از بازسازی نظام کدخدایی تا اقتصاد صلواتی

اقتصاد مسئله اصلی این روزهای ایران است. حاکمیت و شهروندان هر دو با کسری بودجه و افزایش هزینه‎ها و کاهش درآمدها روبرو شده‎اند. برای همین هم نامزدهای ریاست جمهوری ایران در کارزار تبلیغاتی خود رویکرد اقتصادی پیشه کرده‎اند. همه آن‎ها با تمام اختلاف سلیقه‎ها و دیدگاه‎هایی که دارند بر سر یک مسئله به تفاهم رسیده‎اند: ضرورت حل مشکل اقتصادی.

هفت نفر از هشت نامزد باقی مانده انتخابات ریاست جمهوری ایران، اولویت اصلی خود را حل مسئله معیشت مردم و مشکلات اقتصادی کشور عنوان کرده و برای برون رفت از وضعیت موجود راه‎حل‎هایی نیز ارائه کرده‎اند. محمد باقر قالیباف و محمدرضا عارف برنامه‎های اقتصادی خود را به صورت مکتوب منتشر کرده‎اند و دیگران نیز در گفت‎وگو با رسانه‎ها یا سخنرانی‎های عمومی گفته‎اند که برای حل مسئله اقتصاد چه برنامه‎ای دارند.

محسن رضایی: بازگشت کدخدا

دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام جمهوری اسلامی ایران گفته است که یک برنامه کاملا کارشناسی شده برای اقتصاد ایران تدوین کرده است. او که در دور پیشین انتخابات ریاست جمهوری پیشنهاد کرده بود ایران به نه فدرال تقسیم شود، این‎بار گفته است که ایران را بر اساس کار ملی به مناطق مختلف تقسیم کرده و هر منطقه نیز در نقش مکمل مناطق دیگر وظیفه افزایش تولید ملی را بر عهده دارد.

محسن رضایی مدل اقتصادی دولت خود را اقتصاد مردمی عنوان کرده و گفته است: «این مدل نه سوسیالیستی است و نه لیبرالی. یک اقتصاد مردمی است به این معنا که مالکیت، سرمایه‎گذاری و بازار در آن وجود دارند اما ماهیت و محتوای آن اجتماعی و مردمی است و مردم و ارزش‎های الهی دو رکن اصلی آن هستند.»

او که اقتصاد خوانده، اعلام کرده است: «برای حل مشکل بیکاری مشاغل خانگی ایجاد خواهد کرد. سرانه درآمد شهروندان را افزایش خواهد داد. به کشاورزی رونق می‎بخشد و برای این‎کار علاوه بر یارانه‎های نقدی، به کشاورزان یارانه سبز می‎پردازد.» مشاور اقتصادی او گفته است که برنامه یارانه سبز محسن رضایی در هشت بند تدوین شده و به اجراء در خواهد آمد. محسن رضایی همچنین از احیای تعاونی‎های روستایی خبرداده و گفته است که «در روستا افراد معتمد نقش کدخدا را برای اداره اقتصاد عهده دار خواهند شد.»

محسن رضایی پرداخت یارانه‎های نقدی را ادامه می‎دهد اما گفته است که در نحوه پرداخت آن تغییراتی به وجود خواهد آورد که بر اساس تولید و درآمد باشد. سهمیه بندی بنزین را غلط دانسته و وعده داده است که طرح تحول اقتصادی ایران را به درستی اجرا کند.

او گفته است: «سیاست‎های خصوصی سازی را دنبال خواهد کرد. برای مبارزه با فساد برنامه مدون دارد. یک سازمان نظارتی در هیات دولت تاسیس خواهد کرد و قوانین نظارتی سخت‎گیرانه‎ی برای مبارزه با فساد اقتصادی تدوین می‎کند.»

او معتقد به کوچک‎تر شدن دولت و افزایش سرمایه‎گذاری داخلی و خارجی است. اقتصاد تک محصولی و وابسته به نفت را اصلی‎ترین مشکل اقتصاد ایران برشمرده و گفته است: «سپاه و دولت باید پایشان را از اقتصاد بیرون بکشند.»

محسن رضایی گفته است که برنامه‎های اقتصادی‎ش را از دل اندیشه‎های آیت‎الله خمینی و بر اساس پایان‎نامه دوران تحصیلات خود با عنوان «الگوهای توسعه از دیدگاه امام خمینی» استخراج کرده است.

حداد عادل: برون رفت از بحران با تغییر سبک زندگی

غلامعلی حدادعادل، نماینده مجلس و مشاور رهبر جمهوری اسلامی ایران تا به حال برنامه مدونی برای اقتصاد منتشر نکرده است. او در سخنان خود هم کمتر از دو هم ائتلافی دیگرش به مسئله اقتصاد پرداخته است. او پذیرفته که اقتصاد ایران مشکل دارد اما بحرانی خواندن وضعیت اقتصادی را خواسته دشمنان دانسته است.

