سرانجام نخستین اقدام بین‌المللی حقوقی برای ارسال پرونده سرنگون ساختن هواپیمای اوکراینی پی‌اس۷۵۲ توسط سپاه پاسداران به دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه صورت گرفت. کانادا، اوکراین، سوئد و بریتانیا با انتشار بیانیه‌ای مشترک روندی را آغاز کردند تا جمهوری اسلامی ایران را از نظر قانونی در این‌باره پاسخگو کنند.
هواپیمای مسافربری اوکراینی با شماره پرواز پی‌اس۷۵۲ اندکی پس از برخاستن از فرودگاه تهران در هشتم ژانویه ۲۰۲۰/ ۱۸ دی ماه ۱۳۹۸ پس از اصابت دو موشک سپاه پاسداران سرنگون شد. تمامی ۱۷۶ سرنشین آن از جمله ۱۶۴ ایرانی جان باختند. جمهوری اسلامی پس از چند روز پنهان‌کاری اعتراف کرد که پدافند ضدهوایی سپاه به این هواپیمای مسافربری شلیک کرده، اما دلیل شلیک «خطای انسانی» است. اکثر ۱۷۶ شهروندی که در این هواپیما جان خود را از دست دادند تابعیت کانادا، بریتانیا ، سوئد و اوکراین را داشتند. به همین سبب هم این کشورها «گروه هماهنگی و واکنش بین‌المللی برای قربانیان هواپیمای سرنگون شده اوکراینی» را تشکیل دادند.
خانواده‌های قربانیان از آن زمان تاکنون برای دادخواهی می‌جنگند و مصمم هستند تا علت سرنگونی هواپیما را بیابند و عاملان آن را بازخواست کنند.
وزیران خارجه چهار کشور «گروه هماهنگی و واکنش بین‌المللی برای قربانیان هواپیمای سرنگون شده اوکراینی» چهارشنبه ۷ دی / ۲۸ دسامبر بیانیه مشترکی صادر کردند و گفتند در این روز اقدام مشخصی انجام داده‌اند تا اطمینان حاصل کنند که تلاش‌های‌شان برای پاسخگو کردن حکومت ایران در سرنگون ساختن هواپیمای خطوط هوایی بین‌المللی اوکراین «می‌تواند به مرحله حل و فصل اختلافات پیش رود».
این کشورها متعهد شدند که به‌منظور تضمین شفافیت و دادخواهی برای قربانیان و خانواده‌های آن‌ها، جمهوری اسلامی ایران را به دلیل «نقض مکرر تعهدات بین‌المللی خود بر اساس چندین معاهده» مسئول بدانند. در این بیانیه آمده است که این موشک‌ها «به‌طور غیرقانونی و عمدی توسط اعضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران شلیک شده‌اند».
این چهار کشور افزوده‌اند که از ایران درخواست کرده‌اند که در فرآیندی برای حل و فصل اختلافات بین‌المللی براساس کنوانسیون منع اقدامات غیرقانونی علیه ایمنی هوانوردی غیرنظامی، از جمله ماده ۱۴ کنوانسیون بین‌المللی ۱۹۷۱ مونترال، به داوری الزام‌آور تسلیم شود.
این کنوانسیون از طرف‌ها می‌خواهد کسانی را که مرتکب تخلفات هوانوردی غیرنظامی می‌شوند مجازات کنند. ایران، کانادا، اوکراین، سوئد و بریتانیا این کنوانسیون را امضا کرده‌اند.
درخواست برای داوری الزام‌آور از سوی چهار کشور «گروه هماهنگی و واکنش بین‌المللی برای قربانیان هواپیمای سرنگون شده اوکراینی» به دنبال سال‌ها تلاش ناموفق برای مذاکره با ایران است.
اگر ایران ظرف مدت شش ماه با داوری الزام‌آور موافقت نکند، طبق شرایط کنوانسیون، پرونده می‌تواند به دیوان بین‌المللی دادگستری ارجاع شود. اما مشخص نیست که آیا ایران در روند دادگاه شرکت خواهد کرد یا خیر.
ملانی جولی، وزیر امور خارجه کانادا روز چهارشنبه در پستی در توییتر گفت کسانی که عزیزانشان را در سرنگونی این هواپیما از دست دادند مستحق عدالت‌اند. او گفت:
«ما در این هفته گام مهمی برای پیشبرد پیگیری این عدالت در سطح بین‌المللی برداشته‌ایم و به همکاری برای پاسخگویی ایران به این فاجعه ادامه خواهیم داد.»
حامد اسماعیلیون، سخنگوی انجمن خانواده‌های قربانیان پرواز پی‌اس۷۵۲، اعلام کرد که این رویداد گام مهمی به پیش است.
او به وب‌سایت روزنامه «گلوب اند میل» گفت:
«این نقشه راهی روشن برای کشورهای آسیب دیده و برای خانواده‌هاست که عدالت را ببینند.»
حامد اسماعیلیون که در ریچموند هیل در شمال تورنتو زندگی می‌کند، همسر و دختر ۹ ساله خود را در این پرواز از دست داد. همسر او دندان‌پزشک بود. اسماعیلیون گفت «ما با هم بزرگ شدیم، دوستان دانشگاهی بودیم».
او گفت برای خانواده‌های قربانیان انتظار دادخواهی طولانی و دردناک بوده است اما آن‌ها برای سازماندهی و دفاع گرد هم آمدند. او تأکید کرد که «و اکنون ما نتیجه را می‌بینیم. راستش ما هیچ وقت برای عزاداری وقت نداشتیم. ضرب‌المثلی وجود دارد که می‌گوید: “عزا نگیرید، سازماندهی کنید.” و این دقیقاً همان کاری است که ما انجام دادیم.»
اسماعیلیون افزود خانواده‌ها امیدوارند که این پرونده در ۲۸ ماه مه به دیوان بین‌المللی دادگستری ارجاع شود. او گفت:
«قربانیان رفته‌اند؛ کشته شده‌اند و هرگز باز نخواهند گشت. اما برای خانواده‌ها، برای بازماندگان، مهم است که همه جزئیات سرنگونی پرواز پی‌اس۷۵۲ را بدانند و سپس ببینند که عدالت اجرا می‌شود.»