹ را ثبت کرده است. این آمارهای وزارت بهداشت یک سوم آمارهای واقعی برآورد می‌شوند.
آلودگی هوا با حبس شهروندان در مکان‌های بسته و آسیب به دستگاه تنفسی، قلبی و ایمنی بدن‌ها، شدت واگیردار بودن و عوارض ابتلا به کرونا را هم افزایش خواهد داد.
طبق گزارش اخیر خبرگزاری مهر که تلاش کرده آلودگی هوا را به استفاده از خودروهای فرسوده و آلاینده دیزلی نسبت دهد، قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های هوا، باعث افزایش ۹ درصدی میزان مرگ و میر مبتلایان به کرونا شده است.
به گفته محمد مهدی شمسی، پزشک متخصص قلب و عروق آلودگی هوا در بزرگسالان بیش از همه به سیستم قلبی و عروقی و در کودکان به دستگاه تنفسی آسیب می‌زند. او با استناد به آمارهای جهانی هشدار داد که هر ۱۰ میکروگرم افزایش در ذرات معلق، از جمله با سوزاندن مازوت، می‌تواند ۸ تا ۱۸ درصد خطر مرگ و میر قلبی و عروقی را افزایش دهد و مواجه با این ذرات چه به صورت حاد و چه به صورت مزمن می‌تواند باعث افزایش ریسک بیماری‌های قلبی شود.
این پزشک روز یکشنبه به وبسایت خبری انتخاب گفت:
«گاهی در برخی از شهرها بیش از ۵۰ میکروگرم افزایش داریم که می‌شود صد در صد. یعنی اگر یک نفر با این ریسک فاکتور‌ها در مواجهه با این ذرات قرار بگیرد، بیش از دو برابر احتمال سکته قلبی افزایش پیدا می‌کند. البته باید دقت کنیم که همیشه سکته قلبی مطرح نیست بلکه بیماری‌های دیگری هم هستند که افزایش پیدا می‌کنند. از جمله اینکه سیستم‌های الکتریکی قلب بر اثر تحریک با آلودگی هوا بی‌ثبات می‌شوند که باز هم افراد مسن و گروه‌های حساس ریسک بیشتری دارند.»
او درباره تأ‌ثیرات آلودگی هوا بر سلامت شهروندان افزود:
«وقتی این هوای آلوده و ذرات معلق را استنشاق می‌کنیم یک سری سیستم‌ها و مسیر‌های التهابی، بخصوص در ریه ما فعال می‌شود که این مسیر‌ها التهاب را به کل بدن تسری می‌دهد و عروقی که قلب را خون‌رسانی می‌کنند و اختلاط در آن‌ها باعث سکته قلبی می‌شود که این یک زمینه اصلی در شروع پروسه سکته قلبی است. از طرف دیگر سیستم انعقادی و پلاکتی را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد و حتی در دراز مدت ممکن است باعث افزایش ریسک ایجاد دیابت هم بشود.»
در آستانه موج تازه‌ای از ابتلا به ویروس کرونا، نظام درمان که به‌گواه گزارش‌های میدانی از پزشکان و پرستاران بهره‌کشی کرده و آن‌ها را به سمت مهاجرت از ایران سوق داده است، با کمبود بحرانی منابع انسانی روبه‌روست. سیف‌الله مرادی، مدیرکل منابع انسانی وزارت بهداشت روز سه‌شنبه هشدار داد که کمبود نیرو در وزارت بهداشت، می‌تواند به «آشفتگی در بیمارستانهای کشور» منجر شود.
به گفته او در حوزه درمان بیش از ۲۴ هزار نفر، در حوزه بهداشت بیش از ۶۰ هزار نفر و در سایر حوزه‌ها نزدیک به ۱۷ هزار نفر کمبود نیرو وجود دارد.