اخیرا جمعی از فمینست‌های اوکراینی بیانیه‌ای را به منظور ابراز همبستگی خود با خیزش مردم ایران و خصوصا مبارزات زنان ایرانی منتشر کردند. در این بیانیه که توسط بیش از صد کنشگر و نویسنده و سازمان طیف چپ امضا شده است، خواسته‌های تظاهر کنندگان ایرانی مبنی بر دموکراسی، عدالت اجتماعی، حق اختیار زن بر بدن خود و مبارزه علیه خشونت دولتی و خانگی برجسته شده است. فعالان اوکراینی تاکید کرده‌اند که دولت ایران تنها به شهروندان خود ستم روا نمی‌کند بلکه از دیگر رژیم‌های ستمگر و امپریالیستی در منطقه از جمله روسیه حمایت می‌کند. آنها نتیجه گرفته‌اند که مبارزه مردم ایران برای آزادی با مبارزه برای آزادی و امنیت شهروندان عادی اوکراینی گره خورده است.
این تلاش فعالان عدالتخواه اوکراینی برای دراز کردن دست همبستگی به سوی تظاهرکنندگان ایرانی نیازمند پاسخ است. اکنون روسیه در ازای دریافت پهپاد و موشک از ایران، «سطح بی سابقه‌ای از حمایت نظامی و فنی را به تهران ارائه می‌کند.» ارتش روسیه توانسته با کمک پهپادها و موشک‌های بالیستیکی که از ایران دریافت کرده زیرساختار بسیاری از شهرهای اوکراین را نابود و مردم عادی را از آب و برق و آذوقه محروم کند. اگرچه مردم اوکراین طی نه ماه گذشته شجاعانه جنگیده و نیروهای ارتش روسیه را از مناطقی مانند کیف، خارکیف و خرسون و بخش‌هایی از شرق اوکراین بیرون رانده اند، استراتزی روسیه مبنی بر نابود کردن زیرساختار کشور باعث شده که ارتش روسیه کماکان دست بالا را داشته باشد. این همان استراتژی است که روسیه برای حفظ رزیم بشار اسد در سوریه به کار برد. در سپتامبر 2015 زمانی که اپوزیسیون سوریه پس از چهار سال مبارزه مردم توانسته بود رژیم اسد را به ورطه‌ی فروپاشی برساند، دولت روسیه با شروع حملات هوایی به مناطق اپوزیسیون تحت عنوان “مقابله با داعش” مردم این مناطق را از دسترسی به آب و برق و آذوقه محروم کرد و از طریق نابودی سوریه و کشتار دسته جمعی، رژیم اسد را پابرجا نگاه داشت.
در تظاهراتی که طی سه ماه گذشته در ایران ادامه یافته شعارهایی مربوط به دخالت‌های نظامی ایران در سوریه، عراق و لبنان به گوش می‌خورد اما به نظر می‌آید که اشاره‌ای به نقش ایران در حمله نظامی روسیه به اوکراین نشده است. در خارج کشور اما تلاش‌هایی از سوی فعالان ایرانی برای ابراز همبستگی با مبارزات مردم اوکراین انجام شده.
متاسفانه گفتمان متداول در بخش عمده چپ جهانی جنگ اوکراین را صرفا جنگی بینا امپریالیستی می‌داند یا روسیه را امپریالیست نمی‌داند و این گفتمان در میان چپ ایرانی نیز رایج است. از این امر که ناتو نیز موجودیتی امپریالیست است استفاده می‌شود تا واقعیت تاریخچه‌ی استعمارگرایی وامپریالیسم روسیه طی سیصد سال گذشته و هدف پوتین و دولت روسیه برای گسترش استیلای امپریالیسم روسیه در اوکراین و کل منطقه و فرای آن نادیده گرفته شده یا کم رنگ جلوه داده شود. خواست مردم اوکراین برای استقلال و حق تعیین سرنوشت نیز اینجا نادیده گرفته شده است . از گفتمان “صلح طلبی” استفاده می‌شود تا تصاحب بخشی از خاک اوکراین توسط روسیه مجاز جلوه داده شود و واقعیت جنایت‌های جنگی ارتش روسیه، خصوصا تجاوز نظام مند به زنان و بسیاری مردان در محاق فرو رود.
