سومین بخش از ششمین ارزیابی جامع هیأت بینادولتی تغییر اقلیم سازمان ملل متحد دوشنبه چهارم آوریل / ۱۵ فروردین منتشر شد.
دانشمندانی از سرتاسر جهان در این پژوهش درباره کاهش و تخفیف پیامدهای تغییرات اقلیمی هشدار دادند که بشریت یا الان باید برای بحران اقلیمی دست به کار شود یا برای همیشه این فرصت را از دست خواهد داد.
این دانشمندان هشدار دادند که انتشار گازهای گلخانه‌ای باید تا ۲۰۲۵ به اوج خود برسد و سپس کاهش یابد تا حد افزایش دمای ۱,۵ درجه نسبت به دوران پیش از انقلاب صنعتی قابل دسترسی باشد و جلوی فاجعه اقلیمی گرفته شود.
بیش از ۲۷۰ متخصص وابسته به سازمان ملل همچنین اعلام کردند که می‌توان میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای را در این دهه به نصف کاهش داد و این کار هزینه‌ای حداقلی خواهد داشت؛ معادل تنها چند درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی تا میانه این قرن.
اگرچه چنین کاری نیازمند تلاش جدی دولت‌ها است و اکثریت دولت‌ها تا کنون بالقوگی این تلاش جدی را از خود نشان نداده‌اند. دانشمندان هشدار داده اند که با ناتوانی جهانی در برخورد واقعی با بحران اقلیمی، بخت‌های بشریت برای جلوگیری از فاجعه پیش رو روز به روز کمتر می‌شود.
به گفته دانشمندان، اگر دولت‌ها به سرعت دست به اقدام نزنند، افزایش دما تا سه درجه پیش خواهد رفت و پیامدهایی بسیار وخیم در بر خواهد داشت.
به همین دلیل دانشمندان سازمان ملل در گزارش آخر خود نوشته اند که اکنون عبور از حد امن ۱,۵ درجه «تقریباً گریزناپذیر است»، اگرچه هنوز فرصت برای جلوگیری از این کار در صورت وجود اراده برای تغییر رادیکال وجود دارد.
استفان کورنلیوس، نماینده اصلی صندوق جهانی حیات وحش در پنل تغییرات اقلیمی سازمان ملل درباره گزارش جدید می‌گوید:
«این گزارش نشان می‌دهد که بعضی از بخش‌های اقتصاد در مسیر درست گام برمی‌دارند، اما تغییرات اقلیمی سرعتی به مراتب بیشتر از تلاش‌های ما دارد. ما دیگر نمی‌توانیم بیش از این به سوخت‌های فسیلی آلاینده وابسته بمانیم.»
راشل کلیتوس، مدیر اجرایی اتحادیه «دانشمندان دغدغه‌مند» درباره گزارش جدید سازمان ملل بر سر بحران اقلیمی می‌گوید:
«دهه‌ها شکست در رهبری جهانی و نیز تمرکز کوته‌نگرانه شرکت‌های سوخت فسیلی بر سودآفرینی و الگوهای غیرپایدار مصرف در میان ثروتمندترین خانوارهای جهان سیاره ما را در معرض خطر قرار داده. سوخت‌های فسیلی عامل ریشه‌ای تغییرات اقلیمی هستند.»
هیات بینادولتی تغییر اقلیم در سازمان ملل متحد وظیفه ارزیابی و تهیه گزارش در زمینه تغییرات اقلیمی و اثرات آن را بر عهده دارد. بخش سوم گزارش جامع آنها آخرین هشدار بزرگ به بشریت پیش از تمام شدن فرصت برای مقابله با وضعیت اضطراری اقلیمی توصیف می‌شود.
بخش نخست گزارش قبلی این نهاد اوت سال گذشته و بخش دوم فوریه سال جاری منتشر شد. گزارش منتشرشده کنونی قسمت سوم از همان گزارش جامع است. بخش اول را که ۲۳۴ دانشمند نوشته اند، به پایه فیزیکی علم اقلیمی پرداخت. یعنی چه اتفاقی برای اتمسفر، دریاها و خشکی‌ها خواهد افتاد. اما از دل این تحلیل می‌توان به آسیب قابل پیش‌بینی در صنعت کشاورزی پی برد.