حداد عادل با این‎که از اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی و واگذاری بنگاه‎های دولتی به بخش خصوصی دفاع کرده، اقتصاد لیبرالی را غیر اسلامی می‎داند و معتقد است که برای برون رفت از وضعیت موجود سه راهکار وجود دارد. نخست: «اعتنا به دانش تخصصی علمای متدین»، دوم: «تغییر سبک زندگی از مدل غربی به مدل اسلامی برای اجرای اقتصاد مقاومتی» و سوم: «به کار گرفتن افرادی شجاع که با دانش کافی به حل مشکلات بپردازند.»

حداد عادل گفته است: «بر اساس رهنمودهای مقام رهبری در شرایط تحریم باید به تغییر سبک زندگی که هزینه‎های زیادی را بر شهروندان تحمیل می‎کند توجه کنیم. حذف برخی از هزینه‎های زائد و الگوی زندگی اسلامی می‎تواند در کاهش هزینه‎ها موثر باشد.»او در باره پرداخت یارانه‎های نقدی گفته است که همان اجرای مرحله اول کافی است و یارانه نقدی دهک‎های درآمدی بالا را حذف می‎کند.

ولایتی: حل مشکلات در صد روز

علی اکبر ولایتی، مشاور ویژه رهبر جمهوری اسلامی در روابط بین‎الملل است. آن‎گونه که شواهد نشان می‎دهد او گزینه اصلی ائتلاف ۲+۱ برای رقابت نهایی است. وزیر امور خارجه پیشین ایران، گفته است: «آنچه که در شرایط موجود باید مورد توجه قرار بگیرد اقتصاد است.» از نظر ولایتی، اقتصاد متکی به نفت آسیب‎پذیری اقتصاد ایران را افزایش داده و باید از اقتصاد تک محصولی نجات پیدا کرد. در یک برنامه دو تا ساله باید در جهت قطع وابستگی بودجه به نفت گام برداریم.

او گفته است: «به یک دولت توسعه‎گرا معتقد است که نقش هدایت‎گری را در مسیر توسعه بر عهده می‎گیرد. دولت باید وظیفه نظارت بر عهده داشته باشد. نمی‎توان دولت را به صورت کامل از اقتصاد و بازار بیرون کرد و گفت که دست‎های نامرئی بازار را تنظیم می‎کنند.»

ولایتی معتقد است: «با اصلاح روابط خارجی وضعیت معیشت مردم بهبود پیدا می‎کند. بدون داشتن روابط خارجی مستحکم نمی‎توان اقتصاد خوب داشت. باید با کشورهای منطقه رابطه مناسب داشته باشیم. با عربستان پیمان استراتژیک می‎بندیم. می‎توانیم همه گاز منطقه را مدیریت کنیم.»

او از پرداخت نقدی یارانه‎ها دفاع می‎کند اما با افزایش آن به دلیل تورم زا بودن مخالف است. خواستار پرداخت غیر مستقیم یارانه‎ها و حذف یارانه ثروتمندان است و می‎گوید: «باید حمایت‎ها از تولید افزایش یابد و برای صنعت یک دوره تنفس در نظر گرفته شود.» او وعده کرده است: « بیمه‎های تامین اجتماعی را گسترش دهد و سهم شهروندان در پرداخت هزینه‎های درمان را تا پنجاه درصد کاهش دهد.»

قالیباف: مدیریت جهادی برای مقابله با تحریم‎ها

شهردار تهران برای رسیدن به کاخ ریاست جمهوری ایران یک کتاب تدوین کرده است. بر اساس برنامه‎ریزی‎های او رشد اقتصادی ۱۰ درصد، نرخ بیکاری هفت درصد، تورم هشت درصد و سرمایه‎گذاری بیش از سه درصد خواهد بود. او گفته است: سهم ایران از تجارت جهانی باید به ۱,۲ درصد برسد.

او خواستار محدود کردن دولت به امور حاکمیتی، کاهش تصدی‎گری و دخالت نهادهای دولتی، عمومی و شبه دولتی در عرصه اقتصادی و توسعه فضای رقابتی برای ارتقاء کمی و کیفی تولید شده است. قالیباف همچنین از کاهش دخالت بانک مرکزی در بازار ارز دفاع می‎کند. او گفته است: «تبدیل ارز دولتی از طریق بانک مرکزی به ریال باید ممنوع و هر گونه تبدیل ارز دولتی باید استقراض محسوب شود.» قالیباف معتقد به قیمت ارز شناور و آزاد و کاهش تعرفه‎های وارداتی به ویژه برای واردات خودرو و کالاهای موثر است.

او گفته است: «با پرداخت یارانه‎های نقدی موافق است اما نحوه اجرای آن را تغییر می‎دهد. به اقشار کم درآمد به ویژه در مناطق روستایی یارانه کار پرداخت می‎کند تا کشاورزی رونق بگیرد. برای سرمایه گذاری و تولید باید نسبت به تسهیل این روند به آنها کمک کرد و در این حوزه یارانه‌های مشخص برای آنها در نظر گرفت.» او راهکار مدیریت جهادی را یک راه حل مناسب برای مقابله با تحریم‎ها عنوان کرده است.