خوشبختانه فمینیست برجسته‌ی ایرانی، نسرین ستوده در سال گذشته پس از شروع حمله نظامی روسیه به اوکراین، فورا این حمله را محکوم کرد و در نامه‌ای سرگشاده به دبیر کل سازمان ملل نوشت: « من نیز مثل میلیون‌ها انسان در سراسر جهان از این تجاوز گستاخانه وحشت زده ام و در همبستگی با مردم اوکراین و ایستادن در کنار آنها اظهار می‌دارم که صلح جهانی بدون ایستادگی در مقابل تجاوزنظامی روسیه و حمایت از اوکراین بی معناست.»
در میان چپ ایرانی، کامران متین، استاد روابط بین الملل در انگستان، نویسنده و روشنفکر کرد یکی از مدافعان حقانیت مبارزه اوکراینی‌ها برای حق تعیین سرنوشت خود بوده است. او در میز گردی که نشریه نقد اقتصاد سیاسی تحت عنوان «بحران اوکراین در سایه جنگ سرد” ارائه داد تاکید کرده که بخش عمده چپ از تحلیل امپریالیسم غیر غربی عاجز است و حقانیت مبارزه اوکراینی‌ها برای حق تعیین سرنوشت و تاریخچه مبارزات آنها را نادیده می‌گیرد. راه پایان دادن به جنگ اوکراین از منظر او همان راه حلی است که خود اوکراینی‌ها ارائه داده اند: خروج بی قید و شرط ارتش روسیه از کل خاک اوکراین. متین می‌گوید که صحبت از مذاکره برای صلح در شرایطی که دو طرف چنین نابرابرند و یکی آشکارا قصد تصاحب یک کشور و نابودی مردم آن را دارد بی معنی است.
همانطور که کردها در مبارزه خود علیه داعش حق داشتند از دولت‌های امپریالیستی مانند آمریکا اسلحه دریافت کنند تا داعش را که کمر به نابودی آنها بسته بود شکست دهند، در اوکراین نیز مردمی که مورد حمله نظامی وحشیانه از سوی روسیه قرار گرفته‌اند حق دارند از دیگر دولت‌ها هرچند امپریالیست اسلحه دریافت کنند تا مردم کشور خود را از نابودی نجات دهند و حق تعیین سرنوشت خود را حفظ کنند.
اوکراینی ها تشخیص داده‌اند که مبارزه آنها برای دموکراسی و علیه امپریالیسم روسیه با مباززات مردم و خصوصا زنان ایران گره خورده است. آیا تظاهر کنندگان در ایران نیز در شعارها و اعتراضاتشان حمایت خود را از اوکراین و مخالفتشان با دخالت نظامی ایران در اوکراین را ابراز خواهند کرد؟
منابع:
Statement by Ukrainian Feminists in Solidarity with Iranian Women. Feminist Workshop. November 1, 2022
«اعلام همبستگی فمینیست‌های اوکراینی با جنبش زن زندگی آزادی». ۱۶ آبان ۱۴۰۱
«معامله تسلیحاتی ایران و روسیه: موشک در ازای هواپیمای سوخو ۳۵.» زمانه. ۱۹آذر ۱۴۰۱.
Santora Marc, et al. “Aerial War Over Ukraine Heats Up as Russia Pounds Cities.” New York Times. November 8, 2022.
Santora Marc. “At Nobel Ceremony, Russia Crimes and ‘Imperialism’ Take Center Stage.” New York Times. December 10, 2022
Daher, Joseph. Syria After the Uprising. Pluto Press, 2019.
Razom for Ukraine. “ The Importance of Solidarity Between Iranian and Ukrainian Activists.” October 21, 2022.
نقد اقتصاد سیاسی. «میز گرد بحران اوکراین در سایه جنگ سرد. » May 13, 2022
The Chris Hedges Report. “The Truth About Ukraine with Medea Benjamin.” The Real News Network. November 4, 2022.
ستوده. نسرین. «نامه نسرین ستوده به دبیر کل سازمان ملل درباره حمله روسیه به اوکراین.» تریبون زمانه. ۱۰ اسفند ۱۴۰۰.
The Feminist Initiative Group. “The Right to Resists: A Feminist Manifesto.” Commons. July 7, 2022.
Internationalism From Below. “How Can Feminist Solidarity Help Ukraine?” Haymarket Books. May 10, 2022.
الهه امانی. “تجاوز روسیه به اوکراین و مصائب آن: گفتگویی با فریدا آفاری“. دایره. ۹ ژوئن ۲۰۲۲.