بخش دوم را که ۲۷۰ دانشمند مولف آن بودند، به تأثیرها و سازگاری و آسیب‌پذیری در برابر تغییرات اقلیمی اختصاص داشت. دانشمندان به دلیل‌ها، اثرها و راه‌حل‌های تغییرات اقلیمی نگاه انداخت و به تأثیرات فروشکست اقلیم بر حوزه‌های کلیدی حیات انسانی و طبیعی و صدمات واردآمده بر آنها پرداخت.
بخش سوم به «تخفیف» یا کاهش پیامدهای ناشی از تغییرات اقلیمی مربوط است. ۲۷۸ دانشمند در این گزارش پیش‌رفت در محدودکردن انتشار گازهای گخانه‌ای را بررسی می‌کنند و به گزینه‌های موجود برای این کار در بخش‌های مختلف اقتصاد می‌پردازند.
گزارش جامع ارزیابی علوم اقلیمی ششمین گزارش IPCC از ۱۹۸۸ تا کنون است. گزارش پیشین ۲۰۱۳ منتشر شد و دانشمندان برای ارائه گزارش جامع جدید هشت سال به پژوهش و جمع‌آوری داده دست زدند.
به طور کلی دمای هوا در سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ حدود ۱,۱ درجه سانتیگراد بالاتر از متوسط دمای ثبت‌شده در دوره پیشاصنعتی بود و این نشان می‌دهد که تا چه حد جهان در حال نزدیک شدن به حد گرمایش ۱,۵ درجه سانتیگرادی است که به گفته دانشمندان، سبب تأثیرات شگرفی خواهد شد.
این ارزیابی جامع روشن‌ترین تصویر تا به امروز ارائه‌شده در مورد تأثیرات دنیایی گرم‌تر بر زندگی تمام موجودات زنده زمین را ترسیم می‌کند.
یافته‌های اصلی بخش سوم گزارش جامعه اقلیمی
دانشمندان کارگروه سه در هیأت بینادولتی تغییرات اقلیم سازمان ملل چندین یافته اساسی داشتند که در زیر فهرست می‌شوند:
- اگر قرار است حد ۱,۵ درجه افزایش دما حفظ شود، زغال سنگ باید به سرعت از چرخه سوخت‌های فسیلی خارج شود.
- پروژه‌هایی که هم اکنون برای گسترش استفاده از سوخت‌های فسیلی در نظر گرفته شده اند و قرار است در آینده اجرا شوند، باعث خواهد شد جهان از حد ۱,۵ درجه عبور کند.
- انتشار گاز مِتان باید به یک سوم برسد.
- رشد جنگل‌ها و توسعه آنها و محافظت از خاک واجب هستند. اما کاشت درختان نمی‌تواند جلوی تغییرات اقلیمی را بگیرد.
- سرمایه‌گذاری برای گذار به اقتصاد کم‌کربن شش بار کمتر از آن میزانی است که باید باشد.
- تمام بخش‌های اقتصاد جهانی، از حمل و نقل گرفته تا انرژی و ساخت و ساز و غذا، باید به شکلی قابل توجه و به سرعت تغییر کنند.
- تکنولوژی‌های جدیدی همچون سوخت هیدروژنی و ذخیره کربن برای مقابله با بحران اقلیمی ضروری هستند.
آیا کسی گوش می‌دهد؟
آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل همزمان با انتشار این گزارش اعلام کرد که برخی حکومت‌ها و کسب‌و‌کارها در ادعاهای محیط زیستی‌شان برای حفظ هدف ۱,۵ درجه «دروغ می‌گویند». او در سخنانی با لحن تند گفت:
«رهبران برخی حکومت‌ها و کسب‌و‌کارها یک چیز می‌گویند و دست به کار دیگری می‌زنند و بنابراین خیلی ساده دروغ می‌گویند. و پیامدهای این کار فاجعه‌بار خواهد بود.»