عارف: رویاهای شیرین یک تکنوکرات

معاون اول و رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی دولت محمد خاتمی نیز در یک برنامه جامع که با عنوان «ایران آینده» منتشر شده، اولویت خود را حل مشکلات اقتصادی و معیشتی عنوان کرده است. او در این برنامه پیش‎بینی کرده است که رشد اقتصادی ایران به هشت درصد برسد. عارف همچنین وعده کرده است که سالانه یک میلیون فرصت شغلی ایجاد و امکان برخورداری همه شهروندان از مسکن با هزینه مناسب را فراهم کند.

او اعلام کرده است برای بهبود فضای کسب و کار برنامه‎ریزی می‎کند. قوانین دست و پا گیر سرمایه‎گذاری و تولید را اصلاح می‎کند. عارف دولت بزرگ را منشا فساد دانسته و از احیای دوباره سازمان مدیریت و برنامه ریزی دفاع کرده است.

او «افزایش درآمد سرانه» از راه افزایش میزان تولید و رشد اقتصادی،«توسعه عدالت وکاهش نابرابری»، «کاهش تورم وگرانی»،«ایجاد اشتغال  پایدار وکاهش بیکاری» و «تامین مسکن برای همه» را به عنوان اولویت‌های اقتصادی خود اعلام کرده است. عارف گفته است: «اعتقاد دارد ایران می‎تواند در ردیف پنجاه کشور برتر دنیا از منظر شاخص توسعه قرار بگیرد.»

او خواستار «اصلاح ساختار بودجه نویسی»، «انضباط مالی و پولی دولت» و «استقلال بانک مرکزی» است و برای این حوزه نیز برنامه تدوین کرده است. از توزیع یارانه‎های نقدی دفاع می‎کند و می‎گوید که باید یارانه‎های بخش تولید پرداخت شود. خواستار اختصاص یارانه ویژه برای بخش کشاورزی است.عارف همچنین وعده کرده است که توزیع سرمایه‎گذاری در مناطق مختلف و توسعه‎پذیر را رونق ببخشد و امکان برخورداری همگان از بیمه تامین اجتماعی را فراهم کند.

حسن روحانی: توسعه اقتصادی از گذر دیپلماسی

حسن روحانی که سالیان درازی است در راس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته، برنامه خود را تولید ثروت ملی و توزیع ثروت ملی اعلام کرده است. او گفته است: «برای رشد تولید ملی علاوه بر منابع دولتی نیازمند استفاده از منابع غیردولتی و خارجی هستیم.» به اعتقاد او، قوانین دست و پاگیر سرمایه‎گذاری خارجی باید اصلاح شود. روابط خارجی ایران بهبود پیدا کند تا سرمایه‎گذاران اطمینان کنند. از محل افزایش سرمایه‎گذاری، تولید ملی رونق بگیرد و امکان افزایش سرانه درآمد شهروندان فراهم شود.

او گفته است که اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی و واگذاری شرکت‎های دولتی را با سرعت بیشتری پیگیری خواهد کرد. قوانین جدیدی برای بهبود وضعیت کسب و کار و رقابتی کردن اقتصاد ایران تدوین می‎کند. بازار تقاضا و عرضه را گسترش خواهد داد و انعطاف در محیط کار و فعالیت اقتصادی را گسترش می‎دهد.

حسن روحانی گفته است که دولت او برای افزایش توان خرید شهروندان کم درآمد پرداخت‎ یارانه‎های مستقیم وغیر مستقیم را در دستور کار قرار خواهد داد تا توان خرید شهروندان افزایش یابد. او اصلی‎ترین مشکل اقتصاد ایران را دیپلماسی ضعیف می‎داند ومعتقد است که «برای اصلاح وضعیت اقتصادی باید دستگاه سیاست خارجی ایران فعال‎تر برخورد کند و روابط ایران بهبود پیدا کند.»

غرضی: دولت ضد تورم بدون برنامه

محمد غرضی، وزیر مخابرات دولت اکبر هاشمی رفسنجانی از دیگر نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری است. او تا به حال کمتر از سایر رقبای خود در مجامع عمومی حاضر شده و برنامه‌ای نیز منتشر نکرده است. او گفته است: دولت ضد تورم تشکیل خواهد داد. او گفته است: دولت او رویکرد مردمی خواهد داشت و از مردم برای حل مشکلات کمک خواهد گرفت و برای حل مشکلات مردم به میان آن‎ها خواهد رفت.

جلیلی: اقتصاد صلواتی

سعید جلیلی که گفته می‎شود نامزد مورد حمایت نظامیان ایران است، گفته است: به اقتصاد مقاومتی و صلواتی اعتقاد دارد. او معتقد است که اگر مردم ایمان وتقوا داشته باشند، رشد اقتصادی و برکات الهی بر آنان گسترده خواهد شد و بدون درک انقلاب اسلامی فهمیدن اقتصاد صلواتی و مقاومتی ممکن نیست.

نماینده رهبر جمهوری اسلامی ایران در شورای عالی امنیت ملی، ایمان، معنویت، پیروزی از مبانی انقلاب و تقوی را از اصول اقتصاد مقاومتی و صلواتی خود برشمرده است.