دولت‌ها و شرکت‌ها در ماه‌های اخیر به «سبزشویی» متهم شده اند.
یک پژوهش جدید اثبات کرده که غول‌های نفتی وعده‌های مربوط به انرژی پاکیزه را به اقدام عملی تبدیل نمی‌کنند و این وعده‌ها صرفاً یک استراتژی «سبزشویی» تبلیغاتی است.
این پژوهش همتاخوانی‌شده در ژورنال «پلوس وان»، وعده‌های گفته‌شده و اقدام‌های عملی‌شده درباره اقلیم و انرژی پاک از ۲۰۰۹ تا ۲۰۲۰ از سوی چهار غول نفتی اکسان‌موبیل، شورون، شل و بی‌پی را با یک‌دیگر مقایسه کرده است.
پژوهشگران ژاپنی این تحقیق نتیجه گرفته اند که شرکت‌های یادشده ابداً در حال تغییر دادن الگوهای کسب‌و‌کارشان به سمت انرژی پاکیزه نیستند.
سبزشویی یعنی تلاش برای انحراف از مشکل اصلی و مسئولیت تاریخی در مورد گرمایش زمین، با استفاده از سیاست‌های سرمایه‌دارانه «اقتصاد سبز» یا وعده‌های توخالی حمایت از محیط زیست. به عبارت دیگر، سبزشویی یعنی بیش از آنکه به طور واقعی برای مقابله با تغییرات اقلیمی دست به عمل بزنی، به تبلیغ و ترویج گفتارهای آن بپردازی.
جنگ در اوکراین نیز دلیل دیگری برای نادیده گرفته شدن هدف‌های اقلیمی است. قسمت دوم این گزارش دوشنبه ۲۸ فوریه منتشر شد اما بسیاری از متخصصان و دوستداران محیط زیست گلایه کردند که این گزارش بدون واکنش جدی از سوی دولت‌ها و شرکت‌ها همراه بود.
قیمت‌های رو افزایش سوخت‌های فسیلی در پی جنگ در اوکراین همین حالا باعث شده تولید و مصرف سوخت‌های فسیلی آلاینده افزایش یابد. وادرات زغال‌سنگ، یکی از آلاینده‌ترین سوخت‌های فسیلی، به اتحادیه اروپا در ژانویه نسبت به مدت مشابه سال پیش ۵۶ درصد افزایش یافته است.
در بریتانیا، سازمان زغال‌سنگ این کشور ماه گذشته به معدنی در ویلز اجازه داد تا خروجی خود را ۴۰ میلیون تن برای دو دهه آینده افزایش دهد. در استرالیا، طرح‌هایی برای افتتاح یا توسعه معده‌های زغال‌سنگ مطرح است. و چین نیز تولید زغال‌سنگ را شدت بخشیده و همین اواخر به سه پروژه افتتاح معادن زغال‌سنگ مجوز داد.
در آمریکا نیز در ماه دسامبر گذشته جنیفر گرانهولم، وزیر انرژی از تولیدکنندگان نفت آمریکا خواست تولیدشان را افزایش دهند. کمپانی‌های نفت شیل در اوکلاهاما، کلورادو و دیگر ایالت‌ها با افزایش قیمت نفت و سودده شدن عملیات حفاری، فعالیت‌های متوقف‌شده خود را آغاز کرده اند. اکسون‌موبیل نیز ماه قبل اعلام کرد که می‌خواهد چاه‌های نفتی جدید و دیگر پروژه‌های سوخت فسیلی نو را راه‌اندازی کند.
دانشمندان پنل تغییرات اقلیمی سازمان ملل بارها گفته اند که برای محدودماندن گرمایش زمین تا سطح ۱,۵ درجه نسبت به پیش از انقلاب صنعتی، باید تا ۲۰۳۰ معادل ۴۵ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای در سطح جهان کاسته شود. این هدف به دلیل سیاست‌های دولت‌ها و شرکت‌های عظیم چندملیتی هنوز بعید به نظر می‌رسد.